Dolar kurunun artışı, her sektörde ve harcama kaleminde büyük bir sorun teşkil ediyor. Öyle ki, bugün birçok tüketici bu sorunlar karşısında, inanılmaz boyutlara ulaşan zamlarla karşılaşmaktadır. Bundan dolayı da alım gücü her geçen gün düşüyor. Bütün bu durum hem vatandaşın hem de siyasetin büyük bir tartışma konusu olsa da, zamlar sonucu olan yine vatandaşa olmakta. İnsanların büyük bir çoğunluğunun zamlar sonucu olumsuz anlamda etkilendiği alım çeşidi de akaryakıttır. Bu olumsuzluğu özellikle toplu taşımanın yetersiz ya da zor olduğu kesimlerde araçlarını kullanmak zorunda olan kişiler için büyük bir yük haline gelmesi şeklinde özetleyebiliriz.
20 Aralık günü doların tartışmalı ve de vatandaşlar tarafından çok anlaşılamaz bir biçimde düşüşünün ardından gözler akaryakıt fiyatlarında oluşabilecek indirimlere de çevrildi. Birçok harcama kaleminde beklenen indirimlerin akaryakıt fiyatlarına da yansıması çok büyük bir vakit almadı. Ancak gelen indirimler insanları çok fazla mutlu etmiş gibi değil. Çünkü açıklanan ilk indirim sonucu akaryakıt fiyatlarında değişen bir şey olmadı. Hal böyle olunca vatandaşlar, akaryakıt indirimi ne zaman yapılacak ve mevcut fiyatlara yansıyacak diye sorgulamaya başladı.
Akaryakıt İndirimi Ne Zaman Yapılacak ve Tutarı Ne Kadar?
İndirim kararları, yapılacak gün öncesinde Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası’nın (EPGİS) resmi Twitter adresinde duyuruldu. Burada yapılan duyuruların ilkinde belirtilenlere göre akaryakıt ürünlerinden belli bir ÖTV düzenlemesi yapılmıştır. Bu düzenlemeye göre 24 Aralık 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere litre bazında:
- Benzine 1,63 TL ve
- Motorine 1,65 TL indirim yapılmıştır.
Pompa fiyatlarına nasıl yansıyacağı merak edilen bu indirimler maalesef ÖTV’deki indirim oranında gerçekleştirilen artış nedeniyle etkisiz kalmıştır.
Bu noktada insanların içini rahatlatan, EPDK tarafından yapılan açıklamada akaryakıt fiyatlarına gelecek zamların durdurulmasıdır. EPDK, aynı açıklamasında döviz kurunda yaşanan düşüşün indirim olarak akaryakıt fiyatlarına yansıyacağını da söylemişti. EPGİS resmi hesabının tweetinden bir gün sonra beklenen indirim haberi bir kez daha geldi. Yapılan duyuruda belirtilenlere göre 25 Aralık 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere litre bazında:
- LPG’de 72 kuruş ve
- Benzinde 5 kuruş bir indirim gerçekleşmiştir.
Üstelik bu indirim aynı şekilde pompa fiyatlarına da yansıdı.
ÖTV Nedir?
Yukarıda bahsettiğimiz ilk indirimin ÖTV’deki artış sebebiyle pompa fiyatlarına etkisiz bir şekilde yansıdığını söylemiştik. Bu kısımda ÖTV’nin ne olduğundan bahsederek bu artışın neden yaşandığını kısaca açıklamak istiyoruz. ÖTV, açılımı Özel Tüketim Vergisi olan bir vergi türüdür. Belirli mallar ve ürünler üzerinden alınan bir harcama vergisi olarak ifade edilebilir. Avrupa Birliği ile uyum sürecinde ortaya atılmış ve yine bu dönemde sürece uygun olarak 4760 sayılı kanun ile 2002 yılından itibaren uygulanması kabul edilmiştir. Avrupa Birliği ülkelerinde bu verginin kullanım sebebi gelir elde etmek değil sosyal fayda sağlamak üzerinedir. Bu yüzden adından da anlaşılabileceği gibi:
- Kürk ya da mücevher gibi lüks,
- Sigara ya da alkol gibi sağlığa zararlı,
- Konumuzla da alakalı olarak benzin gibi çevreye zararlı mallara uygulanmaktadır.
ÖTV ile KDV kesinlikle karıştırılmaması gereken iki vergi türüdür. Çünkü KDV gibi aynı ürünün her el değiştirmesi durumunda ortaya çıkmaz. ÖTV bu durumda ürünün ithali ya da ilk alıcısına verilmesi kısmında ortaya çıkar. Ülkemizde ÖTV ile alakalı eşel mobil sistem isimli bir sistem kullanılmaktadır. Bu sisteme göre döviz kurundaki dalgalanmalardan akaryakıt fiyatlarının etkilenmemesi adına iniş ve çıkışlar ÖTV’den karşılanmaktadır. Bu yüzden ilk kısımda indirimler pompa fiyatlarına yansımamıştır.
Akaryakıt Fiyatları Nasıl Hesaplanıyor?
Bu noktada insanlar akaryakıt fiyatlarının nasıl belirlendiği ya da hesaplandığı konusunu da oldukça merak ediyordur. 2005 yılından beri petrol ve akaryakıt sektörü, tamamen özel ve piyasalaşmış olduğu için serbest fiyatlandırma sistemi üzerinden çalışmaktadır. Yani bu sisteme göre akaryakıt dağıtımı için çalışan şirketler fiyat belirlerken serbest olurlar.
Akaryakıtlar yolculuğuna ilk olarak rafineriden geçerek başlamaktadır. Burada belirlenen rafineri fiyatına, yukarıda da anlattığımız özel tüketim vergisi ekleniyor. Bir de bunun üstüne Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun da payı eklenmektedir. Bu şekilde rafineriden çıkmış olan yakıtlar dağıtıcı şirketlere gidiyor ve dağıtıcı bu kısımda depo satış fiyatını belirliyor. Depodan akaryakıt satın alan bayiler de pompa fiyatını oluşturmaktadır. Kısaca bakacak olursak bir benzin istasyonu üzerinde aldığınız yakıtın fiyatında en az üç adet şirketin karı, üstüne ÖTV ve bu piyasanın düzenlenmesinden sorumlu olan EPDK’nın payı bulunuyor.
Döviz kuru istikrarlı bir şekilde düşse de zamlardan kaçmak mümkün değil. O halde, yılbaşından sonra nelere zam gelecek?