Yaradılış, Tanrı, kainat gibi konular, antik çağlardan bu yana düşünülmüştür. Bu düşüncelerden dolayı felsefenin bir türü olan din felsefesi ortaya çıkmıştır. Dini konuları ele alan bu felsefe dalında birçok görüş vardır. Biz de bu yazımızda din felsefesinin özellikleri, konusu ve kavramları konusunda size bilgi vereceğiz. Hazırsanız başlayalım.
Din Felsefesi Nedir?
“Din felsefesi nedir?” sorusunun cevabı, dinin konularını ele alan felsefe dalıdır. Bir başka deyişle, dini konuların felsefi bakış açıyla değerlendirilmesidir. İnsanlık tarihi var olduğundan beri, yaradılış, cennet, cehennem, ölümden sonra hayat gibi pek çok kavram düşünülmüştür. Bu felsefe dalında düşünülen daha birçok farklı konu vardır.
Genel olarak din felsefesinin temel özellikleri aşağıdaki gibidir:
- Temel inanç sistemini ele alır.
- Din ve Tanrı kavramı konu alınır.
- İnsanın varoluşu, kader gibi kavramlar sorgulanır.
- Dinin iddiaları üzerinde durulur.
Dinin felsefi açıdan değerlendirilmesi, diğer felsefe türlerinde olduğu gibi objektif ve eleştireldir. Filozoflar, dinleri anlamlandırmaya çalışmışlardır. İnançların değerlendirilmesinin ancak felsefe ile mümkün olduğunu düşünmüşlerdir. Dine, eleştirel gözle bakan filozoflar çeşitli kavramlar üzerinde durmuşlardır.
Din Felsefesi Kavramları
Temel olarak din felsefesinde din ile alakalı genel kavramlar vardır. Dini kavramların anlamları, insanın yeri gibi konular açıklanır ve sorgulanır. Neye inanılması konusunda herhangi bir kural ortaya koymaz. Tüm dinlere eşit ve rasyonel şekilde yaklaşılır. Din felsefesi kavramları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Tanrı
- Peygamber
- Vahiy
- Mucize
- İbadet
- İman
- Yüce
- Kutsal
Yukarıdaki kavramlar, din felsefesinde ele alınmıştır. Üzerine düşünceler ortaya atılmıştır. Peki, din felsefesinin problemleri nelerdir? Din felsefesini daha iyi anlamak için bu problemlere ayrıntılı bir şekilde bakalım.
Din Felsefesinin Problemleri
Dinin temel kavramları, bu kavramların anlamı, insan hayatındaki yeri gibi konular din felsefesinin problemleridir. Bu felsefenin problemlerini daha ayrıntılı bir şekilde görmek için aşağıdaki listeyi inceleyebilirsiniz:
- Dinin Tanımları: Bu tanımlar, dinin kaynaklarına göre ele alınır. Çok tanrılı ve tek tanrılı dinlerden bahsedilir.
- Tanrı’nın Varlığı Problemi: Tanrı’nın var olup olmadığı konusudur. Eğer Tanrı varsa veya yoksa bunun kanıtları nelerdir?
- Tanrı’nın Temel Özelliklerinin Tanımlanması Problemi: Tanrı’nın evrene göre nasıl tanımlandığı konusudur. Dini kaynaklara göre Tanrı, ebedi, güçlü ve yaratılmamıştır.
- Vahyin İmkanı Problemi: Temel olarak insan ve tanrı iki farklı varlıktır. Bundan dolayı vahyin imkanı, din felsefesinin problemi arasında bulunur.
- Tanrı ve Evren Arasındaki İlişki Problemi: Tanrı ve evren arasındaki bağlantıdır.
- Evrenin Yaratılışı Problemi: Evren, Tanrı tarafından mı yaratılmıştır? Yoksa sonsuz ve öncesiz midir? Bu problemle alakalı farklı görüşler ortaya atılmıştır.
- Ruhun Ölümsüzlüğü Problemi: İnsan, öldükten sonra yeni bir hayata uyanır mı veya tamamen yok mu olur? Konuları problem arasındadır.
Yukarıdaki problemler, birçok filozof tarafından düşünülmüştür. Bunun üzerine Tanrı’nın varlığına veya yokluğuna ilişkin bazı düşünceler, ortaya çıkmıştır.
Din Felsefesinde Tanrı’nın Varlığıyla Alakalı Yaklaşımlar
Tanrı’nın varlığının problem olduğu din felsefesinde 3 farklı yaklaşım bulunur. Bu yaklaşımlar, çeşitli teorilerle değerlendirilmiştir. Tanrı’nın varlığına dair üç kanıt aşağıdaki şekildedir:
- Tanrı’nın varlığını kabul edenler
- Tanrı’nın varlığını reddedenler
- Tanrı’nın varlığı veya yokluğunun bilinemeyeceği
Yukarıdaki üç yaklaşımı daha detaylı bir şekilde açıklamak gerekir.
Tanrının Varlığını Kabul Edenler
Bu yaklaşıma göre evrenin yaratıcısı olan Tanrı vardır. Din felsefesinde bu yaklaşımın üçe ayrıldığını görüyoruz. Tanrı’nın varlığının kabulüne dair ortaya atılan görüşler aşağıdaki gibidir:
- Teizm: Tanrı, vardır, evreni yaratmıştır ve evrenin koruyucusu, egemenidir. Tanrı yarattığı evrene müdahale eder ve her şey onun iradesindedir.
- Deizm: Tanrı’nın varlığını kabul eden deizmde teizmin aksine herhangi bir müdahale yoktur.
- Panteizm: Panteizme göre evren ve Tanrı kavramı birbiriyle iç içedir. Yani, Tanrı doğanın aslında kendisidir.
Yukarıdaki düşünceler, tanrının varlığını kabul ederken buna katılmayan filozoflar da vardır. Şimdi, Tanrı’nın varlığını kabul etmeyen felsefi düşünceyi inceleyelim.
Tanrının Varlığını Reddedenler
Evrenin Tanrı tarafından yaratılmadığını ve kesinlikle bir müdahale olmadığını söyleyen görüştür. Bu görüşün adı, ateizm olarak adlandırılmıştır. Tanrı tanımazcılık olarak bilinen bu düşünceye göre dinler ve tanrı yoktur. Görüşün temeli materyalizme dayanır.
Bilinmezcilik
Din felsefesinde Tanrı’nın varlığıyla alakalı ortaya atılan bir diğer görüş agnostisizmdir. Bu görüşe göre aslında metafiziksel olarak hiçbir varlığın açıklanması mümkün değildir. Dolayısıyla Tanrı’nın varlığı ve yokluğu ile ilgili net bir görüş ortaya atılamaz.
Teoloji ve Din Felsefesi Arasındaki Fark
İçeriğimize teoloji ve din felsefesi kıyaslamasıyla devam edelim. Birçok kişi, bu iki konuyu birbirine karıştırmaktadır. Evet, teoloji de din felsefesi gibi dini konuları ele alır. Ancak belirli noktalarda bu iki konu birbirinden ayrılır:
- Teoloji dogmatikken din felsefesi, özgür düşünceye dayalıdır.
- Teolojide amaç insanların inançlarını daha güçlü hale getirmektir. Din felsefesinin kişileri dine bağlama veya dinden uzaklaştırma gibi bir amacı yoktur.
- Din felsefesinde bütün dinler, ele alınırken teoloji tek bir dün üzerinde çalışma yapar.
İçeriğimizde genel olarak din felsefesi ile alakalı bilgiye sahip oldunuz. Bahsettiğimiz tüm bu konular, günümüzde birçok kişi tarafından düşünülüyor. Açıkçası, çok uzun bir zaman boyunca da kapanmayacak bir konu gibi gözüküyor.