Öğrencilerin öğrenirken öğretmenlerinse anlatırken zorluklar yaşadığı ezberci öğrenme sistemi, her iki taraf için de sıkıntılı bir durum yaratmaktadır. Anlamlı öğrenme yöntemi, ezberci eğitimi aşmanın bir yolu olarak görülebilir. Peki Amerikalı Eğitim Psikoloğu David Ausubel tarafından geliştirilen anlamlı öğrenme modeli nedir ve nasıl uygulanır?
Anlamlı öğrenme modeli, bilginin öğrencilere öğretmenler tarafından aktarılmasıyla sunum üzerine kurulu bir modeldir. Bu metotta öğrenmeyi asıl etkileyen etmen ise, öğrencinin mevcut bilgi birikimidir.
Anlamlı Öğrenmeye Başlamadan Önce Gerekenler
Anlamlı öğrenme modeli uygulanmaya başlamadan önce birtakım yapılması gerekenler vardır. Öncelikle, öğrencinin sahip olduğu bilgi birikimi tespit edilmelidir. Belirlenen bilgi birikimine göre, öğrenciye verilecek öğrenim süreci planlanmalıdır.
David Ausubel özellikle, sözel öğrenmenin önemi üzerinde durmuştur. Çünkü anlamlı öğrenme modeline göre öğrenme sözel yolla olabilmektedir. Ausubel’e göre doğru öğrenme planı oluşturulur ve sözel öğrenme için gerekli şartlar sağlanırsa, çoğu bilgi kısa süre içinde öğrenciye aktarılabilmektedir.
Anlamlı öğrenme modelinin gerçekleşebilmesi için hem öğrencinin hem de öğretmenin üzerine düşen görev ve sorumluluklar vardır. Öğrenci öğrenme sürecine başlamadan önce bu süreç için hevesli ve hazır olmalıdır. Öğretmenin ise aktaracağı bilgileri önceden düzenlemesi gerekmektedir. Öğrenciye aktarılacak her bir bilginin diğer bilgi ile ilişkili olması gerekir. Bu yüzden anlatılacak konular ön organize ediciler yardımıyla basitten karmaşığa doğru sıralanmalıdır. Konu geçişleri yapılırken, eski öğretilen bilgi ile yeni bilgiler arasında ilişkilendirmeler yapılması gerekir. David Ausubel öğrencinin kazandığı bilgi birikimi ile bir kavram haritası oluşturabileceğini belirtir.
Anlamlı Öğrenme Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
David Ausubel, öğrenmeye mevcut bilgi birikimiyle yeni gelen bilginin birleştirilmesi olarak bakar. Yani bilgilenmenin ancak bu ilişkilendirilme, başarılı şekilde gerçekleşirse olacağına inanır. Bu yüzden anlamlı öğrenmede dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
- Öğretmen öğrenciye konuyu anlatırken bol ve çeşitli örnekler kullanmalıdır.
- Konu anlatım sırasında şema, grafik ve resim gibi araçlarla desteklenmelidir.
- Bilgiler öğrenciye önceden organize edilmiş bir şekilde aktarılmalıdır.
- Öğrenciler bilgiyi kesinlikle ezberlemeye teşvik edilmemelidir.
- Anlatılacak konuların ana hatları belirlenmeli ve öğrenciye önceden verilmelidir. Konular tümden gelim yöntemi ile anlatılmalıdır.
- Öğrenciler öğrenme sürecinde kendilerini rahat hissetmeliler. Böylece takıldıkları bir nokta olduğunda ya da sormak istedikleri bir soru olduğunda görüşlerini bildirebilmeliler.
- Öğretmen organize edici bilgiler kullanmalı ve önemli kavramların terimini öğrenciye vermelidir.
Ön Organize Edicilerin Kullanılması
Ön organize ediciler, öğrenciye aktarılacak bilginin detaya inilmeden önce ana hatlarıyla sunulmasıdır.
Örneğin; öğretmenin gelecek dersten önce tahtaya işleyeceği konunun başlık ve alt başlıklarını yazması öğrencinin öğreneceği hedef bilgi için açıklayıcı bir organize edicidir.
Anıların ve deneyimlerin zihinde oluşturduğu bilgiler, kalıcı bilgilerdir. Zihin anıların oluşturduğu kalıcı bilgiler sayesinde kendini yeni bilgilere açar. Aktarılan bilginin önce ana hatları, yani bütünü verilir. Böylece tümdengelim yöntemi uygulanır. Burada ‘tüm’ kavramı ön organize edici olarak görev alır. Bütünü destekleyen şemalar, grafikler, benzetmeler vb. araçlar ise örgütleyicilerdir.
Ön organize ediciler ve örgütleyicilerin kullanımı öğretmenin aktif ve etkin olarak yer almasını gerektirir. Öğretmen anlamlı öğrenme sürecinin pekişmesi için konu anlatımı sonra aksiyonlar almalıdır. Bunlar;
- Konu sonrası öğrencilere soru sormak,
- Anlatılan konuya dair doğru örnekler vermek,
- Konuya dair yanlış bilinen örnekleri ayıklamak,
- Mümkünse konu ile ilgili somut materyaller kullanmak,
- Anlatılan konudan hareketle başka bir konu ile ilişki kurmak. Yani zihin haritaları kullanmak.
Öğretmen anlamlı öğrenme modelinde büyük role sahip bir etmendir.
Zihin Haritaları Yöntemi
Zihin haritaları, anlamlı öğrenme modelinin gerçekleşmesinde güçlü bir yöntemdir. Kavram haritaları olarak da adlandırılmaktadır. Öğrencide özellikle görsel algının daha kolay yer edinmesi adına, oldukça önemli bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde, görsel materyal öğrencinin zihninde kolayca kalacak ve konuyu ilişkilendirdiği harita yöntemi ile hatırlayacaktır.
Zihin haritaları, yönteminde görsel algıyı tetiklemeye yardımcı olacak materyallerin kullanılması önerilir. Bunlar; renkli kalemler, hareketli dijital yazılar olarak örneklendirilebilir.
Ana başlığın genelinden detayına doğru giderken alt başlıklar ana başlıktan çıkan oklar ile gösterilebilir. Bu yol görsel algıyı harekete geçirecektir. Resimler, basit çizimler, grafikler ve şemalar zihin haritaları yöntemini destekleyici elemanlardır. Bu nedenle de anlamlı öğrenme modeli içerisinde önemli bir yere sahiptirler.
Bir başka öğretim tekniği ise analojidir. Sizler için o konu ile ilgili detayları da Analoji Nedir? Analoji Örnekleri Nelerdir? yazımızda derledik.