Narsist kişilik bozukluğu belirtilerinin bir kısmını içerisine alan bir diğer hastalık, histrionik kişilik bozukluğudur. Amerikan Psikiyatri Birliği, bu rahatsızlığın yetişkinliğin ilk dönemlerinde başladığını ve genellikle çevresi tarafından onay alma ihtiyacı duyan kişilerde görüldüğünü öne sürmüştür. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” sorusuna yanıt verirken farklı alt tiplerle değerlendirildiğinin altınız çizmek gerekir.
Çeşitli kişilik bozuklukları hakkında bilgi sahibi olunsa da histrionik, genellikle bilinmez. Halk arasında bu insanlar normal karşılanabilir, kendileri de davranış bozukluklarını karakterinin bir parçası olarak görebilir. Fakat rahatsızlığın tedavi edilmemesi, yaşamlarına tamamen yüzeysel devam etmelerine ve amaçlarını gerçekleştirmemelerine neden olur. Aynı zamanda insan ilişkileri kuvvetli değildir.
Tüm detaylarıyla “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” sorusuna yanıt vereceğimiz içerikte, belirtileri ve tedavilerine de değineceğiz.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Aşırı duygusallık ve ilgi arayışı, histrionik kişilerin en yaygın özellikleridir. Beraberinde görülen birçok belirti söz konusudur ve tanı konması için her birinin ayrı ayrı ele alınması gerekir. Aşağıdaki belirtilerden 5 veya daha fazlasına sahip olan kişilerde, davranış bozukluğu olma ihtimaline göre değerlendirmeler yapılır.
- Ortamda ilgi odağı değilse, rahatsızlık hisseder.
- Ayartıcı, kışkırtıcı, baştan çıkarıcı davranışlar sergilemekten çekinmez.
- Duyguları yüzeyseldir ve aniden değişir.
- Etkilemeye yönelik şekilde konuşur ve ortamdakilerin sadece kendisini dinlemesini ister.
- Gösteriş yapmayı sever ve abartılı davranışlar sergiler.
- İlişkilerinde her zaman daha yakın olması gerektiğine inanır.
Hep aynı belirtilerle kendini göstermeyen bu hastalık, alt tiplere sahiptir. Tanı konması için alt tiplerinin de detaylı olarak değerlendirilmesi önemlidir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Alt Tipleri
Yukarıda da belirttiğimiz gibi hastalığın alt tiplerine göre belirtiler ve tedavi süreci değişiklik göstermektedir. Bu nedenle “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” sorusuna net tanımlarla yanıt vermek doğru değildir.
Teatral Histrionik
Bu tip histrionik kişiler, ortamlara göre şekil alırlar ve kendilerine has duruşları yoktur. İçinde bulunduğu topluluğun normları ne ise ona göre davranırlar.
Kadınlarda genellikle fiziksel özelliklerini ön plana çıkarma istediği vardır. Aşırı açık kıyafetler, ilgi çeken makyajlar ve abartılı davranışlarla, kendilerini ön planda tutmak isterler.
Erkeklerde ise genellikle maddi varlığın abartılı gösterişi, vücudunu abartılı şekilde geliştirme gibi belirtiler vardır. Aynı zamanda histrionik erkekler, fiziksel güç ve şiddet göstermekten çekinmezler.
Çocuksu Histrionik
Sürekli olarak kendisine adil davranılmadığı yönünde şikayetleri vardır. Hep daha iyisini hak ettiğine inanır. Çocuksu davranışlar sergileyerek karşı tarafı etki almaya çalışır.
Bu tip kişilik bozukluğunda, cinselliği ön plana çıkarma belirtisi daha ağırdır. Özellikle kadınlar, etrafında insanlar olması için cinselliği kullanır.
Canlı-Neşeli Histrionik
Son derece yüksek bir enerjiye sahiplerdir. Hiç durmadan konuşurlar, gezmek isterler, herkesle aşırı samimiyet kurabilirler. Etrafa neşe saçıyor olmalarına rağmen bu, sadece ilgi çekmek içindir. Duyguları yüzeysel olduğu için başladıkları ilişkilerde önce çok neşeliyken kısa sürede soğur ve uzaklaşır. İş hayatında da enerjisi ve neşesiyle kabul görürken dürtüsel davranışları, başarısızlığa ve dışlanmasına neden olur.
Yatıştırıcı Histrionik
Sevilmeme ve yetersizlik hissi baskın olan bu kişiler, hislerinin farkında değildir. Bu nedenle sürekli olarak takdir edilmek isterler. Uzlaşmacı davranışlar, boyun eğme, istemediği halde kabul etme davranışları sıklıkla görülür. “Hayır” dediğinde sevilmeyeceğini düşündüğü için etrafındaki insanlara, gerçek benliğini göstermekten çekinirler.
Çalkantılı Histrionik
Histrionik kişilik bozukluğu, bu tip kişilerde daha kolay ayırt edilecek davranışlarla baş gösterir. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” sorusuna yanıt verirken bu belirtileri ele alabiliriz. Çalkantılı histrionikler genellikle şu davranışları sergiler:
- Ani duygu değişimleri
- Eleştiriye tahammülsüzlük
- Depresif tavırlar
- Öfke problemleri
- İlgiden yoksun kalmanın ciddi bir rahatsızlık vermesi
Bu insanlar, ilgi görmek adına çeşitli manipülatif davranışlar sergileyebileceği gibi yalan söylemeye eğilimleri yüksektir. Örneğin, ilgi çekebilmek adına ciddi sağlık sorunları olduğu yalanını ortaya atabilir. Gerçekten sahip oldukları bir hastalık varsa bunu yerli yersiz her ortamda söylerler. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” başlığımızda yer verdiğimiz bu alt tip, diğer belirtileri de taşıyabilir.
Samimi Olmayan Histrionik
Bu tip histrionikler, insanlarla kısa sürede yakın ilişkiler kurar. Kurdukları ilişkilerin amacı kendi görev ve sorumluluklarından kaçmaktır. Karşı tarafın iyi niyetini suiistimal eder, maddi isteklerde bulunmaktan çekinmez. Bir insanın onun hayatını şekillendirmesini açıkça talep edebilir. Gerçekçi duygulara sahip olmadığı için beklentilerinin karşılanmadığı ilişkide, manipülasyonlara başvurur.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Histrionik kişilik bozukluğunun görülme sıklığı yüzde 1 ve 2 arasındadır. Hem kadın hem erkeklerde yakın oranlarda görülür. Bununla birlikte kadınlarda, belirtiler daha net fark edilir ve boşanma sebepleri genellikle davranış bozukluğundan kaynaklanır.
Kişilik bozukluğunun neden ve nasıl olduğu ise kesin olarak tanımlanamaz. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” sorusuna yanıt verirken bahsettiğimiz tipler gibi her hastanın öyküsü de değişiklik gösterir.
Çocuk yaşlarda bulundukları ortam, aile, sosyal çevre gibi faktörlerin tamamı, davranış bozukluğunun temellerini oluşturur. Ancak histrionik kişilik bozukluğu, yetişkinliğe kadar kendini göstermez. Davranış bozukluğuna neden olabilecek etkenlerin bir kısmını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Anne veya babanın ilgisinden mahrum kalmak
- Kabul görmesi için büyüdüğü ortamın kurallarına uyma zorunluluğu
- Ailenin veya yetiştiği ortamın normlarına uygun hareket etmediğinde dışlanma
- Güzelliği veya maddi gücü olmadığında sevilmeyeceğine dair söylemlere maruz kalma
- İsteklerinin göz ardı edilmesi ve baskı altında yaşama
Henüz bebekken ilgisiz kalmak dahi bu davranış bozukluğunun ortaya çıkmasına neden olur. Örneğin, kız çocuğu babasının ilgisinden mahrumsa hep şirinlik yapmak isteyecek ve etrafındaki insanlara karşı çocuksu histrionik davranışlar sergileyecektir. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” konusunu ele alırken her ne kadar yetişkinlerde görüldüğünü söylesek de hastalık küçük yaşlardan itibaren bireyi etkiler.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Histrionik kişilik yapısında, farklı kişilik bozuklukları da gözlemlenebilir. Bu nedenle tanı konması zaman alır ve sıklıkla yanlış tanı konma problemiyle karşı karşıya kalınabilir. Kadınlarda yaygın olarak Borderline kişilik bozukluğuyla birlikte seyreder. Erkeklerde ise narsist davranışlar görülme olasılığı yüksektir.
Bu insanların şikayetçi olduğu durumlar genellikle şunlardır:
- Duygularının çok hızlı değişmesi
- Hiçbir yere ait değilmiş gibi hissetmek
- Başladığı işleri yarım bırakmak
- Tutarsız ilişkiler
- Cinselliğe dayalı çoklu ilişkiler
- Aldatma eğilimi
- İşini, ailesini, çevresini sevmeme ve sık sık değişiklik yapmak isteme
Hayatlarındaki tutarsızlık ve duygu-durum değişiklikleri, psikolojik destek almak için başvurmalarını sağlar. Histrionikler, tedavi görmekten çekinmez fakat doktor tarafından ilgiyle karşılanmamak, tedaviyi yarım bırakmasına neden olur.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi sürecinde öncelikle bir psikologla görüşülmesi önerilir. Psikoterapi, Psikanalitik-psikodinamik yöntemlerle tedaviye başlamak mümkündür. Bireyin isteklerine göre bilişsel terapi uygulamalarıyla sürece başlanabilir.
Psikiyatrik bozuklukların ilerlemesi, intihar düşünceleri, kendine ve çevresine zarar verme eğilimleri varsa ilaç kullanımı tavsiye edilmektedir. “Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” içeriğimize devam ederken, herhangi bir ilaç önerisinde bulunmadığımızı belirtmeliyiz. İlaç kullanımına mutlaka uzman hekimlerin tavsiyesiyle başlamalısınız.
Histrionik Kişilik Bozukluğu için İlaç Tedavisi
Davranış bozukluklarında ilaç tedavisi etkili olmakla birlikte mutlaka psikolog desteği alınmalıdır. İlaçlar, hastanın ruh halini dengelemek, zarar verme eğilimlerini azaltmak adına iyi bir yoldur. Ancak tek başına iyileştirmesi beklenemez. Hasta, ilaç kullandığı süre içerisinde dışarıya karşı kayıtsız kalır, kendi isteklerinin ve eksikliklerinin farkına varma ihtimali yükselir. Böylece hangi davranışlarını değiştirmesi gerektiğini, ilaç kullandığı süre içerisinde daha kolay ayırt eder.
“Histrionik kişilik bozukluğu nedir?” içeriğimizde yer verdiğimiz belirtileri kendinizde veya çevrenizdeki insanlarda görüyorsanız, tanı konması için mutlaka bir uzmanla görüşmeniz gerektiğini belirtmeliyiz. Ayrıca belirtilerin büyük kısmını görenlerin, bilinçsiz bir şekilde psikolojik ilaçlar kullanmaması gerektiğinin ve yanlış ilaç kullanımında hastalıklarının daha da ciddi boyutlara ulaşabileceğinin altını çizmek isteriz.
Psikolojiye dair verdiğimiz bilgiler hoşunuza gittiyse “Boşluk Hissi Nedir? Boşluk Duygusu Nasıl Geçer?” yazımıza da mutlaka göz atın.