Coğrafya, dünya yüzeyindeki çeşitli ortamların, yerlerin ve mekânların etkileşimlerinin incelenmesidir. Abrazyon da bu etkileşimlerdendir. Peki, Coğrafyada abrazyon nedir? Gelin, bu konuyu yakından inceleyelim.
Coğrafyada abrazyon, zamanla aşınan malzemelerin sürtünmeye bağlı olarak aşınma sürecine atıfta bulunur. Farklı ölçeklerde ve dört farklı şekilde meydana gelebilir. Peki, coğrafyada abrazyon ne demek ve nedenleri tam olarak nedir?
Coğrafyada Abrazyon Nedenleri
Okyanus veya deniz kıyılarında görülen abrazyon; kıyı şeridindeki aşınmanın devam etmesiyle, falezlerin geri çekilmesi sonucu, daha sığ bir düzlük oluşmasına sebep olur. Bu aşınım düzlüğüne, abrazyon platformu denmektedir.
Farklı ölçek ve şekilde meydana gelebilen abrazyon nedenlerini yakından incelediğinizde abrazyon nedir, daha iyi anlayacaksınız. İşte nedenler:
- Akarsu veya nehir taşımacılığı
- Kıyı Erozyonu
- Rüzgâr aşındırması
- Buzul hareketleri
- Aşındırma yoğunluğu
Bu maddelerin her birini daha yakından incelemeye devam ediyoruz.
Akarsu – Nehir Taşımacılığı
Akarsu veya nehir taşımacılığı, nehir kanallarında taşınan katı kalıntılar veya tortuların, nehrin yatağına ve kıyılarına sürtünmesi sonucu gerçekleşir. Bu da coğrafyada nehirlerin, aşındırmanın çalışılması ve anlaşılması için önemli bir parçası olduğu anlamına gelir.
Kıyı Erozyonu
Aynı zamanda Corrasion olarak da adlandırılan kıyı erozyonu, kayalık gibi kıyı altyapısını tehlikeye soktuğu için tehdit oluşturur. Bu tür aşındırmanın, sahil hatlarını korumak ve savunmak için deniz duvarları inşa edilse bile tersine çevrilmesi veya kolayca durdurulması, olası değildir. Kıyı erozyonunun, artan deniz seviyeleri gibi küresel ısınmanın etkisini artırdığı bilinmektedir.
“Teknocoğrafya nedir?” yazımıza da göz atmak isteyebilirsiniz.
Rüzgar Aşındırması
Rüzgâr aşındırması ise rüzgârın kum veya küçük taşları yüzeylere karşı taşımasıyla oluşur, genellikle kaya ve dağları çizgilemesiyle sonuçlanır. Bu süreç, dünya genelinde kurak bölgelerde en belirgin şekilde görülür, burada kum gibi bol miktarda sertleşmemiş sediman, yol üzerindeki her şeyi aşındırmaktadır. Bu erozyon sürecine ayrıca hava aşındırması denir.
Buzul Hareketleri
Buzul hareketleri sürecinde, buz tarafından aşındırılmış kayalar, yavaşça kaya yüzeyleri üzerinde sürüklenir. Bu aşındırmanın sonucunda, buzul kum kâğıdı gibi davranarak manzaranın aşındırılmasına neden olur ve pürüzsüz cilalanmış yüzeyler bırakır. Ayrıca buzulun tabanına veya yanlarına, donmuş kaya ve taşlar yapıştığında “plucking” adı verilen bir olgu meydana gelir, bunlar yerden sökülür.
Aşındırma Yoğunluğu
Diğer bir önemli faktör de aşınma yoğunluğudur. Hareket eden unsurların sertliğine, konsantrasyonuna, hızına ve kütle yoğunluğuna bağlı olarak farklı kaya yüzeylerini, farklı bir hızda aşındırır.
Aşınma, geri dönüşümsüzdür. Sahilleri, plajları, kayaları ve diğer manzaraları korumak için yapabileceğimiz çok az şey vardır. Bu sebeple “abrazyon nedir?” konusunun bilinmesi önem taşır.
Sıkça Sorulan Sorular
Abrazyon Nedir?
Abrazyon; su, buz veya rüzgârın etkisiyle, kıyı veya dağlık bölgelerdeki toprak veya kayaların, aşındırılması sürecidir.
Abrazyon Neye Bağlı Olarak Oluşur?
Dalgaların ve akarsuların taşıdığı; çakıl, kum veya diğer parçacıkların, kıyı veya dağlık bölgelerdeki yüzeyleri sürtmesi ve aşındırmasıyla oluşur.
Abrazyonun Sonuçları Nelerdir?
Abrazyon sonucunda; kıyı erozyonu, kıyı hatlarının geri çekilmesi, kaya oluşumlarının aşındırılması ve dağlık bölgelerde vadilerin derinleşmesi gibi etkiler ortaya çıkabilir.