Edebiyat, hakkında pek bilgiye sahip olmadığımız kadim zamanlarda bile var olan ve yazının icadıyla varlığı kanıtlanabilir hale gelen bir oluşumdur. Sözlü ve yazılı ürünlerin verildiği edebiyat, aslında bir düşünce ve duygu bütünüdür. Tarih boyunca edebiyat için birbirinden farklı tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlamaların ortak noktası ise edebiyatın insanın iç dünyasının yansıması olmasıdır. Diğer yandan edebiyatın diğer bilim dalları ile kesiştiği pek çok nokta da bulunur. Peki, edebiyat neden diğer bilim dallarıyla ilişkilidir?
Edebiyatın Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi
İnsanın duygu ve düşüncelerini içeren bir sanat dalı olduğu için benzer şekilde işleyen diğer bilimlere de kaynaklık yapmaktadır. Bu noktada “Edebiyat neden diğer bilim dallarıyla ilişkilidir?” sorusunun sorulması ise son derece doğaldır. Sorunun yanıtı için güzel bir örnek verilebilir.
Geçmişten günümüze gelen ve tarihteki ilk Türk yazıtları olarak kabul edilen Orhun kitabeleri bir edebiyat ürünü olmasının yanında tarih bilimine de açıklık getirmiştir. Bu edebi metin sayesinde eski türk toplumlarının yapısı incelenmiş bu durum sosyoloji bilimine fayda sağlamıştır. O devirde yaşanan siyasi ortam hakkında bilgiler edinilmiş bu da siyaset bilimini yakından ilgilendirmiştir.
Yazıtlarda anlatılan savaşlar ve antlaşmalar tarih bilimine büyük ölçüde katkı sağlamıştır. Sadece tek bir edebi metin bile bu kadar fazla bilim dalına etki edebiliyorken edebiyatın diğer bilim dallarına etkisi açıklamak için nice sayfalar gerekir.
Edebiyat ve Bilim İlişkisi Nasıl Açıklanmıştır?
Her şeyden önce edebiyat ve bilim arasındaki ilişki,i iki taraflıdır. Hem edebiyat bilime hem de bilim edebiyata katkı sağlar. Bilimin edebiyattan etkilenmesi durumu aslında edebiyatın tarihsel olayları yansıtması sebebiyle oluşmaktadır.
Edebi eserler meydana getirilirken, sanatçı ister istemez yaşadığı coğrafyadan, sosyal ortamdan, siyasi olaylardan ve kendi psikolojik durumundan etkilenir. Bu sebeple bir edebi eseri ele alan araştırmacı dahil olduğu bilim dalına göre gerekli malzemeleri bir romandan ya da hikayeden rahatlıkla toplayabilir.
Bu duruma örnek verecek olursak, Birinci Dünya Savaşı meselesini ele alabiliriz. Birinci Dünya Savaşı, kıtalar arası gerçekleşen birçok devletin ve ulusun yer aldığı ve dünya tarihinde önemli gelişmelere sebep olan bir olaydır. Etkisi milyonları aşmıştır. Öyle ki savaşın bir devri kapatıp başka bir devri açtığı söylenmektedir.
Şimdi bu devri ele almak isteyen biri, devrin sosyo-ekonomik tablosuna erişebilmek için bu zamanda yazılan bir romanı inceleyebilir. Bu romanı inceleyerek kendisine o devirde yaşamış kimselerin gözünden verileri elde edebilir.
Edebiyat Hangi Bilim Dallarıyla İlişkilidir?
Edebiyatın ilişkili olduğu bilim dalları oldukça fazladır. İlişki oranı en fazla olan bilim dalları;
- Sosyoloji,
- Psikoloji,
- Tarih,
- Felsefe,
- Güzel sanatlar,
- Coğrafya,
- Siyaset bilimi,
- Halk bilimi olarak bilinmektedir.
Her bir alanın edebiyat içerisinde beslenebileceği bölümler bulunmaktadır. Edebiyatın bilim dallarına etkisi olduğu kadar bilim dallarının da edebiyata etkisi bulunmaktadır. Çünkü hiçbir unsurdan etkilenmeden sanatçı bir eseri meydana getiremez.
Modernist hikaye özellikleri için yazımıza göz atın.
Edebiyat-Sosyoloji İlişkisi
Edebiyatın asıl konusu insan ve insan ilişkileridir. Sosyolojinin ise toplum bilimi olduğu bilinmektedir. Bu iki prensip de temelde insanın diğer insanlarla ilişkilerini ele alır. Bu sebeple edebi eserler üzerinden sosyolojik çıkarımlarda bulunabilir.
Örneğin Nazım Hikmet, Türk edebiyatında en çok ilgi gören şairlerden biridir. Nazım’ın şiirlerinde görülen sosyolojik unsurlar, birçok akademik çalışmaya kaynaklık yapmıştır. Sadece bu şairin eserlerinin ışığında bile edebiyat ve sosyoloji ilişkisine dair birçok çalışma bulunmaktadır.
Edebiyatın Felsefe ile İlişkisi
Felsefe bir düşünme biçimidir, varlığı sorgularken neden ve nasıl gibi temel sorularla hayatı anlamaya çalışmaktır. Edebiyat ile benzerliği de bu hayatı anlamlandırmaya çalışmasından gelir. Her şeyin ötesinde debiyat, sanatçının hayattan anladığı ile oluşur. Bu sebeple edebiyat aslında sanatçının kendi felsefedir diyebiliriz.
Bu iki prensibin birbirini etkilediği ve birbirine yön verdiği konular çoğunluktadır. Felsefe tarihine yön vermiş önemli düşünürler kendi ilkelerini hep kitaplar yazarak açıklamaya çalışmışlardır. Her ne kadar bu kitaplar ders kitabı olarak görülse de doğruluğu kanıtlamayan öznel yargılardan oluştuğu için hepsi birer edebi eserdir.
Edebiyatın Güzel Sanatlarla İlişkisi
Güzel sanatlar sanatın elle tutulur hale geldiği görsel şölenler bütünü olarak tanımlanabilmektedir. Edebiyat ve güzel sanatlar sanatçının dünyayı kendi bakış açısıyla kağıda ya da heykele yansıtmasıdır. Bu iki sanat dalının iç içe geçtiği birçok yer bulunmaktadır.
Örneğin ünlü şair Tevfik Fikret, şiirlerini resme dökmüştür. Yine Türk edebiyatının ünlü isimlerinden İlhan Berk’in şairce resim yapan ve ressamca şiir yazan biri olduğu söylenir. İç içeliğin yansımalarını birçok sanatçıda görmek mümkündür. Sanatın birbirinden ayrılmayan iki kardeşi gibi olan bu dallarını bağımsız olarak düşünmek pek de mümkün değildir.
Sıkça Sorulan Sorular
Edebiyat Bilim midir?
Edebiyat sanatın tüm dallarıyla ilişki içerisinde olan yazılı eserler üretilen bir bilim dalıdır. Bu konuda farklı görüşler olsa da bir bilim olarak kabul edilmesi daha yaygındır.
Türk Edebiyatında Edebiyat ve Sosyoloji İlişkisini Yansıtan Eserler Nelerdir?
Edebiyat ve sosyoloji ilişkisini yansıtan birçok eser bulunmaktadır. Özellikle Kurtuluş savaşını anlatan dönem romanları toplumun sosyolojik yapısına dair derin tahlillerde bulunmaktadır. Bu alanda Halide Edip Adıvar, en iyi eserleri veren yazarlardan biri olarak kabul edilir.
Edebiyatla İlişkisi Olan Bilimler Nelerdir?
Birçok farklı bilimle ilişki içerisindedir ama en çok bağı olanlar: Tarih, sanat, felsefe, psikoloji, sosyoloji ve güzel sanatlar olarak bilinmektedir.