İnsanlık tarihi boyunca birçok sanat akımı ortaya çıkmıştır. Belirli dönemlerde yaşanan sosyal, siyasal veya ekonomik durumlar, ülkelerin sanatını da etkilemiştir. Biz de bu içeriğimizde Rokoko nedir? Rokoko Dönemi ve özellikleri hakkında bilgi vereceğiz. Bu dönem içinde gerçekleşen sanatsal değişikliklerin hangi alanlarda ve nasıl olduğunu aktaracağız.
Rokoko Nedir?
1715-1774 yılları arasında ortaya çıkan bu akım, Barok Dönemi ile Aydınlanma Çağı arasında olan bir dönemdir. Aynı zamanda Geç Barok Dönemi olarak adlandırılan Rokoko Dönemi, Paris’te ortaya çıkmıştır. Bu andan itibaren Avusturya ve Almanya başta olmak üzere dünyanın dört bir yanına yayılmış olup mimari, resim ve müzik dallarında etkisini göstermiştir.
Rokoko, aynı zamanda aşırı gösterişli olan Barok Dönemine bir karşı çıkıştır. Barok mimarisinde ortaya çıkan gösterişli yapılar, Rokoko Dönemi’nde daha zarif, özenli, detaylı ve hafif olarak değişmeye başlamıştır. Ayrıca Barok Dönemi’nde karşılaşılan dini duygular, bu dönemde bir kenara bırakıldı. Rokoko sanatçıları daha şehvetli, coşkulu öğeleri kullanmayı tercih etti.
Rokoko Dönemi’nde yaşayanlar, sanata yüce bir değer olarak bakmak yerine bir süsleme olarak bakmaya başladı. Bunun en temel nedeni, dönemde yaşanan siyasi ve sosyal değişikliklerdir. Ayrıca Rokoko sanat akımı daha çok mimaride ön plana çıkmaktadır. Buna ek olarak resim alanında da büyük ölçüde kendini göstermiştir.
Rokoko Dönemi ve Özellikleri
Rokoko üslubu oluşmaya başladıktan sonra özellikle mimari alanda büyük değişimler yaşanmıştır. Bu dönemde yapılan mimari yapıların birçoğu günümüze kadar ulaşmıştır. Barok Dönemi’nde yapılan mimarilerin süslü ve büyük gösterişli yapılarına karşıdır. Aynı zamanda yapılan resimlerde bir anlam aramak yerine görsellik ön plana çıkmaya başlar. Peki, rokoko sanat özellikleri nelerdir? Hep birlikte bakalım.
- Fransa’da ortaya çıkmış ve daha çok soylu sınıf tarafından benimsenmiştir.
- Barok Dönemi’ne göre daha çok sadelikten yanadır.
- Rokoko mimari alanında daha çok tavan ve pervazlarda C ve S şekline ağırlık verilmiştir.
- Süslemelerde deniz kabuğu motifleri ve bitkisel motifler ortama doğallık katmıştır.
- Pastel renkler daha çok kullanılsa da yer yer altın da görülür.
- Din dışı unsurlar vardır.
- Barok döneminde olduğu gibi hareketlilik ön plandadır.
- Rokoko Dönemi’nde resimler, genellikle kolay, anlaşılır, eğlenceli ve zariftir.
- Resimler de hafif pastel ton renkler kullanılmıştır.
- Aşk ve eğlence, resimlerde ön plana çıkar. Yani, daha çok duygulara yönelme vardır.
- Soylu sınıfının romantik anları, kaçamakları sıkça resmedilmiştir.
Rokoko ve Barok Arasındaki Farklar
Özellikle mimari alanda büyük gelişmeler olan Rokoko Dönemi, belirli noktalarda Barok Dönemi’nden ayrılır. Barok ve Rokoko arasındaki farklılıklara da burada değineceğiz. Böylece özellikle mimari ve resimde büyük damga vuran iki dönemin arasındaki değişikliği anlayabiliriz. Aşağıda bahsi geçen iki dönemin farklarını maddeler halinde görebilirsiniz.
- Rokoko mimarisi Barok’a göre daha hafif ve zariftir. Ancak Barok kadar da gösterişlidir.
- Rokoko Dönemi’nde formların asimetrisi vurgulanır. Barok da ise bu durum söz konusu değildir.
- Barok daha ciddi bir üsluptadır. Rokoko ise daha eğlenceli ve anlaşılır olarak görülür.
- Barok Dönemi’nde eserlerde dine vurgu yapılırdı. Ancak Rokoko dinden uzak daha şakacı, eğlenceli eserlere sahiptir.
- Rokoko Dönemi’nde Barok’a göre daha çok kavis ve süslemelerin yanında solgun renkler kullanılmıştır.
Rokoko Dönemi Sosyal Olaylar
Rokoko Dönemi, burjuva sınıfının oluşmaya başladığı bir dönemdir. Aynı zamanda dini inançların sorgulandığı, akıl ve rasyonaliteye önem artmıştır. Böylece sanatın yücelikten çıkmaya başladığı bir dönemi de ifade etmektedir. Ancak her unsurun bir anda değişikliğe uğradığı da söylenemez. Bu fikirler eşliğinde Voltaire’nin özgür düşüncesi, Bach’ın dini müzikleri ve çıplak kadın heykellerini bir arada paylaşır.
Soylu sınıfın değerlerine göre de şekillenen çağda salon kavramı oluşturulmuştur. Salon, soylu sınıfın misafirlerini eğlendirmesi ve muhabbet edebilmesi için en ideal alandır. Bu yüzden bir kişinin değerlerini yansıtması gerekmektedir. Burada Barok mimarisi için hem dış hem de iç kısımları tasarlanmış olduğu söylenebilir.
Aynı zamanda duyguların yoğun olarak yaşandığı dönemde aşk, önemli bir konudur. Bu yüzden ilk defa sanatta aşk görülür. Çiftlerin kırlarda kaçak aşkları resmedilmiştir. Burada aşk, genelde burjuva sınıfıyla ilişkilendirilmiştir. Aynı zamanda zevk ve hayatın tadını çıkarma göze çarpar. Duvarlar, tavanlar, bahçeler, eğlenceyi yansıtırdı.
Rokoko Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
Rokoko Dönemi’nde birçok sanatçı resim, müzik ve mimari alanda eserler vermiştir. Bunlarda gösterişli ve pahalı giysilerin çizilmesi özellikle ön plandadır. Yine, kullanılan renklerle aşk, eğlence, şehvet gibi duygular hemen göze çarpar. Rokoko dönemi eserleri günümüze kadar ulaşarak hala dönemin hissini yaşatmaktadır. Rokoko sanatçıları ve eserleri aşağıdaki gibidir.
- Giavonni Battista Tiepolo: Kleopatra’nın Ziyafeti, Juno ve Luna, Macaw ve Genç bir Kadın, Marius’un Zaferi
- François Boucher: Madam de Pompaur’un Portresi, Kuş Avcıları, Müziğin Alegorisi, Parktaki Aşıklar
- Antonie Watteau: Çuha Adasına Yolculuk, Mezzettin
- Jean- Honore Fragonard: Kitap Okuyan Genç Kız, Aşk Mektubu, Mutlu Aşıkları, Kadın ve Köpeği
- Charles Andre Van Loo: Louis, Virgin and Child, Baş Sayfa, Admiral D’Orvilliers’in Protresi
Yukarıda saydığımız eserler resim alanında verilmiştir. Rokoko Dönemi’ndeki mimari eserlerden bazıları ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
- Amalienburg Sarayı- Münih, Almanya
- Linderhof Sarayı- Almanya
- Catherine Sarayı- Petersburg, Rusya
- Branicki Sarayı- Varşova, Polonya
- Hotel de Soubise- Paris, Fransa
- Czapski Sarayı- Varşova, Polonya
- Chantilly Şatosu- Paris, Fransa
Türk Sanatında Rokoko Dönemi
Rokoko, Türk sanatında Fransa kralı XV. Louis’in devrin sanatını yansıtan hediyeleri II. Ahmed’e göndermesiyle başlar. İlk etapta uygun görülmeyen sanat, zaman ilerledikçe uygulanmaya da başlamıştır. Özellikle Batılılaşmanın etkisiyle Türk süsleme sanatlarında etkili bir üslup olmuştur. Aşağıda sıralayacağımız yapılarda Rokoko tarzında örneklere rastlanmaktadır.
- Dolmabahçe Sarayı
- Dolmabahçe Camii
- Ortaköy Camii
- Küçüksu kasrı
- Ihlamur Kasrı
- Yıldız Sarayı
- Beylerbeyi Sarayı
Yukarıdaki yapıların odalarında, duvarlardaki süslemelerde veya dış cephelerinde zengin rokoko süsleme örneklerine rastlanır. Kültürel etkileşim ile gelen rokoko tarzı, hala daha bu yapılarda yerini korumaya devam etmektedir.
18. yüzyıl tarihi ile yakından ilgilenenler Fransız İhtilali (Devrimi) Nedenleri ve Sonuçları yazımızdan da keyif alacaktır.