Pandemiyle birlikte öğrendiğimiz şeylerden biri de solunum yollarımızın önemi oldu. Solunum yolları hastalıklarının aksatılacak kadar önemsiz olmadığı ve ilgilenilmesi gerektiğini öğrendik. Burun ve ağızdan başlayan solunum yolumuzun ciğerlerimiz ile olan ilişkisini önemsemeli ve gereken değeri vermeliyiz. Solunum ile ilgili bilinen hastalıklardan biri de asfiksi. Peki tam olarak asfiksi nedir? Neden olur?
Hastalık olarak değil, durum olarak değerlendirilse de asfiksi bir rahatsızlıktır. Solunum yetmezliği anlamına gelen bu rahatsızlık, solunum sıkıntısı sonucu nabzın olmamasını ifade etmekte kullanılır. Her yaş grubundan kişide görülebilen asfiksi, yeni doğanlar için de büyük bir risk oluşturmaktadır.
Oksijen Yetersizliği: Asfiksi Nedir?
Günlük hayatımızda duymaya alışkın olmadığımız bir kelime olan asfiksi oksijen yetersizliği manasına gelmektedir. Oksijen yetersizliğinden kaynaklanan organların görevlerini yerine getirememesi ve ölümle sonuçlanan durumdur. Solunum yollarında gözlemlenen tıkanma, doğrudan bilinç kaybına ve organların hareketsizliğine yol açarak yaşama son verir.
Tıp alanının adli tıp dalında daha çok kullanılan asfiksi, Yunanca bir kelimedir. Nabız olmaması anlamına gelen asfiksinin birçok sebebi vardır. Ani ölümlerde incelemeler sonucunda asfiksiye rastlanma durumu oldukça yüksektir. Asfikside bilinç ve fiziksel yeterlilik aynı anda gitmektedir. Yeni doğan bebeklerde de birçok komplike durumda meydana gelen asfiksi için anında müdahale gerekir.
Yeni Doğanlarda Perinatal Asfiksi
Asfiksinin her yaş grubunda meydana gelebileceğini dile getirmiştik. Oksijen yetersizliğinden kaynaklanan doku ölümü manasına da gelen asfiksi yeni doğan gruplarında da görülebilmektedir. Perinatal asfiksi mutlaka ölümle sonuçlanan bir durum değildir. Ağır hasarlar ile de sonuçlanan perinatal asfiksiler mevcuttur. Yenidoğan yaş grubunda rastlanan asfiksinin başlıca sebepleri şunlardır:
- Anne karnındayken bebeğin bulunduğu plesantanın gaz değişimini yeterli düzeyde tamamlayamaması.
- Doğumdan hemen sonra akciğerlere oksijen gitmemesi perinatal asfiksiye sebebiyet vermektedir.
Perinatal asfiksinin anne karnında meydana geldiği durumlar gözlemlendiğinde annelerde gebelik şekeri olduğu analiz edilmiştir. Doğum süresi olarak ad 36 haftadan önce doğan bebeklerde meydana gelen bir durumdur. Bebeğin henüz gelişmediği için vücut fonksiyonlarını yerine tam anlamıyla getiremediği bu dönemde, her zaman ölüm ile sonuçlanmaz.
Perinatal Asfiksi Sonuçları
Doğum öncesi ve sonrası oluşan perinatal asfiksinin sonrasında görülen bazı durumlar olabilir. Yapılan müdahaleler sonucunda asfiksi durumu sonlanan bebeklerde kalıcı fiziksel hasarların oluşabildiği kayıt edilmiştir.
Perinatal asfiksi bebeklerde daha çok beyin hasarı meydana getirmektedir. Oksijensiz kalan beynin tam gelişim gösteremediği, ilerleyen dönemlerde farklı şekillerde kendini gösterir. Doğumu gerçekleşen bebeklerde perinatal asfiksiye bağlanabilecek olaylar daha kolay analiz edilir:
- Ön bıngıldağın şişmesi ve huzursuzluk gibi gözle görülür rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
- Perinatal asfiksi sonrasında epilepsi, kısmi felç ve nöbet geçirme gibi olasılıklar bulunur.
- Solunum rahatsızlıkları ve kalp yetmezliği de görülen rahatsızlıklar arasındadır.
Perinatal asfiksiyi kısaca şöyle özetleyebiliriz:
Oksijensiz kalma durumunda vücudun belirli tepkiler göstermesi. Bu tepkiler vücudun hangi bölgesinde ne kadar süreyle gözlemlenir ve kalıcılık düzeyi nedir bilinmez ve değişkendir.
Asfiksi Nedenleri Nelerdir?
Asfiksi nasıl meydana gelir ve nedenleri nelerdir? Asfiksi zamanla mı olur yani müdahale edilebilir bir durum mudur? Asfiksi genel olarak oksijensiz kalma ve organların durması demiştik. Paylaşacağımız asfiksi nedenlerine bağlı olarak asfiksi şu şekilde meydana gelir:
- Kişi oksijensiz kalır, beyin bütün oksijeni kendine çekmek için kanı da kendine çeker ki görevine devam edebilsin.
- Beyne çekilen kan vücudun belirli kısımlarında morarmalara sebep olur.
- Müdahale olmaması ve ilerlemesi durumunda ise beyne yetmeyen oksijen sebebiyle beyinde de hasarlar meydana gelir.
Asfiksi nedenlerinden bazıları şunlardır:
- Solunum yollarına kaçan yabancı cisim ve yiyecekler. Yetişkinlerde ani bir kuruyemiş çocuklarda ise küçük oyuncak parçaları gibi düşünebiliriz.
- Suda boğulmalar, çoğunlukla panik ve bilinçsizlik sebebiyle gerçekleşen boğulma vakaları asfiksi örneklerindendir.
- Zehirlenmeler ve intihar teşebbüsleri asfiksiye neden olur.
- Kömür sobası zehirlenmesi durumları.
- Ani olarak göğse boğaza ani baskılar.
Asfiksi nedenlerinde çoğunlukla bir aniden gelişme ve müdahale edememe durumu söz konusudur. Asfiksinin çoğunlukla adli tıp literatüründe kullanılmasının sebeplerinden biri de budur. Günlük hayattan hatırlayacağımız gibi bizlerin belirli bir neden göremediği ölümler çoğunlukla inceleme altına alınır. Genel olarak asfiksi ile sonlanan hayatların nedenlerini adli tıp raporları sayesinde öğrenmekteyiz.
Solunum ile ilgili farklı bir sorun olan hipoksi hakkında detaylar için; Hipoksi Nedir? Hipoksemi Tedavisi Nasıldır?