1945’te yayınlanan Hayvan Çiftliği, 1917’de başlayan ve Joseph Stalin’in iktidara gelmesine yol açan Rus Devrimi’nin hicivli bir alegorisidir. Gerçek adı Eric Blair olan George Orwell tarafından yazılmıştır. Orwell, “Neden Yazıyorum” başlıklı bir denemesinde romanını şöyle tanımlar: “Hayvan Çiftliği, ne yaptığımın tam bilinciyle, politik amaç ile sanatsal amacı bir bütün halinde birleştirmeye çalıştığım ilk kitaptı.” Hayvan Çiftliği özeti ve felsefi değerlendirmesi hakkında daha fazla bilgi almak için yazımızı inceleyebilirsiniz.
Orwell’in politik ve sanatsal amacı bir araya getirdiğini söylediği Hayvan Çiftliği, yayın tarihinden 80 yıl sonra bile okuyucuların favorileri arasındaki yerini korumaktadır. Roman, Rus Devrimi’ne ve bunun sonucunda ortaya çıkan komünizme karşı hem yaratıcı hem de politik olarak oldukça açık sözlü bir eleştiridir. Ancak sadece o günün koşullarına yapılan bir eleştiri olmasının çok önüne ötesine geçmiştir. Bu anlamda günümüzün okuyucusu yaşadığımız dünyaya uyan pek çok metaforu kitapta bulabilmektedir.
Hayvan Çiftliği, insanlara baş kaldıran ve kendi kendilerinin efendisi olan bir grup hayvanı anlatır. İlk başta işler sorunsuz yürür ve hayvanlar özgürlüklerinin tadını çıkarır. Ancak domuzlar güce aç hale gelir ve hayvanların yeni zalim yöneticilerine dönüşürler. Öyle ki bir noktada insanlardan bile ayırt edilemez noktaya ulaşırlar. Gelin; Hayvan Çiftliği özeti, kahramanları ve diğer detayları inceleyerek kitabı daha yakından birlikte anlamaya çalışalım.
Hayvan Çiftliği Özet
George Orwell’in belki de en popüler iki eserinden biri olan Hayvan Çiftliği; hayvanların hem insanlara karşı hem de kendi aralarındaki sınıf mücadelesini anlatan alegorik bir romandır. Romanda okuyucuya Bay Jones’un sahip olduğu bir çiftlikte yaşayan hayvanların öyküsünü anlatılır. Hayvan Çiftliği özeti kısa bir versiyonu şu şekilde olabilir:
Bay Jones’un çiftliğindeki havyanlar, insanlar tarafından sömürülmekten bıkmışlardır ve liderleri, bir domuz olan Büyük Önder Snowball’dur. Snowball, hayvanların haklarını savunmak için bir dizi reform önerir ve hayvanların eşitliğini sağlamak için çalışır. Ancak, çiftlikteki diğer domuzlar, özellikle de Napoleon adlı domuz, Snowball’a karşı çıkar ve onu çiftlikten kovarlar. Napoleon daha sonra tek başına iktidarını ilan eder ve hayvanların özgürlüğüne son verir. Çiftlik, eski sahibi Bay Jones’un dönmesinden sonra çöküşe geçer ve hayvanlar yeniden sömürülmeye başlar.
Hayvan Çiftliği uzun özet yapmak gerekirse kitap, pek çok olay örgüsünü barındırır. Aşağıda bölüm bölüm kitap hakkında bilgi verdik.
1. Bölüm
Hayvanlar, bir yaban domuzu olan Yaşlı Binbaşı’nın rüyası hakkında konuşmasını dinlemek için ahırda toplanır. Yaşlı Binbaşı, insanoğlunun hayvanlara zulmeden varlıklar olduğunu söyler. Ve hayvanların isyan edip çiftliğin yönetimini ele geçirmeleri gerektiğini, bu şekilde daha iyi bir yaşama sahip olacaklarını vurgular. Çiftlikteki diğer hayvanlara tüm insan ahlaksızlıklarından kaçınmalarını öğütler ve onlara Beasts of England şarkısını öğretir.
2. Bölüm
Yaşlı Binbaşı konuşmasından üç gün sonra ölür. Napolyon, Snowball ve Squealer, Yaşlı Binbaşı’nın düşüncelerini Hayvancılık adlı bir ilkeye göre yeniden düzenler. İnsanlar hayvanları beslemeyi unuttuktan sonra hayvanlar saldırıya geçirerek çiftlik sahibi Bay Jones ve çalışanlarını çiftlikten kaçmaya zorlar. Çiftliğin adı Hayvan Çiftliği olarak değiştirilir ve hayvanlar çiftliğin başına geçer. Ayrıca başta 7 Emir olmak üzere uyacakları bir anayasal düzen ilan ederler.
3. Bölüm
Hayvanlar, kendi yaptıkları ilk hasatta, insanların yönetimde olduğu dönemden çok daha fazla hasat elde ederler. Birlikte iyi çalışırlar ve özgürlük fikriyle motive olurlar. Pazar günleri çalışma yoktur ama dinlenmeden önce tören ve toplantılar yaparlar. Domuzlar yönetici olarak hareket ederler ve diğer hayvanlara okumayı öğretmeye çalışırlar. Ancak yönetici sınıfındaki domuzlar tüm süt ve elmaları kendilerine alır.
4. Bölüm
Bay Jones liderliğindeki insanlar, onu geri kazanmak için çiftliğe saldırır. Hayvanlar savaşı kazanır ve bu savaşa “Ağıl Savaşı” adını verirler.
5. Bölüm
Kışın gelmesiyle işler biraz aksamaya başlar. Çiftlikte bir at olan Mollie işten çıkmaya çalışır. Bir başka at Clover, Mollie’nin komşu çiftlikteki adamlardan biriyle yakınlaştığını görür. Mollie’nin ahırında kurdeleler ve şeker bulur. Mollie kaçar ve bir güvercin, onun bir insan çiftçinin at arabası olduğunu bildirir.
Ayrıca bölümde Snowball ve Napolyon tartışırlar. Snowball işi azaltacak bir yel değirmeni yapılmasını istemektedir. Buna karşılık Napolyon daha fazla yiyecek için daha fazla saha çalışmasına ihtiyaç olduğu kanaatindedir. Napolyon, daha önce el koyduğu çiftlik köpeklerinin yavrularına Snowball’u kovalattırır ve çiftlikten kovar. Böylece Hayvan Çiftliği’nin diktatörlüğünü devralır ve yel değirmeninin her zaman kendisinin fikri olduğunu söyler.
6. Bölüm
Artık hayvanlar daha çok çalışmaktadır. Öyle ki Napolyon, Pazar günleri de gönüllü olarak çalışabileceklerini söyler, fakat Pazar günü çalışmayan hayvanlar daha az yiyecek alır.
Napolyon, komşu çiftliklerle ticaret yapabilmek için irtibat görevlisi olarak Bay Whymper adında bir adam tutar. Domuzlar çiftlik evine taşınır ve 4. Emir şu şekilde değiştirilir: “Hiçbir hayvan çarşaflı bir yatakta yatmayacak.” Ancak domuzlar bunun her zaman 7 Emir’den biri olduğunu iddia eder.
Çıkan bir fırtına ise Yel değirmeninin devrilmesine neden olur. Diktatör Napolyon ise bunun karşlığında Snowball’u suçlar. Hayvanlar, iş yüklerini azaltacağını umarak yeni bir yel değirmeni inşa ederler, ancak bittiğinde eskisi gibi çok çalışmaya devam ederler.
7. Bölüm
Hayvanlar, yiyecek kıtlığıyla zorlu bir kış geçirir. Ancak Napolyon, Bay Whymper aracılığıyla çiftliğin başarılı olduğu yalanlarını yayar. Ayrıca Napolyon; Snowball’un çiftliğe gizlice girdiğini ve başından beri Jones’la çalıştığını iddia eder. Hayvanları toplar ve Snowball’la birlikte çalıştıkları için birkaçını idam eder. Beasts of England şarkısının yerine ise yeni bir çiftlik marşı seçilir: “Hayvan Çiftliği, Hayvan Çiftliği! Ben olduğum sürece yıkılmayacak!”
8. Bölüm
Artık 7 Emir’in 6. maddesi şu şekilde değiştirilmiştir: “Hiçbir hayvan başka bir hayvanı sebepsiz yere öldüremez.” Hayvanlar, yel değirmenini yeniden inşa etmek için çalışır ve bu kez duvarlarını daha kalın hale getirir. Napolyon, yel değirmeninin geri kalan parçalarını karşılayabilmek için Bay Frederick’e bir yığın odun satar. Bay Frederick sahte parayla öder ve desteyi alır. İnsanlar tekrar saldırır ve yel değirmenini yok eder. Hayvanlar, birkaç ölüm ve ciddi yaralanmalarla bu savaşı güç bela kazanır. 5. Emir “Hiçbir hayvan aşırı alkol içmeyecek” şeklinde değiştirilir. Ancak domuzlar bu savaşı viskiyle kutlarlar.
9. Bölüm
Çiftlik aslında bir cumhuriyettir ve hayvanlar başkanı oy kullanarak seçerler. Ancak Napolyon tek aday olur ve başkan seçilir.
Bu sırada çiftliğin saygın ve çok çalışması ile ünlü atı Boksör, bir gün çalışırken yere düşer. Akciğerinde bir sorun vardır. Squealer, onu hastaneye göndereceklerini söyler. Ancak onu alan minibüs bir yapıştırıcı fabrikasına aittir. Bir eşek ve Boksör’ün arkadaşı olan Benjamin, minibüsün yan tarafını okur ve diğerlerini uyarmaya çalışır. Squealer onlara minibüsün hastane tarafından yakın zamanda satın alındığını söyler. Buna karşılık kısa bir zaman sonra Boksör’ün öldüğü duyurulur.
10. Bölüm
Boksör’ün ölümünden sonra sadece birkaç domuz, Clover, Benjamin ve Moses (kuzgun) olanları hatırlar. Clover, Benjamin’den emir duvarını yeniden okumasını ister ve geriye yalnızca bir emir kalmıştır: “Bütün hayvanlar eşittir ama bazıları diğerlerinden daha eşittir.”
Domuzlar, insanlarla bir toplantı düzenler. Bu sırada diğer hayvanlar gizlice çiftlik evini gözetler ve domuzları insanlardan ayıramazlar.
Hayvan Çiftliği Kahramanları
Yalnızca Hayvan Çiftliği özet metni okunduğunda bile romandaki kahramanların sembolik bir anlam taşıdıkları kolayca fark edilebilir. Kahramanların her biri tarihteki farklı bir karakteri veya olayı simgelemektedir. Kitabın alegorik yönünü anlamak için bu kahramanların kim ve nelere karşılık geldiğini bilmek gerekir. Romandaki önemli kahramanlar arka planları şu şekilde listelenebilir:
- Bay Jones: Romanın başlangıcında çiftliğin ilk sahibi olan Bay Jones, Rusya’nın son çarı II. Nikolay’ı temsil eder.
- Hayvanlar: Rus halkını simgeler. Kitap boyunca, hayvanlar işçi sınıfı ve köylülerin eylemlerini yansıtır.
- Yaşlı Binbaşı: Hayvanların lideri olan ilk başkan ve büyük önder Yaşlı Binbaşı, Karl Marx ve Vladimir Lenin’in ideolojilerini temsil eder. O, hayvanların adaletli bir dünya kurma arzusunu uyandırmak ve onlara isyan etme fikrini vermek için konuşmasıyla harekete geçirici bir rol oynar.
- Napoleon: Domuzların lideri ve kitap boyunca artan otoriterliği ile Joseph Stalin’i temsil eder. İlk olarak İmparatorluk Tarihi’ndeki hayranlığı ve sadakati taklit eder, ancak zamanla kötüye kullanmaya başlar.
- Kardeşi Snowball: Domuzların diğer lideri olan Snowball, devrim sonrasında Napoleon’a karşı muhalefete geçer. Leon Troçki’yi simgeler.
- Domuzlar: Komünist Parti liderleri ve bürokratlarıdır. Kıvrak zekalı ve yetenekli oldukları için, diğer hayvanların güvenini kazanırlar ve devrimi öncülük ederler.
- Köpekler: Komünist Parti’nin silahlı kuvvetleri veya Kızıl Ordu’yu simgeler. Liderlerinin emirlerine körü körüne uyarlar ve muhalefeti bastırmak için şiddet kullanırlar.
- Benjamin: Yaşlı ve karamsar bir eşek olan Benjamin, Karl Marx’ı ve onun ideallerini temsil eder.
- Kedi: Kendine düşkün ve kurnaz olan kedi, kendi çıkarları için her zaman en iyi tarafı seçer. Kediyi, Rus burjuvazisini veya entelektüel elitleri temsil eder olarak düşünebiliriz.
- Clover: İşçi sınıfı temsil eden diğer bir hayvan olan Clover, çiftlikte hayatta kalmak için mücadele edenlerin sebatkar ve çalışkan temsilcisidir.
Bu karakterlerin her biri, George Orwell’in Sovyetler Birliği’nde ve diğer sosyalist ülkelerde gördüğü siyasi değişimleri ve ihanetleri yansıtmaktadır. Roman, okuyucuya siyasi fikirler üzerine düşünebilecekleri metaforlar sunar. Totaliter rejimlerin tehlikelerine dikkat çekmeye çalışır. Orwell’in kullandığı alegori, birçok dilde okuyucuların anlayabileceği bir şekilde tasarlanmıştır. Nitekim kitap bu nedenle dünyanın pek çok ülkesinde yasaklanmış veya sansürlenmiştir.
Hayvan Çiftliği kahramanları, kitaptaki olayları ve temaları derinlemesine anlamak için önemlidir. Kitap, totalitarizmin yükselişini eleştirirken, insanların iktidara nasıl yaklaştığını ve onu nasıl sürdürdüğünü de tartışır. Orwell, insanların düşünce özgürlüğünü kaybetme tehlikesine dikkat çeker ve okuyucularını totalitarizmin tehlikelerine karşı uyarır.
Hayvan Çiftliği Edebi Önemi
Hayvan Çiftliği, görece kısa bir roman olmasına rağmen dünya tarihinde önemli bir etki yaratmıştır. Açıkça politik bir roman olarak mesajını iletmek için geleneksel fabl yöntemini modern bir şekilde kullanır. Sovyetler Birliği’nin çarlık sonrası Rusya’da iktidara yükselişinin özetlenmiş bir versiyonunu anlatır. Bu hikaye, sıradan işçi sınıfı insanları için komünizmin tehlikelerine odaklanır.
Orwell’in kendisi sosyalizmin bir destekçisi olmasına rağmen, Sovyetler Birliği’nin politikalarını son derece eleştiriyordu. Ülkedeki devrimleri gerçek bir sosyalist toplumun neye benzeyebileceğinin yalnızca zayıf temsilleri olarak görüyordu. Hayvan Çiftliği’nde görülebileceği gibi, Orwell hem komünizm hem de kapitalizmin açık bir eleştirmeniydi. Nitekim romanda her iki taraf da halk kitleleri için daha çok olumsuz yönleri ile tasvir edilmekteydi.
Kitap, aslında tarihin bir döneminde yaşanmış olayları son derece başarılı bir şekilde evrensel motiflerle aktardığı için günümüzde de her gün yeni okuyuculara ulaşmaya devam etmektedir. Bu açıdan özel bir öneme sahip olduğundan bahsedilebilir. Muhtemelen çoğumuz Stalin ve Troçki çatışmasını bir tarih kitabından okumak istemeyiz ama Hayvan Çiftliği sayesinde bu sürecin genel hatları hakkında fikir sahibi olabilmekteyiz.
Hayvan Çiftliği Analiz
Hayvan Çiftliği özet metni üzerinde yeterince durduğumuza göre artık kısaca kitabı analiz etmeyi deneyebilirsiniz. Kitabın odak noktası aslında halkın, farklı rejimler altında nasıl zulme uğradığıydı.
Hem ‘Hayvan Çiftliği’ hikayesinde hem de Rus Devrimi’nde bariz mağdurlar işçi sınıfıydı. ‘Hayvan Çiftliği’nde hayvanlar, devrimden önce Bay Jones’un altında ve devrimden sonra, domuzların, özellikle Napolyon’un altında acı çekerler. Hayvanlardan biri iktidara geçtiğinde daha güzel bir geleceğe kavuşacakları yönündeki umutları, bunun gerçekleşmesiyle paramparça olur.
Aynı şekilde Rus Devrimi’nde de işçi sınıfı halkı Çar’ın egemenliği altında acı çekmekteydi. O zamanlar Sovyetler Birliği’nin daha iyi bir gelecek için umut verici bir kaynak olduğunu düşünüyorlardı. Ancak sonraki günler, bunun pek de gerçekçi bir hayal olmadığını kanıtladı.
Roman aracılığıyla Orwell, hükümdarları kim olursa olsun, çektikleri acının nedeni olarak iki önemli şeye vurgu yapar. Bunlardan ilki akıl ve bilgi eksiklikleridir. Romanda görüldüğü gibi, domuzlar dışında, köpek ve eşek gibi akıllı hayvanlar da dahil olmak üzere çiftlikteki hiçbir hayvan öğrenmeye meraklı görünmez. İkincisi de güçleri hakkında hiçbir fikre sahip olmamalarıdır. Nispeten, çiftlikte pek çok güçlü hayvan vardır. Ancak hiçbiri bu gücü kendi faydaları için aktüel bir eyleme dönüştürmeyi düşünmez. Kendilerine verilen kurallara göre yaşamayı kabullenirler.
Bu anti-ütopya öykünün üzerinden yaklaşık 80 yıl geçmesine rağmen hala insanlara söyleyecek pek çok şeyi vardır. Hepimiz bu kitabı okuduğumuzda içinde yaşadığımız gerçeklikten bazı parçalar bulabiliriz. Ancak umarız, bu kitapta olduğu gibi bizim özgürlük arayışımız da mutsuz sonla nihayete ermez.
Orwell’in bir diğer ölümsüz eseri 1984 hakkında tüm detaylar için 1984 İncelemesi ve Kitap Özeti yazımıza göz atın.