Günlük hayatta pek çok yerde karşımıza çıkan ve sık sık kullandığımız Roma rakamlarının ortaya çıkış hikayesini hiç merak ettiniz mi? Herkesin gördüğünde hoşuna giden estetik olarak göz dolduran roma rakamlarının kaynağını merak ettik. Roma rakamları nasıl yazılır, nelerdir ve nerede kullanılır, sizler için açıkladık.
Roma rakamları sayısal şekli, antik zaman içerisinde Roma’dan çıkmıştır. Bir dönem Avrupa başta olmak üzere bütün medeniyetlerde kullanımı ile ilgili izler bulmak mümkündür. Rakamlar içerisinde doğrudan Latince bir harf ile bağlantılıdır. Halen daha günümüzde saatler başta olmak üzere birçok alanda kullanımı simgesel olarak devam etmektedir.
Roma Rakamları Nelerdir?
Tarih sahnesine Mısırlılar ile çıkan rakam ve sayı gibi kavramlar, Roma halkı tarafından devam ettirilmiştir. Her kültür gibi onlarda kendilerinden bir şeyler koyarak bu harf ve rakam karışımı sembolleri evriltmiştir. Roma rakamları, Latince olan kelimelerin doğrudan bağlantılıdır. Her harf bir sayıyı temsil ettiği için, o harfler yan yana kullanıldığında söylenmek istenen sayı ortaya çıkmaktadır.
Roma rakamlarına çeviri işlemleri için buraya tıklayın.
Takvimler Orta Çağ sahnesi için yenilenirken yeniliklerde beraberinde gelmiştir. Roma halkı başta olmak üzere tüccarlar tarafından kullanılan roma rakamlarının terk edilmesi zaman almıştır. Okunuşu ve kullanım zorluğu açısından bilinen rakamlara geçişten kaçamamıştır. Klasik rakam kullanımına geçmesi zaman alsa da roma rakamları halen daha kullanılmaktadır. Matematik işlemlerinde kullanımında problemler olsa dahi günümüzde yaygın kullanımının önüne geçmemiştir bu durum. Gördüğümüzde tarihi anımsatan yazılışını merak etsek de bir türlü öğrenemediğimiz roma rakamlarının bazı semboller ve değerleri şunlardır:
Sembol | Değer | Okunuşu
S 0.5 (Yarım) Semis
I 1 Mono
V 5 Penta
X 10 Deka
L 50 Quinquaginta
C 100 Centum
D 500 Quingenti
M 1000 Mille
Roma Rakamları Nerelerde Kullanılır?
Günümüzde Roma rakamları en sık tarih ve zamanı göstermek maksatlı kullanılmaktadır. Yüzyıl çizelgelerinde Roma rakamları ile belli edilir. Örnek olarak “Osmanlı İmparatorluğu XIV. yüzyılda Bizans İmparatorluğunu fetih etti.” gösterilebilir. Halen daha saatler başta olmak üzere bir çok alanda kullanımı ise gündelik hayatta devam eder. Ayrıca sanat çalışmalarında kullanımı oldukça yaygın şekilde devam etmektedir.
Roma rakamların zihnimizde tarih ile eski dönemler ile eşleşmesi boşuna değildir. Zaman kavramlarında ve numaralandırılmalarda kullanılan roma rakamları günümüzde de sık sık karşımıza çıkmaktadır. Çıktığı bazı alanları şu şekilde sıralayabiliriz.
- Sıralı maddelerin kullanımında tercih edilir.
- Tarihte yer alan önemli kişilerin sıralamasında.
- Yüzyıl yazımlarında çok sık tercih edilir.
- Kitap bölümlendirilmesinde
- Dergi ve kitap ciltlerinde
- Özellikle klasik saat modeli olarak kategori edebileceğimiz saat modellerinde roma rakamlarına rastlamamız mümkündür.
Günlük kullanımında 1-12 arası saatlerde bundan yüksek rakamlar ise tarih ile ilgili konularda kullanılmaktadır.
Roma Rakamları Nasıl Kullanılır?
Tarihi günümüze uyarlamak o kadar da kolay değil. Sürekli değişen teknoloji de ise bu kadar klasik bir şeye yer ayırmamız giderek zorlaşıyor. Kişisel ilgi olmadıkça roma rakamlarının en bilinenlerini bile yazarken karışıklık yaşanmaktadır. İşte bu yüzden roma rakamlarının kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Roma rakamlarının kullanımının ileri düzeyde olması halinde bu kurallar önem kazanmaktadır.
Roma sayıları kullanılırken aynı zamanda üç harf üst üste kullanılamaz. Böylece; 4, 9, 40, 90 , 400, 900 gibi sayıların günümüzde sık kullanılan, daha az değere sahip olan sembollerin büyük olanların soluna yazıldığında değerinin azaltılmasına bağlı olan, farklı bir yazım temsili vardır.
Bu kurallar ile birlikte Roma sayılarını kullanılarak yazılabilecek sayısı en uzun 3888 (MMMDCCCLXXXVIII)’dır. Aynı zamanda Roma sayılarının içerisinde 1000’den yani M’den daha büyük bir sayı olmadığından dolayı bu yöntem bozulabilir.
Roma Sayısında Olan Hatalar
Birler onlar yüzler basamağı gibi basamak şeklinde okuyup yazdığımız rakam sistemi ile roma rakamlarının işleyişi farklıdır. Bu farklılıktan kaynaklanan bazı hatalar meydana gelmektedir. Sıfır sayısının kullanılmaması ise işlemleri zorlaştıran en büyük etkendir. Duyduğumuzda kulağımıza ne kadar ilginç geldiğini biliyoruz. Tarihin tozlu zamanlarında insanların paradaki ve hanelerindeki sıfır bolluğundan daha büyük mutlulukları vardır diyebilir.
Roma rakamının kullanım hatalarına dört işlemde rastlanmaktadır. Günümüz ile benzerlik taşısa da yazımından kaynaklı bazı hata payları bulunmaktadır. Roma sayılarında çıkartma işlemi aslında günümüz matematik işlemlerini oldukça andırır. Sistem içerisinde büyük harfli olan sayı küçük harften çıkartılır. Fakat bu yöntem mükemmel çalışmamaktadır; eğer 49 (XLIX) sayısından 24 çıkartılırsa (XXIV) sonuç L-V yani 45’dir.
Ayrıca Roma sayısında sıfır sayısı ya da basamak mantığı yoktur. Sayıların veya rakamların ifade ettiği sayı kadar değeri vardır. Bu tip matematik işlemlerinin ve örneklerinin sayısı çoğaltılabilir. Matematik ve tarih bilimi gibi başlıca bilim dallarında incelenmesi mümkün roma rakamları ve kullanım alanlarına sizler için ufak başlıklar altında değindik.
Eğer ilginç konular hakkında araştırma yapmayı seviyorsanız; Ne, Ne Değildir? kategorimizde birbirinden keyifli başlıklar keşfedebilirsiniz.
