Geçmiş dönemlerden bu yana ülkelerin yönetimiyle alakalı birçok farklı fikir ortaya atıldı. Öyle ki bazı yönetim biçimleri, hala günümüzde çeşitli ülkelerde uygulanıyor. İşte ortaya atılan kavramlardan biri: Teknokrasi. Peki, teknokrasi nedir? İçeriğimizde konuyla alakalı detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Teknokrasi Nedir?
Teknokrasi, en temel anlamda, yönetimin, uzmanlığa ve mesleki yeterliliğe dayandığı bir siyasi sistemdir. Bu yönetimde; mühendisler, bilim adamları veya çeşitli sektörlerde yetkin kişiler, önemli toplumsal figürlerdir. Uzmanlar, toplumsal zorluklara mümkün olan en iyi çözümleri bulmak ve uygulamak için hükümette veya yönetimde liderlik pozisyonlarında çalışırlar.
Yönetimin aldığı kararlar, profesyonelliğe dayanarak şekillenmektedir. Böylece bilim, teknik ve beceri en önemli yönetim unsurları haline gelmektedir. Teknokrasilerde kararlar ve eylemler siyasi yönelimler veya ideolojilerden ziyade teknik ve bilimsel bilgiye dayanmaktadır. Bilgiler yardımıyla toplumların yönetimden maksimum faydayı sağlaması amaçlanır.
Teknokrasi Ülkeleri
Teknokrasi fikrinin geçmişi, 20. yüzyılın başlarına kadar gider. Bu dönemde teknokrasi, farklı ülkelerde ve siyasi sistemlerde gelişmiştir. Daha verimli yönetim yapılarına duyulan ihtiyaç sistem tartışmalarını başlatmıştır. İlk zamanlarda sorunları çözmek için özel bilgi ve becerilere sahip profesyonelleri yönetimde kullanmaya dair fikirler üzerinde durulmuştur.
Teknokratik hareketler, ilk olarak 1930’larda Amerika Birleşik Devletleri’nde tasarlansa da büyük ölçüde başarısız olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da siyasi krizlere yanıt olarak İtalya ve Yunanistan gibi bazı ülkelerde teknokrasiler gelişmiştir. Asya’da ise teknik uzmanların üst düzey siyasi pozisyonlara sahip olduğu Singapur veya Çin gibi teknokratik sistem örnekleri vardır.
Teknokrasi ile Yönetilen Ülkeler
Günümüzde tümüyle teknokrasiyle yönetilen bir ülke olmasa da benzer uygulamalar mevcuttur. Bu yönetim biçiminin var olduğu ülkelerden bazıları aşağıdaki gibidir:
- Amerika Birleşik Devletleri
- Almanya
- İtalya
- Yunanistan
- Singapur
- Çin
- Türkiye
Türkiye de 12 Mart Muhtırasının ardından iki kez teknokratik yönetim biçimini Nihat Erim önderliğinde deneyimlenmiştir.
Teknokratik düzenlemeye bir örnek de genellikle bilimsel ve teknik bilgiye dayalı olarak oluşturulan AB düzenlemeleridir. Bunlar, doğrudan tüm AB üye ülkelerinde geçerlidir. Düzenlemeler, çoğunlukla teknik uzmanlardan oluşan Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanır. Komisyon , Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in yasal düzenlemelerine bağlıdır ve onların onayını gerektirir.
Teknokrat Nedir?
Teknokrasi sisteminde uzmanlıkları nedeniyle yönetimde doğrudan söz hakkına sahip olan siyasi figürler, teknokrat olarak anılmaktadır. Toplumsal temsil sebebiyle değil profesyonelliklerinden dolayı yönetimde yer almaktadır.
Teknokrat Hükümet Nedir?
Teknokrat hükümetler, yönetim figürlerinin profesyonellerden ve uzmanlardan oluştuğu sistemi ifade eder. Bu hakimiyet sisteminde halkın seçtiği siyasi figürler yerin aşağıdaki kişiler yönetimde yer alır:
- Alanında uzman
- Sorumluluğunu aldığı yönetim kaleminin gerçeklerine hakim
- Bilimsel bilgi ve teknik bilgi sahibi isimler
Yukarıdaki kişiler sayesinde bir ülkenin daha iyi biçimde yönetileceği düşüncesi hakimdir.
Teknokrat Bakan Nedir?
Teknokrat bakan, tıpkı teknokrasi sisteminde olduğu gibi profesyonel nedenlerle göreve getirilmiş kişidir. Yöneteceği bakanlığın gerçeklerine hakim ve gerekli konularda uzmanlığını ispat etmiştir. Göreve de demokratik ilkelerle veya başka iktidar gerekçeleriyle değil yetkinliklerinden dolayı gelmiştir.
Meritokrasi ve Teknokrasi Farkı
Meritokraside var olan devlet adamları içerisinde liyakate dayalı bir atama ve yürütme sisteminden bahsedilir. Her yönetim elemanının profesyonelliğine uygun bir pozisyonda bulunmasıdır. Teknokraside ise o pozisyona uygun profesyonel yönetim için özel olarak belirlenmektedir. Kısacası, meritokrasi liyakat konusuyla ilişkilendirilirken teknokrasi de profesyonellik ön plana çıkar.
Teknokrasi ve Demokrasi Farkı
Yönetim sistemleri açısından teknokrasi ve demokrasinin birbiriyle uyumlu olup olmadığı sıkça tartışılır. Teknokrasiye karşı temel argüman, demokratik meşruiyete aykırı olmasıdır. Çünkü demokratik sistemlerde kararlar, temsili sisteme dayalıdır. Buna aykırı olarak bir teknokraside profesyonel kriterler ve teknik bilgi en üst düzeydedir.
Teknokratik sistemde yasal çerçeve, bilimsel yöntemlerin ve teknik kriterlerin uygulanmasıyla karakterize edilir. Böyle bir hukuk sisteminde, teknik uzmanların kararları genellikle bağlayıcıdır ve yetkileri geniş kapsamlıdır. Ancak teknokratik karar vermenin demokratik kontrol mekanizmalarıyla desteklendiği sistemler de vardır.
Demokratik gereklilikler ve teknokrasi bazı tartışmalara neden olmaktadır. Teknokrasi, özellikle yeterli demokratik meşruiyete sahip olmayan siyasi kararları uygulamak için kullanıldığında yasal sorunlara yol açabilir. Örneğin, demokratik haklarla teknokratik karar verme süreçleri arasında çatışmalar yaratabilir veya hesap verebilirlik konularını gündeme getirebilir. Bu nedenle teknokratik yaklaşımların demokratik hukuk sistemi ve vatandaşların temel haklarıyla tutarlı olması önemlidir.