Anksiyete ya da tıbbi literatürde kullanılan adıyla anksiyete veya kaygı bozukluğu sürekli devam eden endişe halidir. Hayatı olumsuz yönde etkileyen bu psikolojik durumun tedavisinde anksiyolitik adı verilen ilaçlar kullanılmaktadır. Anksiyolitiklerin anksiyete tedavisinde nasıl çalıştığını anlayabilmek için “Anksiyete tedavisinde kullanılan anksiyolitik nedir?” sorusuna cevap arayacağız.
Antianksiyete İlaçları Nelerdir?
Tedavi gerektiren anksiyete tipine yaygın anksiyete bozukluğu denir. Bu bozukluk, aşırı endişe ve kaygıya dolayısıyla da hayati anlamda önemli sıkıntıya neden olur ve kişinin işlev yeteneğini bozar. Kaygının bir psikolojik problem olarak değerlendirilebilmesi için kaygı belirtilerinin en az altı ay sürmesi gerekir.
Yaygın anksiyete bozukluğu psikoterapi ve ilaç tedavisi ile tedavi edilir. Anksiyete önleyici veya panik önleyici ilaçlar olarak da bilinen anksiyolitikler, anksiyete olarak bilinen tıbbi bir durumu tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Anksiyete tedavisinde çeşitli ilaçlar reçete edilebilmektedir. Genellikle hekim, hastanın durumuna uygun olarak ilaç tedavisi önerecektir. Anksiyete tedavisinde kullanılmak üzere önerilen ilaçlar arasında şunlar bulunur:
- Antidepresanlar
- Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar)
- Serotonin Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI’ler)
- Trisiklik Antidepresanlar (TCA’lar)
- Antikonvülsanlar (benzodiazepin olmayan)
- Antihistaminikler
- Azaperon (buspiron)
- Anksiyolitikler
- Benzodiazepinler
Anksiyolitikler ve Benzodiazepinler Nasıl Çalışır?
Antidepresanlar, beynin iletişim kurmak için kullandığı nörotransmitterler adı verilen kimyasalların seviyelerini artırarak kaygıyı azaltır. Bu nörotransmitterler arasında serotonin, norepinefrin ve dopamin bulunur.
Beyindeki serotonin ve dopamin gibi kimyasalların oranında düşüş yaşanması kaygıyı ciddi ölçüde arttırabilir. Kaygının artması da yine bu kimyasalların düşmesine neden olacaktır. Bu kısır döngüyü kırabilmek için antidepresanlara ve anksiyolitiklere başvurulmaktadır.
Bir anksiyolitik türü olan buspirone ise sinirlerdeki serotonin ve dopamin reseptörlerini uyararak kaygıyı azaltabilir. Böylece sinirlerin aldığı kimyasal mesajları değiştirebilir.
Benzodiazepinler, gama-aminobütirik asit (GABA) adı verilen bir beyin kimyasalının etkilerini artırarak anksiyete semptomlarını azaltır. GABA, sinir hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurmak için kullandığı ve beyin aktivitesini azaltan bir kimyasaldır. Beyindeki bu beklenmeyen yoğun aktivitenin anksiyete veya diğer psikiyatrik bozukluklara yol açabileceği düşünülmektedir. Beyin aktivitesinin kontrollü bir biçimde azaltılmaya çalışılmasının nedeni budur.
Pregabalin bir antikonvülzandır. Benzodiazepinler gibi pregabalin de GABA’nın etkilerini arttırır ve bu, kaygıyı azaltmak için ana mekanizma olabilir.
Hidroksizin, sedasyona neden olan bir antihistamindir. Anksiyete ve diğer bozuklukların neden olduğu uykusuzluğun tedavisine yardımcı olur.
Tüm bu ilaç türlerinden hastanın semptomlarına en uygun etki edecek olan ilaç veya ilaçlar hekim tarafından reçete edilmektedir. Kimi zaman birden fazla türün bir arada kullanıldığı da görülmektedir.
Anksiyolitik İlaçlarının Tıbbi Kullanım Alanları Nelerdir?
Anksiyolitikler, anksiyete veya anksiyete semptomlarını tedavi etmek için kullanılır. Bazı anti-anksiyete ve anksiyolitik ilaçları, anksiyeteye ek olarak diğer sağlık durumları için de kullanılır. Bunlardan bazıları şöyle sıralanmaktadır:
- Depresyon
- Uykusuzluk
- Alkol yoksunluğu belirtileri
- Nöbetler
- Panik atak
- Kaşıntı
- Mide bulantısı
Bu gibi durumlarda da hekimler anksiyolitik ilaçlardan birini reçete edebilmektedir.
Anksiyolitik Yan Etkileri Nelerdir?
Anksiyolitiklerin bazı yaygın yan etkileri şunlardır:
- Uyku hali
- Sedasyon
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- Bağımlılık ve yoksunluk belirtileri
- Mide bozukluğu
- Mide bulantısı
- İshal
- Cinsel işlev bozukluğu
- Baş ağrısı
- İntihar düşünceleri
- Yüksek kan basıncı
- Ağız kuruluğu
- Bulanık görme
- Kabızlık
- Ortostatik hipotansiyon
- Artan kalp atış hızı
- Anormal kalp atışı
- Kilo artışı
Bu yaygın yan etkilerden çoğu ilaca alışma sürecinin ardından ortadan kalkacağı gibi rahatsız edici biçimde devam da edebilir. Yan etkilerin rahatsızlık vermesi durumunda hekim farklı bir ilaç reçete edebilmektedir.
Anksiyete Tedavisinde Kullanılan Doğal ve Bitkisel Yöntemler
Kaygıyı tedavi etmek için bitkisel ve doğal yöntemler üzerinde yapılan çalışmalar devam etmektedir. Laboratuvar ortamında bitkilerin kaygı üzerinde nasıl etkili olduğu incelenmektedir. Kaygıyı tedavi etmek için klinik deneylerde kullanılan bitkisel ilaç örnekleri şunları içerir:
- Tutku çiçeği
- Kahve
- Johannis otlar
- Ginkgo Biloba
- Ashwagandha (Withania somnifera)
- Kediotu (Valeriana officinalis)
- Theanine (yeşil çayda bulunur)
- Papatya (Matricaria recutita)
- Limon Balsamı (Melissa officinalis)
Bazı klinik araştırmalar, kimi bitkisel ilaçların anksiyete semptomlarını azaltabileceğini düşündürmektedir. Bununla birlikte, bu klinik çalışmaların çoğu küçük ölçeklidir. Bu araştırmalara ek olarak, bazı bitkilerin kaygı için yararlı bir tedavi olmadığını gösteren klinik araştırmalar da vardır.
Klinik araştırmaların sonucu ne olursa olsun hiçbir bitki veya doğal yöntem anksiyete tedavisinde gelişigüzel kullanmaya uygun değildir. Yanlış veya gereğinden fazla kullanılan bitkisel çözümler başka sağlık sorunlarına neden olabilir.
Hastaların, anksiyete bozukluğu belirtilerini bitkisel ilaçlarla kendi kendine tedavi etmeye çalışması riskli olabilir. Bu nedenle kendi kendine tedavi uygulamadan önce uzman hekimlerden veya eczacılardan yardım alınması gerekmektedir. Bitkisel ilaçların tek başına standart anti-anksiyete tedavisinin yerini tutmadığını da unutmamak gerekir.
Anksiyete Tedavisinde Kullanılan Alternatif Yöntemler
Doğal yöntemlere ek olarak bazı takviyelerin, küçük klinik çalışmalarda olumlu etkiler gösterdiği de söylenebilir. Anksiyete semptomlarını azaltmada etkili olabilecek takviye örnekleri şunları içerir:
- Omega-3 yağlı asitler,
- Selenyum,
- Magnezyum,
- C vitamini.
Klinik çalışmalara dayanarak, magnezyum takviyesinin anksiyete semptomları üzerindeki etkisinin tam olarak ne olduğu tartışmalıdır denilebilir. Kimi iddia magnezyum takviyesinin, bir şeker hapından daha etkili olmadığı yönündedir.
Araştırmacılar, yoganın kaygıyı iyileştirme üzerindeki etkisini de incelediler. Bu çalışmalardan bazıları, yoganın beyindeki GABA seviyelerini iyileştirerek anksiyete semptomlarını iyileştirebileceğini öne sürüyor. Yoga ve diğer egzersiz türleri genel sağlığa faydalı olduğundan, anksiyete için standart tıbbi tedaviye yardımcı olabilir.
Anksiyete gibi önemli sorunlardan biri olan ve sosyal hayatı etkileyen Kronik Stres Nedir? Neden Olur? Detaylar yazımızda…