Bağımlı ve bağımsız değişken iki farklı anlama gelen ancak sürekli birbiri ile anılan terimlerdir. Bağımlı değişken, değişikliği bize bağlı olan değişkenin anlamına gelirken; bağımsız değişken ise, değiştirdiğimiz değişkenden doğan sonuçlar ile değişeni ifade eder. Bir ifade tek başına bağımlı ya da bağımsız kategorisine giremez. Bir ayrım yapılabilmesi için elimizde en az iki değişken bulunmalıdır.
Bağımsız Değişken Nedir?
Bağımsız değişken en basit anlamı ile, belirli bir deney ortamında değişikliğe maruz bırakılan bir durumu sembolize eder. Bu değişkenin durumu değiştirilerek etkilerini ve tepkimeleri ölçülmesi hedeflenir.
Bağımsız Değişken Örnekleri
Her gün alışveriş için on lira harcadıktan sonra, doyma oranınız ve bu alışverişin sonucunda olan tüketiminiz belli iken, bunu dokuz liraya indirdiğinizde olan sonuçları gözlemlemeye çalışmak.
Bağımlı Değişken Nedir?
Bağımlı değişken, az önce size bahsettiğim bağımsız değişkenin uğradığı değişimden sonraki etkilerinden doğan sonuca verilen isimdir. Bağımlı değişken, bağımsız değişkenin durumuna göre değişecek ve gelişim ya da gerileme gösterebilecektir.
Bağımlı Değişken Örnekleri
Her gün alışverişte on lira harcarken, bunu değiştirip dokuz liraya indirdiğinizi varsayın. Bu bağımsız değişken deneyi olacaktır. Ancak dokuz liralık alışverişinizin sonunda daha çok acıkıyor ve mideniz daha az doluyorsa bu bağımlı değişkenin sonucudur.
Bağımlı, bağımsız değişken kavramları birçok bilim dalında önem arz eder. Ankara Üniversitesi’nin Açık Ders Malzemeleri sitesinden “Değişken Nedir?” isimli bilgilendirici makaleye linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bağımlı ve Bağımsız Değişken Hangi Bilimlerde ve Disiplinlerde Kullanılır?
Bağımlı, bağımsız değişken başta mantık bilimleri olmak üzere, bütün bilimlerde kullanılmaktadır. Ampirik deneyler yapılırken sıklıkla, değişken durumları gözlemlenebilmektedir. Mantık, matematik gibi pozitif bilimlerin tamamında yeri vardır.
Ayrıca sözel bilimlerde bağımlı ile bağımsız değişkenin ilişkisini kullanmaktadır. Bağımlı bağımsız değişken örnekleri psikolojide de sıklıkla verilmektedir.
Araştırma yöntemlerinde genelde istatistik bilimi ile eş güdümlü çalışır. Böylece değişkenlerin etkilerini en kısa sürede tahlil etmek mümkün olmaktadır. Biraz daha geniş bir perspektiften baktığımızda, fizik, kimya, biyoloji gibi sayısal bilimlerin tamamı bundan faydalanmaktadır.
Bağımlı ve Bağımsız Değişken Deneyleri
Kavramları daha rahat anlayabilmeniz açısından bağımlı, bağımsız değişken deneyleri yapmanız mantıklı bir yaklaşım olur. Bağımlı bağımsız değişken örnekleri fen dersleri düzeyinde düşünüldüğünde oldukça pratik deneylerle daha görülebilir hale gelebilir. Bunların en tipik örneği kuşkusuz ki basit elektrik devrelerinin yapıldığı deneylerdir. Ampul, pil, iletken tel ve anahtar kullanarak yapabileceğiniz basit bir elektrik devresiyle bağımlı, bağımsız değişken deneyi gerçekleştirebilirsiniz. Bağımsız değişken ampul sayısı, bağımlı değişken ampul parlaklığı, kontrol değişkeninin pil sayısı olduğu bir devrede; ampul sayısının artması halinde ampul parlaklığı azalır.
Okuma miktarımız arttıkça, bilgi seviyemiz artar. Bağımlı değişken okuma miktarı, bağımsız değişken ise bilgi seviyemizdir. Bağımsız değişkeninizi arttırmak için Yazbuz Bilim yazılarını okuyabilirsiniz.