Şüphecilik ve dogmatizm bilgi anlayışı arasındaki farkları, temelde bilgiye ulaşma konusunda birbirlerinin tam aksi bir yönde metotlara sahip olmalarıdır. Bu noktada, şüpheciler insan aklı ile kesin bir bilgiye ulaşılamayacağını söyler ve bilgiye ulaşma sürecinin irdelenmesi gerektiğini savunur. Dogmatizm ise önceden elde edilen ve insanları gerçeğe ulaştıracak priori ilkelerden ve bu ilkelerin kesinliğinden bahseder.
Şüpheciler, bilgiden şüphe edilmesi gerektiğini savunur. Çünkü, onlara göre kesin ve doğru bir bilgiye ulaşmak imkansızdır. Şüpheciler, aynı zamanda genel geçer bilgilerin varlığını da reddeder. Şüpheciler, insanların her şeyin ölçücüsü olduğunu savunur ve bilginin göreceği ve değişken olduğunu söyler. En önemli şüpheci filozoflar arasında ise Protagoras ve Descartes yer almaktadır.
Dogmatizm ise insan aklının gerçeğe yani değişmez ve varlığı sorgulanamaz bilgilere ve değerlere ulaşılabileceğini savunur. Şüphecilerin aksine, dogmatizm savunucuları genel geçer ve evrensel bilgilerin varlığını kabul etmektedir. Dogmatizmde bilginin tanrıdan geldiği savunulur. En önemli dogmatik filozoflar arasında ise Sokrates, Platon ve Aristotales yer almaktadır.
Gelin, bu iki felsefi görüşün detaylarına inelim ve şüphecilik ve dogmatizmin bilgi anlayışı arasındaki farkları daha net görelim.
Şüphecilik Nedir?
Şüphecilik aynı zamanda kuşkuculuk ve septisizm olarak da bilinmektedir. Genel geçer bilgilerin insanlar için imkansız olduğunu savunan akıma şüphecilik adı verilir. Kısaca ifade etmek gerekirse, kesin bilginin imkansızlığını savunan akımdır. Şüphecilik akımının önde gelen felsefecileri arasında Piron, Timon, Arkesilaos ve Karneades yer alır.
Günümüzde, şüphecilik kavramı yerleşik kanılardan şüphelenme eğilimini ifade etme amacı ile kullanılmaktadır. Genel olarak insanlara ya da fikirlere güvenemeyen kimseler tanımlama amacı ile de kullanılır. Bu kapsamda, şüphecilik birçok insanın benimsediği fikirleri sınamak ya da irdelemek için kullanılan açık fikirli bir eğilim olmaktadır.
Şüphecilik, safdilliğe karşı yararlı bir yöntem olsa da kimi zaman şüphecilik gereksiz yere her konuda şüphe duymaya da dönüşebilmektedir. İyi ya da kötü olmasının yanı sıra şüpheciliğin felsefedeki anlamı farklıdır.
Şüphecilik yani septisizm hakkında daha fazlası için: Septisizm Nedir? Septisizm Temsilcileri Kimlerdir?
Dogmatizm Nedir?
Dogmatizmin iki farklı türde ele alınması gereken noktası vardır. İlk olarak, dogmatizm din ya yetkeler ile ileri sürülen düşünceleri, herhangi bir kanıt aramadan ve incelemeden bilgi sayan anlayış anlamına gelir. Aynı zamanda dogmatizm, bilginin olanağı söz konusu olduğu zaman, bilginin kesin olarak mümkün olduğunu savunur. Bununla birlikte, insanın gerçek bilgiye kesin olarak ulaşabileceğini de söyler. Temel olarak skolastik bir anlayış olan dogmatizm, günümüzde değişmeyi ve gelişmeyi sağlayan öğretileri ve anlayışları sınıflandırmaktadır. Özellikle de metafizik öğretilerin hepsi dogmatik öğretiler olmaktadır.
Felsefi bir atmosferde yaşayan şüpheciler, kendileri gibi düşünmeyen filozofları dogmatik olarak adlandırmışlardır. Bu nedenle, şüpheciliğin karşısında olan ve bilginin mümkün olduğunu savunan akıma dogmatik adı verilir.
Genel olarak, dogmatik kavramı bazı öğretilere en ufak bir eleştiri yapmadan ve kişisel eğilimlere körü körüne inanma olarak da söylenir. Ancak, epistemolojide insan aklının varlığının kendisinin ve nedenlerinin nesnel bilgisine sahip olabileceğinin savunmasını yapan felsefe akımı dogmatizmdir.
Dogmatik felsefe hakkında daha fazla detay için: Dogmatik Nedir? Felsefe Dogmatik midir?
Kime Dogmatik Denir?
Deney alanı dışında yer alan tüm kavramlar dogmatik olmaktadır. Felsefe alanında, bilginin mümkün olduğunu savunan kişilere dogmatik denir. Dogmatik kelimesi, günlük dilde bir düşünceyi körü körüne savunma olarak düşünülebilir. Bunun dışında felsefi anlamda ise dogmatik kelimesi insan aklının varlıklar hakkına doğru ve kesin bir bilgi edinebileceği anlamına gelir.
Felsefi anlamda, dogmatik kişiler, insanın kendisinden bağımsız bir şekilde yer alan gerçekliğin bilgisine erişilebileceğini savunur. Dogmatik kimseler aynı zamanda bilginin kaynağı konusunda farklı görüşlere sahip olmaktadır. Bu farklı görüşlere örnek vermek gerekirse:
- Akıl
- Deney
- Hem akıl hem deney
- Sezgi
- Olgu
- Yarar
Dogmatiklerin bilginin kaynağı konusunda farklı görüşlere yer alması dogmatizm kavramı hakkında farklı tartışmaların ortaya çıkmasına da neden olmuştur.
Dogmatik Düşünürler ve Görüşler
Dogmatizmi savunan en önemli filozoflar arasında Thales, Anaksimenes ve Anaksimandros gibi ilkçağ filozofları yer almaktadır. Bu filozofların en büyük ortak noktası bildiklerimiz ve duyduklarımız dışında herhangi bir gerçekliğin kabul edilmemesidir. Bu nedenle bu filozoflar dogmatik filozoflar olarak kabul edilir. Örnek vermek gerekirse, Thales, evrenin ana maddesinin su olduğunu savunmuştur. Dogmatik kişiler, kendi fikirlerinin tartışmasız bir şekilde doğru olduğunu kabul eder. Bu nedenle, deneyi ve araştırmayı reddederler.
