Çağımızda unutkanlık genç, yaşlı her yaştan insanın yaşadığı bir sorun haline gelmiştir. Kişinin beslenme şekli, genetik yapısı, günlük hayatındaki hareket ve alışkanlıkları, uyku düzeni, bulunduğu stres ortamı hafızanın gelişimini etkileyen faktörlerdendir. İnsanların hafızaları özellikle çocukluk çağlarında hızlı bir gelişime uygundur. Bir diğer adı da bellek olan hafızanın bazı tekniklerle geliştirilmesi mümkündür. Bu yazımızda hafıza geliştirme teknikleri içinde öne çıkan 5 yolun üzerinde duracağız.
Bilinenin aksine, hafıza geliştirme uygulaması bilgilerin depolandığı alanın büyütülmesi anlamında kullanılmamaktadır. Hafıza geliştirme teknikleri ile amaçlanan hafızada tutma yeteneğinin artırılmasıdır. Bu tekniklerin uygulanması için bir yaş sınırlaması da yoktur. Bu teknikleri 5 başlıkta inceleyebiliriz.
Egzersiz Yaparak Hafıza Geliştirme
Hafıza geliştirme oyunları oynamak iyi bir egzersiz yöntemidir. Bu tür oyunlar genelde çocuklar için geliştirilse de yetişkinlerin de hafıza gelişiminde etkilidir. Bu oyunlarda hafıza geliştirme egzersizleri uzamsal bellek, görsel bellek, kısa süreli bellek ve işitsel bellek becerilerini geliştirmektedir.
Hayal Etme/Canlandırma ile Hafıza Geliştirme
Hafıza söz konusu olduğunda en kolay depolanan bilgi görsel bilgidir. Görsel hafıza geliştirme bu yüzden önem taşımaktadır. Örneğin; bir sokak ismini birinden duyduğunuzda aklınızda tutmak zor olabilir ancak sokağı gördüğünüz zaman kolay unutmazsınız. Çocuklara bir şey öğretmek istediğinizde bilgiyi hikayeleştirerek kafasında canlandırmasını sağlarsanız hafızada daha kalıcı olacaktır.
Gruplandırma veya İlişkilendirme ile Hafıza Geliştirme
Gruplandırma farklı nesne veya olayları uzun süreli hafızaya almak için kullanılan bir tekniktir. Örneğin; elimizde tuttuğumuz bir listede armut, elma, deterjan, sabun, portakal yazıyor. Bu listedekileri aklımızda tutarken armut, elma ve portakalı bir grup deterjan ve sabunu ise diğer grup olarak kaydederiz. Bunu nesnelerin ortak özelliklerini kullanarak yaparız. Bu özellikler baş harfleri de olabilir renkleri de.
Eski bilgilerle yeni öğrendiğimiz bilgiler arasında bağlantı kurmaya ilişkilendirme denir. Bu teknik ile mevcut bilgilerle yeni bilgiler arasında benzerlikler ve çağrışımlar kurarak bilginin hafızamıza yerleşmesini kolaylaştırırız.
Uyku ve Beslenme Alışkanlıklarını Düzene Sokarak Hafıza Geliştirme
Uyku sadece hafıza gelişiminde değil, genel sağlığımız adına da oldukça önemlidir. Ancak uykunun özelliği dikkat edilmesi gereken bir husustur. Gereken kesintisiz ve kaliteli bir gece uykusudur. Bu hem yetişkinlerde hem de çocuklarda hafıza gelişimi için çok önemlidir. Düzgün bir uyku dikkat ve konsantrasyonun yüksek olmasını sağlar. Bu da yeni öğrenilen bilgilerin uzun süreli hafızaya alınmasını kolaylaştırır. Uyku haricinde beslenmenin de hafıza geliştirme yolları arasında önemli bir yeri vardır.
Nimonik Yöntem ile Hafıza Geliştirme
Hatırlaması zor bilgileri kolay olanlarla desteklersek zor bilginin hafızaya işlenmesi kolaylaşacaktır. Nimonik yöntemi ezberlememiz gereken listelerde kullandığımızı görürüz.
Nimonik Okuma Nedir?
Nimonik okuma, hafıza geliştirmede en çok yardımcı olan öğrenme tekniğidir. Bu teknikle birtakım hatırlatıcılar yardımı ile bilgilerin hafızadan daha kolay çağrılması hedeflenmektedir. Özellikle uzun süreli hafızanın geliştirilmesinde kullanılan etkili bir tekniktir.
Nimonik okuma tekniği özellikle sözel bilgilerin ezberlenmesi gereken konularda kullanılmaktadır. Örneğin; yabancı dil öğrenirken nimonik okuma tekniğine başvurulmaktadır. Bir örnek de fizikte kullanılan ideal gaz denklemini ezberleme yöntemini verebiliriz. P.v=n.r.t denkleminin hatırlatıcısı olarak “Paran varsa ne rahat” cümlesi kullanılmaktadır. Ya da elementler tablosunda 1A grubu metalleri hatırlamak için kullandığımız “Haydar Paşa Lisesi’nin Nankör Kimyacısı Rabia’nın Cesedini Fırlattı” buna bir örnektir.
Nimonik okuma tekniğinin üç aşaması bulunmaktadır. Bunlar;
- Hayal Etme: Hafızaya alınmak istenen bilgi hikayeleştirilip hayal edilerek düşünülür ve hafızaya kaydedilir. Bu öğrenilen bilginin daha kalıcı olmasını sağlamaktadır.
- İlişkilendirme: Yeni bilginin önceden öğrenilmiş bilgi ya da olayla ilişkilendirilmesi bilginin kodlanmasında yardımcı olur.
- Yerleştirme: Yeni öğrenilen bilginin hafızada bir kategori içine yerleştirilmesi hafızada kalmasını kolaylaştırır.
Tüm bunların dışında mizah da nimonik okuma tekniği için etkili bir yöntemdir. Komik bir video, fotoğraf ya da söz bilginin daha sonra hafızadan çok kolay çağrılmasını sağlamaktadır.
Hafıza Güçlendirme Yiyecekleri
Kişinin beslenme alışkanlığı doğrudan beynin çalışma sistemini etkilemektedir. Vücuda alınan besinlerle konsantrasyon süresini artırmak mümkündür. Bu yüzden beslenme hafıza gelişiminde çok önemli bir etkendir. Hafızayı güçlendirmeye yardımcı olan yiyecekler şunlardır:
- Omega 3 deposu balık
- E vitamini açısından zengin badem, kivi, mango, brokoli
- Dopamin ve epinefrin seviyesini artıran yoğurt, süt, peynir
- B6, B12 ve folik asit içeren tahıllar
- B6 vitamini bakımından zengin fıstık ezmesi
- Odaklanmayı artıran bitter çikolata
- Beynin serbest radikal hasarından korunmasını sağlayan yaban mersini, böğürtlen, çilek
- K vitamini açısından zengin kuşkonmaz ve brokoli
- A, D, B12 ve B grubu vitaminleri içeren yumurta
- B grubu vitaminler ve folat içeren ıspanak
- Hafızayı canlandırmayı sağlayan polifenolleri içeren kırmızı lahana
- Omega 3, 6 ve fitokimyasallar açısından zengin olan ceviz
Tüm bu besinler mevsimlerinde, yeterli miktarlarda tüketildiği takdirde hafıza gelişimini olumlu yönde etkileyecektir. Tüm bunların haricinde doğum sonrası bir bebeğin ilk 6 ay anne sütü alması zekanın ve hafızanın gelişmesinde çok fazla önem taşımaktadır. Çünkü anne sütü beyin gelişimi için gereken tüm besinleri içermektedir.
Hafızanın nasıl çalıştığını öğrenmek, hafıza geliştirme noktasında merak ettiğiniz pek çok soruyu yanıtlayacaktır. O halde, “İnsan Hafızası Nasıl Çalışır?” bir bakın derim.