İçinde yaşadığımız toplumu daha iyi bir hale getirmek sosyal sorumluluk bilinci ile mümkündür. Sadece çevreye değil, ihtiyacı olan insanlara da yardım ederek hayata geçirilebilecek olan sosyal sorumluluk projeleri ile daha iyi bir toplumun fertleri olmak hiç de zor değildir. Peki sosyal sorumluluk nedir?
Bireylerin ya da kurumların, vatandaşlık görevlerini yerine getirmekten ve toplumunun tamamına fayda sağlayan faaliyetlerde bulunmaktan sorumlu oldukları etik çerçeveye sosyal sorumluluk adı verilir. Eğer bir firma ya da birey, çevreye veya topluma zarar verebilecek herhangi bir aksiyonda bulunmayı düşünüyorsa, söz konusu bu faaliyet, sosyal açıdan sorumsuz olarak kabul görür.
Yöneticiler, bu ilkeye göre sadece kârı maksimize etmekle kalmayıp aynı zamanda toplumun ve bir bütün olarak toplumun çıkarlarını savunan kararlar almak durumundadır. Özetlemek gerekirse, şirketlerin yürüttüğü sosyal sorumluluk projeleri ile birlikte toplum, halihazırda bulunduğu konumdan çok daha iyi bir konuma gelebilir.
Sosyal Sorumluluk Projesi Nedir?
Sosyal sorumluluk projelerini; sivil toplum kuruluşları, devlet veya özel sektör tarafından şimdi ve gelecekte insanlar ile toplumu etkileyen sorunları ele almak için geliştirilen projeler olarak adlandırabiliriz. Kâr amacı ve kişisel çıkar gözetilmeyen sosyal sorumluluk projelerine insanlar, istemezlerse katılmak zorunda değildirler. Çünkü sosyal sorumluluk projelerinde gönüllülük esastır.
Geleceğe iyimser bakan ve başkalarına yardım etmek isteyen insanlar yetiştirmek, sosyal sorumluluk projelerimim en önemli hedeflerinden biridir. Bu projelerin genel olarak konuları şu şekildedir:
- Sağlık
- Eğitim
- Cinsiyet eşitliği
- Yoksulluk
- İnsan hakları
- Çevre bilincinin oluşturulması
- Kadın, çocuk ve hayvan haklarının korunması
- Engele sahip bireylerin topluma kazandırılması
Bir sosyal sorumluluk girişiminin başarısı, tipik olarak, toplumun taleplerini ne kadar iyi karşıladığı ile belirlenir. Burada önemli olan asıl mesele, toplumun desteğini ve güvenini kazanmak için doğru projelerin tercih edilmesidir. Eğer sosyal sorumluluk projelerini içinde bulunduğunuz toplumun değer yargılarını gözeterek oluşturursanız, ihtiyacı olan insanlara da yardım etmiş olursunuz.
Sosyal Farkındalık Nedir?
Hem toplumsal hem de kişilerarası kaygıları algılama ve etkin bir şekilde yanıt verme yeteneği, sosyal farkındalık olarak adlandırılır. Bir durum, sosyal olarak farkında olmanın çevrenizin, çevrenizde olup bitenlerin farkında olmak ve etkileşimde bulunduğunuz insanların duygularını uygun şekilde okuyabilmek anlamına gelir.
Sosyal farkındalık, bir öğrenme atmosferi yaratmaya yardımcı olan iyi sınıf davranışının önemli bir bileşenidir. İş yeri başarısının kritik bir bileşeni olarak da yine sosyal farkındalık yaygın olarak kabul edilmektedir. Yakın zamanda yapılan bir işveren anketine göre lise mezunu olan insanların iş gücüne girmeleri için gereken beş beceriden dördü sosyal farkındalıkla ilgilidir. Söz konusu beceriler şunlardır:
- Profesyonellik
- Ekip çalışması
- İletişim
- Sosyal sorumluluk
Toplumsal Sorumluluk Nedir?
Bir toplumu oluşturan her yaştan bireyin, uyum içinde ve güvenli yaşayabilmesi için alması gereken belli başlı sorumluluklar vardır. Bu sorumluluklarının bütününe toplumsal sorumluluk adı verilir.
Kişi, çevresinde olup bitenlere duyarlı olmanın yanı sıra çevresine karşı sorumluluk da alabilmelidir. Eğer birey, içinde bulunduğu topluma karşı duyarsız olmazsa, toplum da bireye karşı sorumluluklarını yerine getirerek ona duyarsız kalmaz.
Karşılıklı bir döngü şeklinde devam eden bireysel ve toplumsal sorumluluktaki bu ikilik hali, pek çok farklı kavramla da desteklenir. Söz konusu bu kavramlar şu şekildedir:
- Ahlak
- Etik
- İş Etiği
- Hayırseverlik
- Gönüllülük
- Sürdürülebilirlik
Kurumsal Sosyal Sorumluk (CSR) Nedir?
En basit tanımı ile kurumsal sosyal sorumluluk, bir işletmenin ya da şirketin, çevresini sarmış olan topluma karşı bir sorumluluk duyması gerektiği fikridir. Kurumsal sosyal sorumluluk fikrini benimseyen ve bu fikrin ışığında hareket eden firmalar, sosyal açıdan sorumlu bir biçimde hareket etmeleri sağlanacak şekilde organize edilir.
Kısacası kurumsal sosyal sorumluluk, bir organizasyonun hedefi ile ilişki olarak yapılan ve girişimler ya da stratejilerle ifade edilebilen bir öz düzenleme şeklidir. Elbette sosyal sorumluluğun ne anlama geldiği, kurumdan kuruma göre farklılık gösterebilir.
Genel olarak kurumsal firmalara, bir işletmenin kârları ile birlikte sosyal ve çevresel etkisini de ölçmesi gerektiğini hatırlatan ve “üçlü alt çizgi” olarak bilinen bir kavram eşlik eder. “Kâr, insanlar ve gezegen” terimleri, genellikle üçlü alt çizgi olarak bilinen kavramın arkasında yer alan itici gücü özetlemek için kullanılır.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Türleri Nelerdir?
Kurumsal sosyal sorumluluk; üretim ve tüketimin tüm aşamalarında halk sağlığının bilincinde olmayı ve toplumsal büyümeyi teşvik eden hedef, politika, ilke ve faaliyetleri benimsemeyi gerektirir. Geleneksel olarak dört kategoriye ayrılan kurumsal sosyal sorumluluk, her kategoride farklı alanları inceler.
Çevresel Sorumluluk
Kuruluşların mümkün olabildiğince çevre dostu bir şekilde hareket etmesi gerektiğini savunan çevresel sorumluluk, kurumsal sosyal sorumluluğun en yaygınlaşmış biçimlerinden biridir. Sektörde yer alan bazı şirketler, çevresel sorumluluk girişimlerine atıfta bulunmak adına “çevre yönetimi” teriminden yararlanır. Çevresel sorumluluğu benimseye çalışan şirketler, birkaç yolla bunu gerçekleştirebilir:
- Kirlilik, sera gazı emisyonları, tek kullanımlık plastik kullanımı, su tüketimi ve genel atıkların azaltılması
- Yenilenebilir enerjinin, sürdürülebilir kaynakların ve geri dönüştürülmüş ya da kısmen geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımının arttırılması
- Olumsuz çevresel etkiyi dengelemek faaliyetlerde bulunulması. Örnek vermek gerekirse, ağaç dikerek, araştırmaları finanse ederek ve ilgili amaçlara bağışta bulunarak çevresel sorumluluk yerine getirilebilir.
Etik Sorumluluk
Bir kuruluşun adil ve etik bir biçimde faaliyet göstermesini sağlayan kurumsal sorumluluk türüne etik sorumluluk adı verilir. Etik sorumluluk doğrultusunda hareket eden firmalar bünyesinde yer alan tüm paydaşlara adil davranmayı ilke edinir. Söz konusu paydaşlar şu şekildedir:
- Yöneticiler
- Yatırımcılar
- Çalışanlar
- Tedarikçiler
- Müşteriler
Firmalar, etik sorumluluğu farklı biçimlerde ele alabilir. Örnek vermek gerekirse, ülke genelinde belirlenen ve hükümet tarafından zorunlu kılınan asgari ücret, insanlar için kolay yaşanabilir bir hayat sunmuyorsa, bir firma kendi asgari ücretini belirleyebilir.
Diğer bir yandan, bir işletme satın aldığı ürünlerin, bileşenlerin ya da malzemelerin serbest ticaret standartlarına uygun bir şekilde tedarik edildiğini kontrol edebilir. Bu bağlamda, firmaların pek çoğu, kölelik, işçi sömürüsü ya da çocuk işçiliğinden kaynaklanan ürünleri satın almadıklarını teyit etmek için süreçlere dahil olabilir.
Eğer etik kavramı hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz Etik Nedir? Etik Felsefesi Nedir? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Hayırsever Sorumluluk
Bir işletmenin aktif bir şekilde dünyayı ve toplumu çok daha iyi bir yere çevirme amacını ve istediğini hayırsever sorumluluk temsil eder. Hayırsever sorumluluk ışığında hareket eden kuruluşlar, olabildiğince etik ve çevre dostu davranmanın yanı sıra, genellikle kazançlarının bir kısmını da ayırır.
Pek çok firma, kendi misyonları ile eşleşen hayır kurumlarına ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlara bağış yaparken diğer firmalar, kendi işleriyle ilgisi olmayan değerli amaçlara bağış yapar.
Ekonomik Sorumluluk
Bir firmanın, diğer sorumluluk alanlarında iyilik yapma taahhüdündeki tüm finansal kararlarını desteklediği kurumsal sosyal sorumluluk türüne ekonomik sorumluluk adı verilir. Buradaki nihai hedef; sadece şirket kârını maksimuma çıkartmak değil, çevreyi, insanları ve toplumu olumlu bir şekilde etkilemektir.
Sosyal Sorumluluğun Şirketler için Avantajları ve Dezavantajları
Kurumsal şirketlerin ya da firmaların pek çoğu, başta ahlaki inançlar olmak üzere birtakım nedenlerle kurumsal sosyal sorumluluğu benimseye teşvik edilir. Elbette kurumlarda sosyal sorumluluğun ve sosyal sorumluluk projelerinin teşvik ediliyor olması pek çok avantajı beraberinde getirdiği firmalara bazı dezavantajlar da sağlar.
Sosyal Sorumluluğun Avantajları
Bir sosyal sorumluluk projesi yürütmenin, şirketler açısından pek çok avantajı söz konusudur. Bu avantajlar sayesinde şirketler, görünürlüklerini arttırarak potansiyel müşterileri cezbedebilir.
Rekabet Avantajı Sağlar
Günümüzde müşterilerin pek çoğu, alışveriş ya da birlikte iş yapmak için şirket tercih ederken o şirketin sosyal sorumluluklara ne kadar önem verdiğini dikkat eder. Sosyal sorumluluk bilincinde bir şirket olmak, markanızın tanımında ve pazarlama stratejilerinde kullanabileceğiniz bir mesajdır. Kısacası sosyal sorumluluk, en önemli tercih edilme kriterlerinden biridir.
Güçlü Adaylarını Cezbeder
Şirketinizin elde edeceği başarı, işe başvuracak potansiyel adayları cezbedeceği gibi halihazırda sizinle çalışan insanları da etkiler. Çalışanlarınıza sürekli olarak sosyal açıdan sorumlu bir kültür ortamı sağlarsanız, yetenekli kişileri kolayca kurumunuza çekebilirsiniz.
İşletmeniz Yatırımcılar Açısından İlgi Çeker
Pek çok yatırımcı genellikle, sosyal değişim taahhüdünün bir şirketi uzun vadeli başarı için konumlandırmasının en iyi yolu olduğunu düşünür. Bir firmanın kâr oranına odaklanmak ile sosyal projeler arasında bir denge olması gerekirken bu dengeyi başarılı bir şekilde kuran şirketler kendileri için çok büyük fırsatlar yakalayabilirler.
İş Kültürünü Geliştirir
Eğer çalışanlarınız, şirketinize uygun sosyal girişimlerin yapıldığını görürlerse çalışmak için daha da iyi motive olabilirler. Böylece hem işlerine hem de kuruma daha fazla bağlılık gösterirler.
Bunun yanı sıra çalışanlarınıza kendi sosyal girişimlerini desteklemeleri için zaman ayırmak, ekibiniz tarafından takdir görmenizi sağlar. Böylece tüm çalışanlarınız işleri ile daha ilgili olurken daha üretken bir hal alırlar.
Müşteri Sadakatini Arttırır
Pek çok tüketici, iyi bir kurumsal vatandaş olarak ün yapmış olan şirketleri daha çok tercih eder. Markanıza sadık olan müşteriler, ürününüz hakkında çevresindeki insanlarla konuşup ürünleriniz için olumlu yorumlar yaptıkça daha çok satış yapma şansı elde edersiniz.
Şirket İtibarını Artırır
Eğer firmanız sosyal girişimlere katılımda süreklilik gösteriyorsa, müşterilere, yatırımcılara ve bir bütün olarak tüm dünyaya kuruluşunuz mali açıdan iyi olduğu izlenimini verir. Bu durum da hem yeni yatırımcıları hem de yeni müşterileri çekebilir.
Kâr Oranını Arttırır
Pek çok durumda şirketler, enerji verimini sağladıkları yöntemler kullandıklarında ya da geri dönüşüm yapmaya başladıklarında, aslında işletme maliyetini düşürdüklerini ve çevreye katkı sağladıklarını fark eder.
Sosyal sorumluk projelerine zaman ayıran şirketler, bu projelerle birlikte yatırım analistleri, hissedar ve topluluk üyeleri gibi kişilerle arada bir şeffaflık oluşmasını sağlar. Bu da, şirketin itibarını geliştirerek şirketin toplam değerinin artmasına yardımcı olur.
Sosyal Sorumluluğun Dezavantajları
Kurumsal sosyal sorumluluk, şirketlere genel olarak avantaj sağlasa da, elbette birkaç dezavantaja sahiptir. Bir şirket olarak sosyal sorumluluk projeleri yürütmeye başlamadan önce söz konusu olan dezavantajları mutlaka incelemeniz gerekir.
Uygulamak Maliyetlidir
Global şirketler ya da büyük kuruluşlar, kurumsal sosyal sorumluluk projelerine bir bütçe ayırabilirken, daha küçük olan kuruluşlar mali olarak zorluk çekebilir. Küçük şirketler sosyal medya araçlarını sosyal sorumluluk projelerinde kullanabilir, girişimlerini müşterileriyle ya da topluluk üyeleriyle paylaşabilir ancak, bu kanalları takip etmek zaman ve bütçe gerektirir.
Özetle, sosyal sorumluluk projelerini yürütmek küçük işletmeler için bir hayli zorlu olabilirken, süreci etkin bir şekilde yürütmek büyük şirketler için son derece kolaydır. Çünkü büyük şirketlerin bu tür projeler için çalışan istihdamı sağlaması mümkündür.
Kâr Oranınızı Etkiler
Bir şirket, hissedarlarına karşı güven vermek durumundadır. Maliyetli sosyal sorumluluk projeleri ise bu güveni zedeleyebilir. Yaşanan bu çatışma yöneticileri, sosyal açıdan sorumlu projeler ya da şirketin kâr oranına odaklanmak arasında seçim yapmak zorunda bırakabilir.
Greenwashing
Yeşil pazarlama, yeşil parlaklık ya da yeşile boyamak şeklinde bilinen greenwashing, bazı durumlarda sosyal sorumluluk projelerinin hayata geçirilmese bile şirketin imajını iyileştirmek için taktik olarak kullanılmasına denir. Bu sebeple de firmanız adına hangi sosyal sorumluluk projelerini ele alacağınız ve bunların kurumunuz üzerindeki etkisini düşünmek son derece önemlidir.
Kurumlarda Sosyal Sorumluluğun Örnekleri
Kurumların sosyal sorumluluğundaki değişiklikler, tüm nesillerin yanı sıra özellikle Y ve Z kuşağının aktivizm hareketlerinden etkilenmektedir. Örneğin, #metoo hareketi nedeniyle, firmaların iş yerinde yaşanan taciz ve ayrımcılığa karşı kamuoyu önünde durmaya devam etmesi beklenmektedir.
İş yeri çeşitliliği, çeşitli etnik kökenlerden, cinsiyetlerden, kültürlerden, engellerden ve cinsel yönelimlerden insanları kapsayacak şekilde büyümeye devam etmektedir ve etmelidir de. Pek çok şirket, daha çok ses çıkartmaya başlamak ve sosyal medyayı önemli sosyal konulara desteklerini göstermek için kullanmaya başlamıştır.
Şirketler ayrıca çevre üzerinde zararlı etkisi olacak politika değişikliklerine ve sosyal adaletsizliğe karşı seslerini yükselterek kendi seslerini bulma yolunda ilerlemektedir.
Günümüzde daha fazla veri ihlali yaşandığından kişisel bilgiler tehlike altındadır. Sürekli değişen bir ortamda veri gizliliğini korumaya yönelik önlemler, kurumsal sosyal sorumluluk eğilimlerinin bir parçası haline gelebilir. Kurumların, sosyal sorumluluklar için yaptığı diğer işler ise şu şekildedir:
- Son derece yüklü bir bağış ve gönüllülere ödüller: Şirketlerin çoğu, bu tür projelerde yer alan çalışanlarına her yıl gönüllülük için izin verir. Ayrıca şirketler, elde ettikleri gelirin bir kısmını da seçtikleri bir hayır kurumuna bağışlar.
- Çevreyi korumak ya da çevreye fayda sağlamak amacıyla şirket politikalarında yapılan değişiklikler: Ağaç dikme etkinlikleri, kâğıt atıkları en aza indirgemek, enerji tasarruflu ampullere geçmek, şişe kapağı toplamak ve geri dönüşüm kutuları kullanmak gibi projelerle şirketler, çevreyi korur.
- İşgücü politikalarını iyileştirmek: Büyük firmalar, çalışma koşullarını ve çalışanlarının refah düzeyini iyileştirmek için günden güne çaba sarf eder. Bunun için de ebeveyn olan çalışanlarına, enerji ve morali arttırmak amacıyla bazı dönemlerde ücretli izin, tatil, daha doğal aydınlatma, rahat koltuklar ve bitkiler verir.
Bunların yanı sıra pek çok global şirket, uluslararası sosyal sorumluluk projeleri yürütür. En çok bilinen markaların yürüttüğü 5 uluslararası projeyi sizin için derledik:
Google’ın CEO’su Sundar Pichai, yalnızca çevre dostu projeleriyle değil, aynı zamanda açık sözlülüğüyle de güvenilirdir. Trump’ın Müslüman karşıtı açıklamaları başta olmak üzere Pinchai, pek çok sosyal soruna karşı çıkarak net bir duruş sergiler.
Google ayrıca, kısmen dünyadaki şirketlerden %50 daha az enerji kullanan veri merkezleri sayesinde Reputation Institute’ten en yüksek CSR 2018 puanını almıştır. Ayrıca yenilenebilir enerji projelerine 1 milyar doların üzerinde taahhütte bulunmalarının yanı sıra diğer işletmelerin çevresel etkilerini azaltmasına yardımcı olmak için Gmail gibi hizmetleri kullanmaktadırlar.
Coca-Cola
Dünyanın en büyük markalarından biri olan Coca-Cola, sürdürülebilirliğe oldukça önem vermektedir. Su yönetimi, iklim, ürün kalitesi, paketleme ve tarım gibi alanlara son derece önem veren Coca-Cola, her şişeyi toplayıp geri dönüştürür.
Ek olarak ambalajlarını da %100 geri dönüştürülebilir bir hale getirmek ve su güvenliğini arttırmak için, içeceklerini oluştururken kullanılan bütün suyu çevreye geri vermek amacıyla “atıksız bir dünya” sloganını kullanır. 2030 yılına kadar ise karbon ayak izlerini %25 oranında azaltmayı hedefleyen Coca-Cola bu konu hakkında sürekli araştırma yapmaktadır.
Bunun yanı sıra 2010 yılında marka, dünya genelinde kadınları güçlendirmek ve desteklemek için “5by20” adlı girişimi başlatmıştır. Dünya çapındaki kadınları sosyal ve ekonomik engelleri açmaları için donatmışlardır. Proje katılan kadınlar; perakendeciler, tedarikçiler, üreticiler, zanaatkarlar ve daha çeşitli meslek guruplarında görev almaktadır.
LEGO
Sürdürülebilirlik alanındaki çalışmalarını hızlandırmak için LEGO, yakın zamanda 400 milyon dolarlık bir yatırım yapmayı planlamaktadır. Markanın ana adak noktası, 2025 yılına kadar tüm ambalajları sürdürülebilen olanlarla paylaşmayı düşünmektedir. Buna binaen, tuğlalardaki tek kullanımlık ambalajları kaldırmıştır.
LEGO, 2021 yılından itibaren kâğıt torbaları deneme kararı almıştır. Sıfır atık oluşturan ve karbon atığı nötr olan daha sürdürülebilir ürünlere yatırım yapan LEGO, daha yeşil bir çevre için elinden geleni yapmaktadır.
Netflix ve Spotify
Sosyal açıdan bakıldığında Netflix ve Spotify gibi şirketler çalışanlarına ve ailelerine pek çok farklı avantaj sağlar. En sevilen dizi ve film izleme platformlarından biri olan Netflix, hem doğum yapan hem de evlat edinen ebeveynlere 52 haftalık ücretli izin imkanı sunar. Bu izin, bir çocuğun yaşamının ilk yılı boyunca herhangi bir zamanda ya da çocuğun ihtiyaçlarına göre uygun olan herhangi bir zamanda yapılabilir.
Spotify, 24 haftalık daha kısa bir ücretli tatil süresi için de olsa benzer bir politikaya sahiptir. Şirkete göre, bu programın başlaması, harici iş başvurularında azalmayan bir artışla sonuçlanmıştır.
Ek olarak her iki firma da sosyal nedenler söz konusu olduğunda sosyal medyayı son derece aktif kullanır. Bunun nedeni firmaların pride, çevresel sürdürülebilirlik ve Black Lives Matter gibi konulara herkesin gözü önünde destek verebilecek olmasıdır.