“Alfarabius Abunaser kimdir?” sorusunun cevabı, hepimizin tanıdığı İslam filozofu Farabi’dir. Aynı zamanda bir bilim insanı ve müzisyen olan Farabi, İslam Rönesansı olarak da bilinen dönemin büyük etki bırakmış isimlerinden biridir. Orta Çağ İslam alimleri arasında “İkinci Üstat” olarak anılır.
Felsefe, sosyoloji, psikoloji, mantık, müzik gibi birçok alana katkıda bulunan Farabi’nin tam adı Ebu Nasr Muhammad ibn Muhammad ibn Tarkhan ibn Awzalagh al-Farabi’dir. Farabi’nin çalışmaları ve buluşları, hem onun döneminde hem de günümüzde oldukça değerli eserler olarak nitelendirilir.
Farabi’nin Hayatı Kısaca
Farabi, M.S 872 yılında Farab şehrinde doğmuştur. “Farabi” ismi de doğduğu şehirden gelir. Türk asıllı bir ailede doğan Farabi, genç yaşta yaşıtlarından ayrılacak seviyede üstün zeka belirtisi göstermeye başlamıştır. Bilgiye ve öğrenmeye olan ilgisi sayesinde birçok farklı konuyu araştırmıştır.
İlerleyen yıllarda, ufkunu daha da genişletmek için İslam dünyasında bir seyahate çıkmıştır. Entelektüel birikim açısından zengin olmasıyla ünlü şehirlerde vaktini geçiren Farabi, Arapça, Yunanca, Farsça gibi birçok farklı dil öğrenmiştir.
Çalışmalarında Yunan filozofların etkisi gözlenir. Özellikle Aristo ve Platon’dan etkilenen Farabi, onların eserlerini Arapça ve Farsça’ya çevirmiştir. Bu sayede Yunan felsefesi, İslam dünyasına yayılma fırsatı bulmuştur.
M.S 950 yılında ölen Farabi, arkasında yüzlerce değerli eser bırakmıştır. Bugün bile hala konuşulan, tartışılan birçok esere sahiptir. İslam dünyasının bilimsel, kültürel ve sanatsal açıdan şekillenmesinde rolü çok büyüktür.
Farabi’nin Bilime Yaptığı Katkılar
“Alfarabius Abunaser kimdir?” sorusu sorulduğunda verilen yanıtlar, genellikle onun bilime sunduğu katkılara odaklanır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Mantık alanında birçok çalışması vardır. Farabi, özellikle Aristocu mantık alanında yazılar yazmıştır. Bu yazılar, mantık biliminin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
- Psikoloji alanında yaptığı araştırmalar, büyük önem taşır. Yazılarında ruh, akıl, beden ve beyin üzerine tartışmalar bulunur. Bu eserleri, psikoloji alanında büyük bir yere sahiptir.
- Optik alanında, görüş ve ışık çalışmalarıyla öne çıkar.
- Matematiksel konseptleri birçok farklı disiplinde kullanmıştır.
- Müzik teorisine olan katkısı, yankı uyandırmıştır. Müziğin matematikle olan bağlantısı hakkındaki yazıları “Kitab al-Musiqi al-Kabir” isimli eserinde yer alır. Bu eser, Orta Çağ Avrupa’sında büyük ses getirmiştir.
- Yunan filozofların evren ve astroloji üzerine olan çalışmalarını inceleyerek bu alana katkıda bulunmuştur. Kozmos üzerine bir eseri mevcuttur.
Farabi’nin yaptığı çalışmaların zamanının çok ötesinde olduğu söylenebilir. Çalışmalarının neredeyse hepsine, felsefi bir yaklaşım entegre edilmiştir. İslam Altın Çağı’nın tipik özellikleri, Farabi’nin eserlerinde gözlemlenebilir. Bu eserler, nesiller boyu incelenmiş ve kaynak olarak kullanılmıştır.
Farabi’nin En Önemli Eserleri
Farabi, hayatı boyunca birçok farklı eser kaleme almıştır. Bu eserler sayesinde onun bilimsel gözlemleri ve felsefi düşünceleri günümüze kadar gelmiştir. En önemli eserlerinden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Ihsa’ al-‘Ulum: Bu eser, farklı disiplinleri içinde barındıran bir el kitabı niteliğindedir. Etik, mantık, müzik, astronomi gibi alanlar hakkında ansiklopedik bilgiler içerir.
- Tafsir al-Qur’an: Bir Kur’an tasfir kitabı olan bu eser, İslam öğretilerini felsefi bir bakış açısından ele alır.
- Al-Madina al-Fadila: Politik felsefe alanındaki en önemli eserlerden biri olan Al-Madina al-Fadila, ideal bir devletin nasıl olması gerektiği üzerinedir. Adalet ve yönetim gibi konulara değinilir.
- Tahsil al-Sa’adah: Bu eserde Farabi, mutluluğun ne olduğu ve ona nasıl ulaşılabileceğine dair fikirlerini paylaşır. Etik değerler üzerine de tartışmaları içerir.
Bu eserler, Farabi’nin en önemli eserlerinden yalnızca birkaçıdır. Farabi, hayatı boyunca 100 ile 160 arasında eser yazmıştır., Her bir eseriyle farklı bir alana katkı sunduğu düşünülür. İslam felsefesi açısından Farabi eserleri, okunmaya ve incelemeye değerdir. Günümüzde de üniversitelerde, felsefe ve diğer ilgili bölümlerde Farabi’nin eserleri okunur ve değerlendirilir.
Farabi’nin Felsefi Görüşü
Felsefeyle yakından ilgilenen Farabi, Yunan filozoflarından etkilenmiştir. Onun bireysel felsefi görüşü, İslam ve Yunan felsefesini harmanlaması üzerine oluşmuştur. Bunun sonucunda da ortaya eşsiz ve yeni bir felsefi konsept ortaya çıkmıştır.
Farabi, İslami sembollere felsefi açıdan yaklaşarak dini inanç ve bilimsel araştırmalar arasındaki paralelliklere dikkat çekmek istemiştir. Farabi’nin felsefi görüşü kısaca, İslam ile Yunan felsefesini bağdaştırmasıyla ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra politik felsefe, etik, müzik, mantık ve diğer birçok disiplin Farabi’nin felsefi düşüncelerinde yer alır.
Farabi’nin İslam Felsefesine Katkıları
Farabi, İslam felsefesinin alanlarına birçok katkıda bulunmuştur. Bu katkılar, genel olarak Aristoteles’in düşüncelerini İslam çerçevesinde yeniden yorumlayarak okuyuculara sunması ile özetlenir. Tanrı, varoluşun hiyerarşisi ve dinin yayılması gibi konulardaki düşünceleri, İslam felsefesi alanında hala okunur ve tartışılır. Fikirleri, İslam dünyasının yanı sıra Batı filozofları arasında da büyük ses getirmiştir.
“Pisagor kimdir?” yazımız da ilginizi çekebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Farabi Nereli?
Farabi, Türkistan’ın Farab isimli bölgesinde dünyaya gelmiştir. Asıl adı Ebu Nasr Muhammed olmasına karşın, doğduğu yer dolayısı ile bu isim ile bilinir.
Farabi Neyle Ünlüydü?
Farabi, bilim ve felsefe alanındaki çalışmaları ile ünlüydü. İslam Altın Çağı’nda kaleme aldığı eserler birçok farklı disipline ilham olmuş ve büyük ilgiyle karşılanmıştır. Müzik alanında yaptığı inovasyonlarla da ünlüdür.
Farabi Neden “İkinci Üstat” Olarak Anılıyordu?
Farabi, Aristo’nun çalışmalarına ve düşüncelerine sağladığı katkı sebebi ile ikinci üstat olarak anılıyordu. Bu durumda, Aristo “birinci üstat,” Farabi ise “ikinci üstat” olarak biliniyordu.