“Önerme nedir?” sorusunun en net yanıtı, iki ya da daha fazla kavram arasında olan ilişki hakkında oluşan yargıyı ifade eden cümlelerin tümüne verilen isimdir. Bu tanımın haricinde mantık içerisinde, ortaya atılan bir söylem ya da ifadenin, değeri veya içerisinde taşıdığı mesajın doğruluğu ya da yanlışlığı olan kısmına da önerme denmektedir. Örnek vermek gerekirse; doğru ya da yanlış olduğu hiç önemli olmaksızın kesin olarak söylenen herhangi cümle yapısı önermedir. Önerme sırasında söylenen ya da belirtilen ifade içerisinde soru ekleri (-mi, -mı) yer alamaz.
Önerme Örnekleri
Bir ifadenin önerme olabilme şartı, doğruluğu ya da yanlışlığının test edilebilmesidir. Genelde öznel ifadeler önerme niteliği taşımamaktadır. Kısacası her önerme cümle niteliğini taşıyorken, her cümle önerme niteliğini taşıyamayabilir. Önerme örnekleri matematik dersinin mantık konusundan da hatırlayacağınız üzere kolayca oluşturulabilir. Önerme örnekleri p,r,s,t ve q gibi harflerle tanımlanabilir. Bir önerme doğru ya da yanlış olabilir. Önerme doğru ise “1” değerini alır ve totolojidir; önerme yanlış ise “0” değerinin alır ve çelişkidir.
“p: 2x ifadesinin türevi, 2’dir.” ifadesi doğru bir önermedir, totolojidir.
“r: 12:2=4” ifadesi yanlış bir önermedir, çelişkidir.
“s: Friedrich Nietzsche, iyi bir filozoftur.” ifadesi bir önerme değildir. Doğruluğu ya da yanlışlığı belirlenemez.
“t: En güzel renk kırmızıdır.” ifadesi bir önerme değildir çünkü öznel bir yargıdır.
“q: Bir üçgenin iç açıları toplamı 270 derecedir.” ifadesi yanlış bir önermedir, çelişkidir.
Önerme Türleri Nelerdir?
Önermeler genel olarak üç ana başlık altında incelenmektedir; Nitelikleri bakımından önermeler, nicelikleri bakımından önermeler, yapıları bakımından önermeler.
Önermeler hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip olduktan sonra bir beyin fırtınasına var mısınız? “Doğru Önermeler, Yanlış Önermeler” isimli yazıdaki 6 adet mantık sorusuna göz atarak sınırlarınızı zorlayabilirsiniz.
Nitelikleri Bakımından Önerme Nedir?
Bir önerme içerisinde yer alan anlam bütünlüğü ve taşıdığı ileti ile olumlu ya da olumsuz olarak iki farklı anlam taşımaktadır.
A-Olumlu Önerme: Önerme içerisinde olan yüklem, önermenin diğer kelimeleri ile onaylanıyor ya da doğrulanıyor ise önermenin sonucu olumlu olarak nitelendirilir. Örnek olarak: Ormanlar yeşildir.
B-Olumsuz Önerme: Olumlu önermenin tam tersi durumda yani, cümle içerisinde yüklemin içeriği onaylanmıyor ise olumsuz önermedir. Örneğin: Ormanlar yeşil değildir.
Nicelikleri Bakımından Önerme Nedir?
A-Tümel Önerme: Önerme içeren iletinin tamamı bir grup, sınıf ya da kümeyi içerisinde barındırıyorsa, tümel önerme olarak nitelendirilir. Örneğin: Bütün insanlar iki ayak üzerinde yürür.
B-Tikel Önerme: Önerme içerisinde yer alan grup içerisinde olan bir kümeyi işaret ediyorsa, tikel önermedir. Örneğin: Sınıfta bazı öğrenciler tembeldir.
C-Tekil Önerme: Önerme içerisinde yer alan özne, belirli ya da özel olan bir kişi ya da tekili işaret ediyorsa, tekil önermedir. Örneğin: Efe çalışkandır.
D-Belirsiz Önerme: Özne içerisinde olan mesajda belirli bir niceliğin gösterilmediği önerme türüdür. Örneğin: Hayvanlar acıkır.
Yapıları Bakımından Önerme Nedir?
Mevcut ileti içerisinde olan önermelerin, içeriğinde olan yargı sayısı; Basit ve bileşik önerme olarak iki farklı bölümde incelenir.
A-Basit Önerme: İçerisinde sadece tek bir yargı barındıran önermelere verilen isimdir. Basit önerme şekillerinden, bağ ortadan kaldırıldığında geriye iki terim kalır. Örnek: İnsan canlıdır.
B-Bileşik Önerme: İçerisinde birden fazla yargı barındıran önermelere söylenir.
Hipotezler de tıpkı önermeler gibi doğruluğu ya da yanlışlığı test edilebilen olgulardır. “Hipotez Nedir ve Hipotez Nasıl Oluşturulur?” isimli yazıya ulaşarak hipotez kavramı hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
