Akran kelimesi, Arapça’dan dilimize geçen ve sıkça kullanılan bir kavramdır. Türk Dil Kurumu’na göre; yaş, meslek, toplumsal durum açısından birbirine eşit olan kişilere ‘akran’ denmektedir. Daha çok benzer yaş grubunda olanları ifade etmek için kullanılır. Günümüzde akranlık ifadesi ise karşımıza sıklıkla akran zorbalığı sebebiyle çıkmaktadır. Özellikle çocuk ve ergenlerde görülen akran zorbalığı nedir, nasıl başa çıkılabilir? Bu yazımızla yanıtlarını arayacağız.
Akran Zorbalığı Nedir?
Çocuk ya da ergen bir bireyin kendi yaş grubuna yakın diğer bireylere yaptığı ‘akran baskısı’ ya da saldırganlık, akran zorbalığı olarak adlandırılmaktadır. Bazen bir grup tarafından tek bir bireye de uygulanabilmektedir. Bir davranışın akran zorbalığı olarak tanımlanabilmesi için süreklilik arz etmesi ve güç dengesizliği içermesi gerekmektedir. Akran zorbalığını yapan kişi saldırgan, şiddete meyilli, küçük düşürücü hareketler yapabilir. Başlıca akran zorbalığı çeşitleri ise şunlardır:
- Fiziksel zorbalık
- Duygusal zorbalık
- Siber zorbalık
- Sözel zorbalık
- Cinsel zorbalık
Eğer bu konu hakkında detaylı bilgi edinmek isterseniz Her Yönü ile Akran Zorbalığı adlı çalışmayı inceleyebilirsiniz.
Fiziksel Zorbalık
Mağdurun eşyalarını izinsiz alma, zarar verme, geri vermeme gibi durumlar fiziksel zorbalık olarak nitelendirilir. Daha ileri durumlarda tükürme, tekmeleme, ısırma, saç çekme, vurma, itme gibi fiziksel şiddet içerikli tavırlar sergilenir.
Psikolojik Zorbalık
Mağduru yok saymak, başkalarını ona karşı doldurma, toplum içinde utandıracak şeyler söyleme, dışlama ve yalnızlaştırma, küçük düşürme, dedikodusunu çıkarma, iftira atma, konuşmama gibi durumlar ise psikolojik zorbalık örnekleridir. Bunun dışında kişinin sosyal ortamlardan izole olmasına sebep olacak her bir davranış psikolojik zorbalık olarak tanımlanabilir.
Siber Zorbalık
İnternet ortamında bir başkasının yayınlamak istemediği görüntülerini yayınlamak, bir kişinin paylaşımlarına ısrarla olumsuz yorumlar yazmak, hesabı ele geçirmek ve izinsiz yayınlar yapmak, sahte hesaplardan taciz edip rahatsızlık vermek, tehdit ve hakaret mesajları yollamak, özel bilgilerini paylaşmak, yalan haberler üretip yaymak siber zorbalık örnekleridir ve maalesef günümüzde sıkça yaşanan zorbalık türlerinden biri haline gelmiştir.
Sözel Zorbalık
Çirkin lakap takma, aşağılama, herkesin içinde küçük düşürücü sözler söyleme, fiziksel yapısı ile dalga geçme, hakaret ve küfür sözleri kullanma, tehdit etme de sözel zorbalık çeşitlerine verebileceğimiz örneklerdir. En sık karşılaşılan zorbalık türüdür.
Cinsel Zorbalık
Mağdurun giysilerini isteği dışında çıkartma, fiziksel ya da sözlü cinsel tacizde bulunma ya da teşebbüs etme, cinsel içerikli küfür ve sözler söyleme de cinsel zorbalık örneklerinden bazılarıdır.
Akran Zorbalığına Uğrayan Çocukta Görülen Belirtiler Nelerdir?
Çocuklar genellikle yaşadıkları zorbalığı bir yetişkine anlatmaktan çekinirler. Bunun sebebi karşısındakinin kendisine inanmayacağı, şikâyet ettiği duyulursa daha kötü zorbalıklar yaşanma ihtimali, mağdur olduğu halde suçlanacağı ya da cezalandırılacağı düşüncesidir. Yaşadığı zorbalıkları anlatamayıp sessiz kaldıklarında ise içinde bulundukları durum kötüye gidebilmektedir. Çocuğun psikolojisi, sosyal ilişkileri, eğitimi bu durumdan derinden etkilenebilir.
Akran zorbalığının bazı sinyalleri vardır. Çocuğunu sağlıklı bir biçimde gözlemleyen ebeveynler bu sinyalleri hemen fark edebilirler. Bunlar:
- Özel eşyalarında eksiklik, giysi ve diğer aksesuarlarında yırtılma ve benzeri durumlar.
- Fiziksel yaralar, çürükler.
- Okul başarısının ani düşüşü ve odaklanma sorunları.
- Depresif ve mutsuz bir ruh halinin sürekli hale gelmesi.
- Özgüven problemleri.
- Sosyal ortamlardan ve arkadaşlarından kaçınma, içine kapanma.
- Uyku problemleri.
- Genellikle fiziksel gelişimi akran grubundan geride kalmış olabilir.
- Pasif bir yapıya bürünmesi
- Kendini ifade etmekte zorluk yaşaması.
- Çaresiz ve kaygılı hissetme.
- Arkadaşlık ilişkilerine karşı olumsuz düşünceler ve arkadaş edinmeden kaçınma.
- Evden çıkmak istememesi, okula gitmeyi reddetmesidir.
Bu durumların gözlemlendiği çocuk ve ergenler konuyu reddetseler de altında yatan sebep tehditlerden korkmaları da olabilir. Akran zorbalığının evden ya da okuldan kaçma, gelişim bozukluğu, madde bağımlılığı, başarısızlık, kaygı bozukluğu, depresyon, düşük benlik algısına sahip olma gibi olumsuz sonuçları olabilmektedir.
Akran Zorbalığı Konusunda Öneriler
Çocuklarınızı yetiştirirken onlara hem kendi yaşıtları hem de farklı yaş gruplarından kendilerini korumayı öğretmeniz önemlidir. Düşünce ve haklarını dile getirmelerinin önemli olduğu çocuklara küçük yaşlardan itibaren aşılanmalıdır. Zorbalık uygulayan çocuklar için ise öfke kontrolü, arkadaşlık ilişkilerinde doğru davranışlar, sınırları bilmek gibi konularda çalışmalar yapmak ebeveynler açısından destek olunacak önemli hususlardır.
Çocuklarınızı belli etmeden ve sıkmadan sürekli olarak takip etmeniz, tavır ve davranışlarındaki değişimlerin sebebini anlayabilmeniz için iyi tanımanız ve tüm bunlar için de okulu ve öğretmenleri ile iş birliği yapmak faydalı olacaktır. Size anlatacağı zorbalığı dinlemek sizin için zor olsa da anlattıklarını bölmeden, yargılamadan, sadece neler hissettiğini anlamaya odaklanarak sakin kalın. Yaşanan zorbalığı durdurmak için yapılacakları beraberce konuşup gerekli kişilerle iletişime geçerek iş birliği yapın. Akran zorbalığının önlenmesi hem zorbalığı yapan hem de zorbalığa uğrayan kişinin fiziksel, zihinsel ve ruhsal sağlığı için önemlidir.
Kişilerin hayatlarını olumsuz etkileyen durumlardan bir tanesi de cam tavan sendromudur. Bu konuda da bilgi edinmek isterseniz Cam Tavan Sendromu Nedir? Nasıl Aşılır? başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz