Sinema, insan hayatını ve insan hayatında oluşabilecek olası konuları birtakım perspektifler eşliğinde ele alarak beyaz perdeye taşıma olayıdır. Sadece olması muhtemel olayları değil, aynı zamanda olağanüstü durumları da konu edinen sinema, gelişiminden bu yana birçok kurgu ve çekim tekniklerine ev sahipliği yapmıştır. “Film Noir ne demek” sorusunun cevabı ise sinema kurgu ve çekim tekniklerine bağlı olarak şekillenir.
Bu içeriğimizde Film Noir tabirinin nasıl ve ne zaman ortaya çıktığını, kara film türlerini, Film Noir özelliklerini ve dönemine damga vuran izletilerin örneklerini ele alacağız.
Film Noir Terimi Ne Zaman Ortaya Çıktı?
İkinci dünya savaşının kitleleri hedef almasıyla birlikte toplumsal yaşam düzeninde kaotik bir hava ortaya çıkmıştır. Bu dönemde insanların duygu, düşünce ve hayalleri tamamiyle karanlık bir yapıya esir düşmüştür. Toplumsal olayları, gelişmeleri ve insanların hayata dair bakış açılarını dikkatli bir şekilde takip eden sinema, bu dönemin yansımalarını beyaz perdeye taşımıştır.
Film Noir, 1940’lı yılların başında nazizmin korkunç hegemonyasından kaçan Alman yönetmenlerin bu dönemden itibaren Hollywood’da ortaya koyduğu sinema teriminin ortak adıdır. Türkçe karşılığı Kara Film olan bu terim, ilk olarak Fransız sinema eleştirmeni Nino Frank tarafından kullanılmıştır. Film Noir temel olarak stilize edilmiş bir film çeşidini betimler.
1940’lı yılların sonu 1950’li yılların başında ortaya çıkan Kara Film, Alman Dışavurumcu sinemasından oldukça etkilenmiştir. Büyük Bunalım döneminde de etkilerini sıklıkla hissettiren kasvetli temalar, geniş kitlelere ulaşarak film tür klasmanında kendisini göstermiştir. Buhran döneminin sosyal, ekonomik, kültürel ve baskıcı tutumu bu etkilerini beyaz perdeye yansıtarak karanlık stilin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Bir Sinema Türü Olarak Film Noir
Film Noir, sinema tarihinin en kaotik eserlerinin yer bulduğu ve daha önce hiç değinilmemiş konuların işlendiği döneme verilen addır. Sansasyonel ve çarpıcı konuları daha önce hiç görülmemiş çekim teknikleri ile süslendiren Kara Film, kasvetli havasıyla dikkat çekmiştir. Karanlık temalar, film diyaloglarındaki keskin ve sert söylemler, kadın – erkek ilişkilerindeki yıkıcı tutumlar, sinematik gece çekimleri, Film Noir türünü yansıtan başlıca anlatılardır.
Kara Film Özellikleri
Genel olarak Kara Film özelliklerini aşağıdaki maddelerle açıklamamız mümkündür:
- Film tekniklerini değiştirerek olağan zaman akışı yerine kısmi belirsizliklerle geriye ve ileriye dönük anlatı türünü benimsemesi
- Klasik ana karakter özelliklerine sahip olmayan, sosyal hayattan bihaber, alelade bir insan tasavvurunda yer alan anti kahraman kullanımı
- Alışılagelmiş Hollywood temalarına karşın; suç, cinayet, kıskançlık, hırsızlık, psikolojik şiddet, zina, tutku, ihtiras gibi konuların işlenmesi
- Mekan, şehir ve ortamın anti kahramanla ilişkilendirerek bütünleştirilmesi
- Anti kahramanların travma ve çelişkilerle dolu hayatlarının ön plana çıkarılması
- Kahraman olma edasıyla girişilen tehlikeli durumlarda anlam arayışı
- Alkol, sigara, uyuşturucu, yeme – içme bozukluğu gibi sağlığa zararlı alışkanlıklar
- Gündelik hayatın sorunlarına ışık tutmak yerine karakterin iç dünyasındaki çatışmalara odaklanması
- Suç unsuruna eşlik eden, kişisel hırsları ön plana çıkartan ve mesleki etiklerin dışına çıkan dedektif, müfettiş izlenimi
- Femme Fetale, yani kadınsal çekiciliğiyle insanları kendi çıkar ve dürtülerine göre kullanan kadın karakter kullanımı
- Klasik Hollywood tarzı mutlu sonlar yerine ayrılık, ölüm gibi travmatik bitişlere sahip olması
- Karanlık bir mekân, keskin kontrastlar, göz alıcı gölgelere yer veren sinematik çekim teknikleri
- Filmin sonuna kadar kendisini ele vermeyen ve ne olacağı asla tahmin edilemeyecek bir senaryo kullanılması
Kara Film, çok çeşitli konu ve ortam bağıntılarına sahip değildir. Daha çok dönem anlatımı olarak kendini sunar. Senaryo olarak bir zekânın ürünü olmaktan çok sinematik çekim tekniklerine bağlılık gösterir.
Film Noir Türleri
Süreç içerisinde Kara Filmlerin yapımı, senaryoları gelişmiştir. Bu duruma binaen 4 farklı Neo Noir Film türü yapısı vardır. Bu film türleri;
- Standart Kara Film,
- Güncel Kara Film,
- İleriki Kara Film,
- Bilim Kurgu Kara Film, şeklinde sıralanır.
Bu 4 başlık altında birçok başarılı film örneği vardır. İçeriğimizin devamında örnek filmleri inceleyebilirsiniz.
Film Noir Örnekleri
Dönem filmleri olarak da adlandırılabilecek Kara Filmler, birçok başarılı örneği içerisinde barındırır. Aşağıda, bu film türünün başlıkları ve detaylarını görebilirsiniz.
A Clockwork Orange ( Otomatik Portakal, 1971)
Anthony Burgess tarafından kaleme alınan ve devamında ünlü film yönetmeni Stanley Kubrick aracılığıyla beyaz perdeye taşınan A Clockwork Orange, Film Noir türünün en güzel örneklerinden biridir.
Taxi Driver (1977)
Ünlü oyuncu Robert De Niro’nun başrol olarak oynadığı Taxi Driver, anti kahraman film özelliğini Film Noir üzerinden yansıtan en iyi filmlerden biridir. Yalnızlığın insan psikolojisine olan etkisi ve buna bağlı olarak gelişen ruhsal sanrılar, filmin temelini oluşturur.
Gun Crazy (Ölümcül Dişi, 1949)
Başrol Bart küçük yaşlardan itibaren silahlara son derece meraklıdır. Bu merakı sonucunda uzun sürmeden hapishaneye girer. Hapishaneden çıktıktan sonra askeriyeye yazılır ve olaylar bu bağlamda şekillenir.
Double Indemnity (Çifte Tazminat, 1944)
Femme Fetale kadın karakterini çok güzel bir biçimde işleyen bu film, para ve güç hırsının ne denli korkunç durumlara yol açabileceğini gözler önüne sermiştir. İktidar hırsı, güç zehirlenmesi gibi konuların etrafında şekillenen bu film, türünün ilk örneklerinden olması sebebiyle ayrı bir öneme sahiptir.
Fight Club (Dövüş Kulübü, 1999)
Standart bir hayata sahip olan Jack kanserli hastaların olduğu terapi seanslarına gider. Bir gün bu seanslarda genç bir kadınla tanışır. Çağa ayak uyduramayan öteki ben ile karşı karşıya gelen Jack’in yolculuğu bu olaydan sonra yön kazanır.
“Bağımsız Film Nedir?” yazısı da ilginizi çekebilir. Detayları öğrenmek için yazıyı okuyabilirsiniz.