“Biyotik nedir?” diye merak ediyorsanız doğadaki canlı olan her şeyi ifade etmek için bu tanım kullanılır. İnsanlar, bakteriler, bitkiler, hayvanlar ve mantarlar gibi canlı organizmalardan oluşarak canlıların kendi yaşamları üzerinde etkisi olduğunda bu, biyotik faktör olarak tanımlanır.
Canlıları var olan ekosistemlerde ışık, sıcaklık, iklim, su, ortam ph’ı, mineral ve toprak gibi tamamlayan cansız bileşenlere abiyotik faktörler denir. Cansız bileşenler, türü ve türün çevreyle uyumunu belirler. Organizmaların, büyümeleri ve yaşamlarının devamlılığı için hem biyotik hem de abiyotik ihtiyaçları bulunur.
Biyotik Faktörler Nelerdir?
Ekosistemde biyotik bileşenler işlevlerine göre ayrıştırıcılar, tüketiciler ve üreticiler şeklinde üç alt gruba ayrılır:
- Üreticiler: Cansız bileşenlerin inorganik bileşiklerden organik bileşiklere dönüşümünü gerçekleştirir. Bitkiler, algler ve bazı bakteri türleri örnek verilebilir. Üreticilerde bilinen en iyi örnekse karbondioksit, su ve güneş ışığından gelen enerjinin, glikoz ve oksijen üretmek için yararlandığı fotosentezdir.
- Tüketiciler: Bazı tüketicilerden ya da üreticilerden enerjisini alır. Tüketiciler yalnızca üretici (otçul), yalnızca tüketici (etobur) veya hem üretici hem tüketici (omnivor) beslenmelerine göre sınıflandırılır. Ayılar omnivor, kurtlar etobur ve sığır otobur hayvanlara örnek gösterilebilir.
- Ayrıştırıcılar: Tüketicilerin ve üreticilerin ürettiği kimyasalları daha basit moleküllere ayırarak organik atıkların yeniden kullanılabilir hâle gelmesini sağlar. Ayrıştırıcıların ürünleri üreticiler tarafından kullanılabilir. Mantarlar, solucanlar ve bazı bakteriler ayrıştırıcıdır.
Abiyotik faktörlerde ise, ışık yaşam için gerekli olan enerji kaynağını verdiği, sıcaklık da canlılarda biyokimyasal tepkimeyi desteklediği için önemlidir. İklim biyolojik çeşitliliği artırır, su ise fotosentez, kemosentez, topraktaki minerallerin bitki kökleri tarafından alınmasını sağlar. Ortam ph’ı hücresel faaliyetler ve biyokimyasal olaylara yardımcı olur. Mineral ve toprak da canlılara yaşama ortamı sunması ve ayrıştırıcıların bitki örtüsünü zenginleştirmesi açısından destek sağlar.
Ekosistemlerde Biyotik ve Abiyotik Faktörler
Ekosistemler tüm bileşenleri içerir. Örneğin duvarda büyüyen bir sarmaşık, bitki ekosistemi olarak düşünülebilir. Bitki ve topraktaki bakteri biyotik, sarmaşığın gelişimi için gerekli ışık, su, hava ve sıcaklık abiyotik faktörlerdir. Ancak bu ekosistemde sarmaşık için alması gereken güneş ışığı miktarı, toprağındaki besin ve sarmaşığın kendisinde bulunabilecek bir hastalık gibi bazı sınırlayıcı faktörler bulunabilir.
Sınırlayıcı faktörler biyotik ya da abiyotik olarak ekosistemdeki büyümeyi kısıtlayan özelliklerdir. Buna yağmur ormanındaki ışık miktarı örnek verilebilir. Orman içerisinde bitkilerin büyümesi için ışık sınırlıdır. Bu nedenle bitki çeşitlerinin kendi arasında rekabeti çok fazladır. Ancak rekabet çok fazla olsa da, ekosistem içerisinde sınırlayıcı tüm faktörlerin değişebilmesi için tek seferde yalnızca bir faktörün değişmesi gerekir.
Bilim dünyasına dair daha fazla içerik için “Tıpta Monoterapi Nedir?” başlıklı içeriğimize göz atabilirsiniz.