“Kokedama nedir?” sorusunun cevabından belki de birçok kişi habersizdir. Kokedama kökeni Japoncaya dayanan “köke” yosun ve “dama” top kelimeleri karşılığına denk gelmektedir ve bir Japon bonsai sanatıdır. Bu sanat sphagnum ya da canlı yosun ile bitki köklerinin sarılması ile gerçekleşir. Başlangıçta sadece bonsai ağaçları için uygulansa da bu sanat günümüzde kök yapısı kokedama için uygun olabilecek tüm bitkiler ile uygulanabilmektedir.
Kokedama Nedir?
“Kokedama nedir?” sorusunun cevabını daha detaylı inceleyelim. “Yosun topu” olarak da bilinen Kokedama sanatının kökeni 17. yüzyılın Japonya’sına dayanmaktadır. O zamanlar (Edo dönemi) bonsai bir kap içerisinde kök salar ve bu köklerin birbirine dolanarak düğümlenmesi beklenirdi. Bu bekleyiş sonucunda kökler konuldukları kabın şeklini almış olurlardı.
Bir sonraki evrede bu işlem canlı yosun ile yapıldı. Yosunlar tohumla değil sporla üreyen bir bitki türü olduğundan dolayı kokedama ağaç kabuğu, kayalık gibi sert yüzeylerde kolayca büyüyebilirler. Ayrıca uzun süre kuru kalsalar bile su ile herhangi bir temasta yeniden canlanan yosunlar, kokedama için özel olarak tercih edilirler.
Günümüzde ise bahçe için dekoratif eşyaların üretilmesinde oldukça sık tercih edilen kokedama, kök yapısı uygun olan birçok bitki ile yapılabilir. Kokedama yani “yosun topu” en popüler seçenekleri arasında;
- Kuş yuvası bitkisi,
- Eğrelti otu çeşitleri,
- Tül kuşkonmaz,
- Sukulentler,
- Geyik boynuzu,
- Yeşim ağacı,
- Dağ palmiyesi,
- Aloe vera,
- Duvar sarmaşığı,
- Şamadora gibi birçok bitki bulunmaktadır.
Son zamanlarda bu göz alıcı yosun topları özellikle şehir içindeki evlerde görülmektedir. Balkonları, salonları süsleyen bu inanılmaz küreler birçok açıdan şık dekorasyon objesi oldukça popüler hale gelmiştir. Ayrıca “Yosun topu” plastik yerine bitkinin canlı yosun ile kaplanması da doğasever insanların dekorasyon seçimi konusunda bir numaralı tercihidir.
Kokedama Yapımı ve Bakımı
Kokedama yapımı için öncelikli olarak yapmanız gereken şey, bu işlem için uygun olacak bitki seçimidir. Bu açıdan saksıdan ilk çıktığında kökleri birbirine girmiş ve çok fazla kökün karıştığını fark ediyorsanız, bu bitki ne yazık ki kokedama için uygun değildir. Kokedama için kök yapıları sade olan bitkiler uygun olacaktır.
- Kokedama için uygun olacak bitki seçimi.
- Seçilen bitkiyi kokedama için hazırlama.
- Bitkiyi yeni toprağı ile çevreleme.
- Kokedamayı yosunla sarma.
- Yosunla sarılan kokedamayı ip ile sabitleme.
- Kokedamaya can suyu verme.
Bu şekilde sadece altı adımda kokedama yapabilirsiniz. İlk adımda seçeceğiniz bitkinin kokedama için uygun olmasının yanında ayrıca evinizin güneş, gölge, nem, toprak gibi ihtiyaçlar için uygun olması gerekiyor. Kokedama için uzun olan bitki kökleri arasında uzun olanları budayın. Bitkisine göre değişen aquasoil ve torf miktarı, toprak karışımına su dâhil edin ve eldeki malzemeyi top haline getirin. Kokedama için seçtiğiniz bitki köklerini bu karışımla sarın. Top toprağı yosunla sarmak için önce ıslatabilir, şekil verebilir ve sonrasında da ip ile sabitleyebilirsiniz. Son olarak kokedamanızı su dolu bir kapta 5 ila 10 dakika kadar bekleterek sudan çıkarın ve hafifçe sıkın. Artık kokedamanızı arzuladığınız seramik tabak üzerinde ya da tavana asarak kullanabilirsiniz.
Kokedama yapımından sonra bakımı da büyük önem taşımaktadır. Eğer ılık iklimli bir bölgede yaşıyorsanız yılın 9 ayı balkonda kalabilir. İç mekanda kullanacağınız kokedama için 2 veya 3 ayda bir havalandırmayı ihmal etmemelisiniz. Kokedamalar güneş ışığını direkt olarak almayı sevmezler. Haftada 1 ya da 2 kere sulanmalı ve bu sulama işlemini kokedamayı tamamen su dolu bir kaba sokarak 5-10 dakika bekleterek yapmalısınız. Ayrıca zaman zaman kokedamayı sabitlediğiniz ipler gevşeyebilir. Bu iplerin gevşediği dönemlerde kokedamayı yeniden iple çevrelemeyi düşünebilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
[toggle title=”Kokedama Yapımında Neden Yosun Kullanılır?” state=”open”]Yosunlar, kökleri olmayan ve sporla üreyen bir bitki türüdür. Bu özelliklerine ek olarak kayalık ya da ağaç kabuğu gibi sert yüzeyleri olan bölgelerde kolayca büyüyebilirler. Kokedamayı bu şekilde sarabilen ve uzun süre kuru kalsa bile birkaç damla su ile canlılık kazanabiliyor olma özellikleri büyük önem teşkil eder. [/toggle]
[toggle title=”Kokedama Nasıl Sulanır?” state=”close”]Yaz aylarında haftada bir, kış aylarında ise haftada iki kere sulama işlemini yapılması yeterlidir. Bu işlem için içi su dolu bir kaba kokedama sokulmalı ve 5-10 dakika kadar bekletilmelidir. Bitkinin her bölgesinin suyu çektiğinden de emin olunmalıdır. [/toggle]
[toggle title=”Kokedama ve Wabi-Sabi Estetiğinin Bağlantısı Nedir?” state=”open”]Wabi-sabi, “doğanın kusurlarının kabul edilmesi ve doğal güzelliğin geçiciliği”ni savunan bir estetik anlatıştır. Bu felsefeye göre dünyevilik, samimiyet, yalınlık, doğanlık büyük önem teşkil eder. Kokedamanın yaratılışı da Wabi-sabi’nin yalın ve doğanın yansıması olarak görülmesi ilkelerine dayanmaktadır. [/toggle]