Ruh sağlığı, kaliteli bir hayat sürdürme potansiyeli oluşturmak amacıyla duygusal refahı sağlama ve yaşamın getirdiği sıkıntılarla baş etme yollarına odaklanır. Buna bağlı üzerinde durulan durumlar, tatmin ve mutluluk çerçevesinde formüle edilir. Çoğu terapi sistemi ve kendine yardım kitapları zihinsel sağlığı daha iyi hale getirmek için etkin olarak kabul görülen tekniklere destek veren felsefeler sunmaktadır. Bununla birlikte pozitif psikoloji, ruhsal sağlıkta hızla ön plana çıkmaktadır. Peki, psikolojik iyilik hali nedir? İnsan tam olarak nasıl iyi hisseder?
Sağlığın tamamlayıcı bir modeli olan eğitim, din, psikoloji, sosyoloji ve antropoloji gibi disiplinler; bakış açılarına yaslanan terimleri ve klinik, sağlık, gelişimsel, kişilik ve toplumdan teorik perspektifler içerir. Bunlardan biri olan üçlü zihinsel refah modeli;
- Psikolojik refah
- Sosyal refah
- Duygusal refahı kapsayan bir terim olarak tanımlanır.
Duygusal refah yüksek oranda pozitif duygulara erişmek şeklinde tanımlanırken sosyal ve psikolojik refahsa günlük yaşamda en uygun seviyede işlevlerin devam etmesine katkı sağlayan psikolojik ve sosyal kabiliyetlerin varlığı şeklinde açıklanmaktadır. Ruh sağlığı, sürekliliği ve kısa formu zihinsel refahın üçlü modelini ölçmede kullanılan en bilindik yöntemdir.
Psikolojik İyilik Halinin Temel Bileşenleri Nelerdir?
Psikolojik iyi oluşun iki önemli yönü vardır. Bunlardan ilki, insanların olumlu duygu ve mutluluk duygularını ne ölçüde deneyimlediklerini ifade eder. Bazen psikolojik iyi oluşun bu yönüne öznel iyi oluş denir. Öznel iyi oluş durumu, genel psikolojik iyi oluşun gerekli bir parçasıdır fakat tek başına yeterli gelmemektedir.
İkinci yönü ise deneyimlediğiniz zevkin bir anlam ve amacının olmasıdır. Gerçekten keyif aldığınız bir yerde olduğunuzu hayal edin. Örneğin, yakın bir arkadaşınızla ya da tek başınıza güneş altında bir yatta uzanıyorsunuz. Çoğu insan için bu örnek bir veya iki haftalığına çok keyifli olacaktır. Ancak bunu sadece bir hafta değil, sonsuza kadar yaptığınızı düşünün. Bu olasılığı keyifli bulan çok az insan vardır. Gerçekten iyi hissetmek için olumlu duygulara ek olarak amaç ve anlamları da deneyimlemeniz gerektiğidir.
Dolayısıyla, psikolojik iyi oluşun iki önemli bileşeni, zevk aldığımız bir şeyin getirdiği öznel mutlu duygular ve yaşamlarımızda yaptığımız şeyin bir anlamı ve amacı olduğu duygusudur.
Psikolojik İyi Olma Çeşitleri
“Hedonik” refah terimi normalde öznel mutluluk duygularını ifade etmek için kullanılır. Duygusal bileşen (yüksek olumlu etki ve düşük olumsuz etki) ve bilişsel bileşen (yaşamdan doyum) olmak üzere iki bileşenden oluşur. Olumlu duygulanım ve yaşam doyumu yüksek olduğunda bireyin mutluluğu deneyimlediği ileri sürülmektedir.
Daha az bilinen “Eudaimonic” refah terimi, PWB’nin amaçlı yönüne atıfta bulunmak için kullanılır. Psikolog Carol Ryff, Eudaimonic refahı altı temel psikolojik refah türüne ayıran çok net bir model geliştirmiştir.
- Kendini kabul: “Kişiliğimin pek çok yönünden memnunum.”
- Çevresel ustalık: “Genel olarak içinde bulunduğum durumdan kendimi sorumlu hissediyorum.”
- Başkalarıyla olumlu ilişkiler: “Ben, insanlar tarafından zamanını başkalarıyla paylaşmaya istekli, genel olarak veren biri olarak bilinirim.”
- Kişisel gelişim: “Sorgulayıcı yeni deneyimlere sahip olmanın ne kadar kıymetli olduğunu düşünüyorum”
- Hayattaki amaç: “Kimilerinin hiçbir amacı yoktur ama ben onlardan biri değilim.”
- Özerklik: “Görüşlerime genel kanıya aykırı da olsa güvenirim.”
Bu model ile ilgili daha fazla detay öğrenmek için Bülent Baki TELEF tarafından hazırlanan İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması güzel bir kaynak olacaktır.
Tam İyilik Hali Nedir?
Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlığın tanımı şöyle yapılır: “Sağlık, sadece hastalık ve sakatlığın olmaması hali olarak açıklanamaz. Aynı zamanda bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.” Bu tanımlamada bedence ve ruhça iyilik hali sağlığın bilinen yönleridir.
- Genel anlamda kişi fiziksel olarak iyilik haline erişebilmek için yeterli ve dengeli beslenmeli, hastalıklara karşı önleyici tedbirler almalı, spor yapmalı, uykusunu düzenli uyumalı ve temizliğine dikkat etmelidir.
- Ruhsal açıdan iyilik haline erişebilmek için pozitif benlik algısı geliştirmenin yanında bireysel farkındalığını arttırmalı, duygularını kontrol etmeli, kendisini ve çevresindekileri gerçekçi bir bakış açısıyla değerlendirebilmelidir. Yaşam şartlarına ve çatışmalara gerçekçi, pozitif ve iyileştirici olarak bakabilmelidir.
- Sosyal iyilik halinde olmak için ise hemcins ve karşı cinsle sağlıklı bir iletişimin olması gerekir. Sosyal olarak iyi olan kişi, ilişki halinde bulunduğu herkes için destek olmaya ve onlardan destek almaya hazır olan ve yaşam standartlarını yükselten ilişkileri artırabilen bireydir.
Bireysel ya da toplumsal sağlık hakkındaki konular ilginizi çekiyorsa Sağlık kategorimize mutlaka göz atmalısınız.