Hiçbir karşılığı olmadan kredi çekebilecek bir yol biliyor musunuz? Normal ya da standart diyebileceğimiz bankacılık işlemlerinde böyle bir kredi çeşidini asla bulamazsınız. Ancak günümüz finansı artık sadece standart bankacılık işlemleri ile sınırlı değil. Teknoloji bu konuda da yeni çözümleri ortaya çıkardı ve kripto paralar hayatımıza girdi. Peki, bu yeni dünyada kendi paramızdan bir eksilme olmadan kredi çekmemiz mümkün mü? Evet, üstelik çok ilginç bir şartla birlikte. Çektiğiniz krediyi saniyeler içinde ödemek zorundasınız. Çoğunuz flaş kredi kavramından bahsettiğimi çoktan anlamıştır. Anlamayanlar da “Flaş kredi nedir?” diye soracaktır.
Bu yazımızda kredi çekip saniyeler içinde geri ödemenize izin veren, bu izinle birlikte kar edebilmenizi de sağlayan flaş kredi özelliğini konuşacağız. Ancak flaş kredi öyle her yerde kullanabileceğiniz bir özellik değil. Kendisi kripto para dünyasına ait bir özellik olarak karşımıza çıkıyor. Bu noktada flaş kredi nedir sorusunu yanıtlamak için öncelikli olarak ait olduğu dünyayı yani DeFi kavramını kısaca açıklamamız gerek.
DeFi Nedir, Nasıl Çalışır?
DeFi, “decentralized finance” anlamına gelen bir kısaltmadır. Bizim Türkçeye merkezsiz finans olarak çevirebileceğimiz bu kavram, kripto para dünyasında sınırsız blockchainlerdeki eşler arasında yapılan finansal hizmetler için kullanılmaktadır. Bu hizmetlerden bazıları borç verme, kredi alabilme, sigorta alabilme, varlık ve türev takası olarak sayılabilir. Ancak DeFi işlemlerini özel kılan durum, oldukça hızlı yapılabilmeleri ve bu işlemler sırasında 3. Kişilerle irtibat içinde olmamanızı sağlamasıdır.
Peki, DeFi nasıl çalışmaktadır? Şu an kripto para dünyasında işlem yapan birçok yatırımcı Etherium üzerinde çalışan ve dapp denilen uygulamalar sayesinde DeFi işlemleri yapmaktadır. İşlemlerin çok hızlı yapıldığını söylemiştik. Bundan dolayı bu işlemler için herhangi bir hesap açma ya da form doldurma işlemi gerçekleştirilmemektedir. Birçok kullanıcı için DeFi işlemlerinin farklı avantajları vardır. Bunlardan birkaçı ise şu şekildedir:
- Takas kolaylığı sağlaması. Yatırımcıların kripto paraları, hisse senedi alıp satmak gibi birbirleri aralarında kolayca takas edilebilmektedir.
- Geleceğe yatırım yapma isteği. Yatırımcılar, DeFi üzerinden sahip oldukları paraların belli kısımlarını alternatif tasarruf hesaplarına yatırarak yüksek faiz oranları sunan bankalarla iş yapabilmektedir.
- Hızlı borç alma seçeneği. Bu yazıda üstüne değineceğimiz üzere yatırımcılar flaş krediler çekerek evrak işleri olmaksızın borç alma işlemleri yapabilmektedir.
Standart Krediler ve Flaş Krediler
Flaş kredi nedir sorusunu daha iyi yanıtlayabilmek için onları bildiğimiz standart krediler ile karşılaştırmak oldukça sağlam bir yoldur. Bu yüzden önce bildiğimiz standart kredi türlerine kısaca bir göz atacağız.
Teminatsız Kredi
Adından da anlaşılabileceği üzere herhangi bir teminat olmaksızın çekebileceğiniz kredi türleridir. Yani kredinizi geri ödemediğiniz durumda krediyi aldığınız tarafın eline geçecek herhangi bir varlık yoktur. Bu yüzden bu tür kredi veren kurumların bir kontrol mekanizmasına ihtiyacı vardır. Burada da devreye kredi puanı girer. Bu şekilde kurumlar, krediyi geri ödeyip ödeyemeyeceğini ölçmek için geçmiş kayıtlarınıza göz atarlar. Eğer sağlam bir kredi puanınız varsa bu yüzden teminatsız kredi alabilirsiniz. Ancak yine de bu kredinin bir alma koşulu vardır. Bu da faiz oranıdır. Yani siz çektiğiniz krediyi ileride belli bir faiz oranıyla fazla bir şekilde ödemeyi kabul edersiniz.
Teminatlı Kredi
Teminatsız krediler küçük kredi sayıları söz konusu olduğunda verilir. Ancak daha büyük sayılar için iyi bir kredi puanı bile teminatsız kredi için yeterli değildir. Bu noktada devreye teminatlı krediler girer. Adından anlaşılabileceği gibi bu krediler için ortaya bir teminat koymanız gerekmektedir. Bu teminat, kredi verenin belirleyeceği koşullara ve istediğiniz kredi miktarına göre değişebilmektedir. Bu şekilde kredinin geri ödenmediği durumlarda kredi veren teminat olarak gösterilen varlıkları alarak zararının bir kısmını kapatabilmektedir.
Flaş Kredi İşlemleri
Flaş kredilerin teminatsız kredilere benzediğini söyleyebiliriz. Onlarda olduğu gibi bu kredileri alırken herhangi bir teminat göstermeniz gerekmez. Aynı zamanda herhangi bir kredi kontrolü ya da buna benzer bir durumdan geçme şartı da aranmaz. Bu yüzden çekilen flaş krediler anında alıcıya ulaşmaktadır. Flaş kredilerin tek bir koşulu vardır. Verilen flaş krediler aynı işlem içerisinde geri ödenmelidir. Verilen fonların kullanıcılar arasında aktarılması yani kredi akışının sağlanması gerekmektedir. İşte bu yüzden alınan kredilerin aynı işlem içinde ödenmesi koşulu vardır.
Aynı işlemden kastımızın ne kadar hızlı gerçekleşeceğini anlamamış olabilirsiniz. DeFi işlemlerinin çok hızlı yapıldığından bahsetmiştik. Bu yapılan işlemlerin kayıtları da blockchainlerde tutulmaktadır. Blockchain de bildiğiniz gibi çok fazla makinenin uyumlu bir şekilde çalıştığı bir sistemdir. Bu yüzden tutulan kayıtlar anlık olarak değil bloklar halinde bir araya getirilerek kesin bir sonuca varıyor. Bu blokların zincire eklenmesi olayı Etherium için 15 saniyede bir, Bitcoin için 10 dakikada bir gerçekleşmektedir. Yani siz bir flaş kredi çektiğinizde bunu geri ödemeniz için 15 saniyeniz oluyor. Eğer ödemezseniz kredi alma işleminiz geçersiz oluyor.
Flaş Kredi Nasıl Çalışır?
Flaş kredilerin bu kadar hızlı olması dolayısıyla işlemler de aslında oldukça basittir.
- Kredi alma
- Kredi ile işlem yapma
- Krediyi geri ödeme
İşlemin ilk adımında kredi isteği ağa gönderilir ve istediğiniz kredi geçici olarak size temin edilir. İkinci kısımda ise sahip olduğunuz kredi miktarı ile istediğiniz işlemleri gerçekleştirirsiniz. Üçüncü adımda krediyi geri ödediğiniz takdirde işlemleriniz başarılı bir şekilde tamamlanır. Ancak eğer krediyi geri ödemezseniz bütün işlemleriniz, kredi alma da dahil iptal edilir. Borç veren kişi de kredisini geri alır. Aslında blockchain teknolojisi açısından bakarsak bu işlem çok ilginçtir. Çünkü krediyi veren taraf aslında krediyi hep kendi elinde tutmaktadır. İşte bu yüzden flaş krediler için herhangi bir teminat istenmemektedir.
Flaş kredi nedir sorusundan sonra akla gelebilecek sorulardan bir tanesi de bu kadar hızlı işlemlerin nasıl yapıldığı olabilir. Tabii eli çabuk kimseler tarafından yapılan işlemler değillerdir. Bu tür işlemleri yapan insanlar daha çok kodlamadan yararlanırlar. Akıllı kontratlar sayesinde hızlı ve koordineli bir şekilde alım satım işlemleri yapabilirler. Bu yüzden bu işlemlerin yapılabilmesi için finans bilgisinin yanında oldukça sağlam bir kodlama bilgisi de gereklidir.
Flaş Kredi Saldırıları Nedir?
Kripto para teknolojisinin kendisi bile oldukça deneysel bir alanda yer aldığından DeFi’nin de bundan ayrı kalamayacağını söylemek yanlış olmaz. Bu yüzden bu kadar büyük meblağların döndüğü bu sektörde sistem açıkları üzerinden oyunlar oynanması da kaçınılmazdır. 2017 DAO saldırısı ile kripto paralar üzerinden bu oyunlardan birine şahit olmuştuk. 2020’de ise bu durumu flaş krediler üzerinden yaşadık. Bu olaylar sonucu saldırganlar milyon doları aşan kazançlar elde ettiler. Peki, bu saldırılar nasıl oldu?
İlk Flaş Kredi Saldırısının Ayrıntıları
Yaşanılan ilk saldırıda bir kullanıcı dYdX’den aldığı flaş krediyi öncelikli olarak aldığı krediyi bölerek Compund ve Fulcrum adındaki iki kredi verme platformuna gönderdi. Daha sonra Fulcrum üzerinde tokenlaştırılmış Bitcoin karşısında Etherium ile açığa satış yapmak için böldüğü kredinin ilk kısmını kullandı. Fulcrum’un bu noktada tokenlaştırılmış Bitcoin alması gerekiyordu. Bu durum bir DeFi protokolü olan Kyber’a aktarıldığında işlem, Etherium tabanlı olan Uniswap üzerinden gerçekleştirildi. Ancak Uniswap likidite anlamında düşük olduğu için tokenlaştırılmış Bitcoin’in değeri birden yükseldi. Bu yüzden Fulcrum aldığı tokenlaştırılmış Bitcoin için daha yüksek bir fiyat ödemek zorunda kaldı.
Bu sırada aldığı kredinin kalan kısmıyla da tokenlaştırılmış Bitcoin için Compund üzerinden yeni bir kredi aldı. Bir önceki adımda fiyat yükseldiği için tokenlaştırılmış Bitcoin’i Uniswap üzerinden satarak yüksek bir kar elde etmiş oldu. Karı ile birlikte dYdX’den aldığı krediyi de geri ödeyerek kalan paradan kazanç sağlamış oldu. Bu kadar karışık göründüğüne bakmayın. Aslında kullanıcının yaptığı tek şey piyasa üzerinde manipülasyon yaparak tokenlaştırılmış Bitcoin’i piyasada olduğundan daha değerli göstermekti.
İkinci Flaş Kredi Saldırısının Ayrıntıları
İkinci saldırıda başka bir kullanıcı bZx üzerinden flaş kredi alarak bunu sabit coine çevirmeyi seçti. Sabit coinler genel olarak bizim günlük hayatta kullandığımız itibari paraların fiyatlarını takip ederler. Bu noktada ise kullanıcı akıllı kontratlardaki sistem açığını kullanarak aldığı büyük miktardaki sabit coin sayesinde sabit coin fiyatının Kyber üzerinde ikiye katlanmasına sebep oldu. Bu yüzden bZx üzerinde de sabit coin değeri 1 USD değil 2 USD üzerinden değerlendirildi. Böylece kullanıcı normalde bZx’ten alabileceği kredinin çok daha üzerinde bir Ethereum kredisi alabildi. Daha sonra ilk kredisini geri ödeyerek kalan paradan kazanç sağlamış oldu.
Bu iki saldırı gibi 2020 yılı içerisinde toplam dokuz saldırı oldu. Anlayacağınız DeFi sistemi üzerinde boşluk bulan birisi, bu boşluğu flaş kredi sayesinde büyük kazançlar elde edecek şekilde sömürebiliyor.
Flaş Kredisi Güvenli Midir?
Bu noktada insanların aklına, “Flaş krediler güvenli midir, riskli midir ya da yasaklanmalı mıdır?” soruları gelecektir. Yapılan saldırıları incelediğinizde aslında ne kadar etkileyici olduklarını görebilirsiniz. Ancak gerçekleşen bu saldırılar tamamen sistemdeki açıklardan dolayıdır. Sistem de kendi açıklarını bu sayede öğrenerek oldukça hızlı bir şekilde tekrar güvenliğe almaktadır. Anlaşılması gereken nokta flaş kredilerin burada sadece birer aracı olduğu ve saldırılarda faydalanılmış olan yazılım açıkları ile bir alakası olmadıklarıdır. Bu yüzden flaş kredilerin oldukça güvenli ve risksiz olduklarını söyleyebiliriz. Üstelik bu risk, borç veren için de oldukça az olduğundan flaş kredilerin ileride daha çeşitli kullanım alanları olabileceğini söylemek yanlış olmaz.
Eğer kripto dünyası ile yakından ilgileniyorsanız son zamanlarda popüler olan coinler hakkında da bilgi edinmek isteyebilirsiniz. Bunun için Metaverse Coinler Hangileri? Nasıl Satın Alınır? başlıklı yazımıza göz atmanızı öneririz.