Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) önderliğinde Doğu Avrupa’da 1947 yılında kurulan Kominform, başını Amerika Birleşik Devletleri’nin çektiği siyasi ve ideolojik oluşuma alternatif olarak tarihteki yerini alır. Ancak “Cominform (Kominform) nedir?” sorusuna tam anlamıyla yanıt verebilmek için dönemin ideolojik ve siyasi ayrılıklarını incelemek gerekir.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Marshall Planı’nı Amerikan emperyalizminin oyunu olarak görür. Bu nedenle bir şeyler yapılması gerektiğini düşünen parti, Doğu Avrupa ülkelerinin komünist parti liderleriyle 5 Ekim 1947’de bir araya gelir. Toplantı sonunda Kominformun kurulmasına karar verilir.
Kominform ülkeleri arasında SSCB’nin yanı sıra Bulgaristan, Polonya, Yugoslavya, İtalya, Fransa, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya gibi doğu bloku ülkeleri de yer alır. İlerleyen yıllarda ise Yugoslavya görüş ayrılıkları nedeniyle Cominform’dan ihraç edilir.
Avrupa Kalkınma Programına Karşı Kominform
“Kominform nedir?” sorusuna cevap bulmak için Marshall Planı’nın ayrıntılarını bilmek büyük önem taşır. ABD, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’yı hem siyasi hem iktisadi olarak yeniden yapılandırmak istemiştir. Bu nedenle Marshall Planı adında ekonomik yardım paketini devreye sokar. Avrupa Kalkınma Programı (European Recovery Program) ismiyle devreye alınan programın antikomünist hedefleri vardır. Programda 16 ülke 1948-1951 yılları arasında ABD’den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.
SSCB ise programın Amerikan emperyalizmi taşıdığını ileri sürerek uydusu olan devletlerle Molotof Planı’nı devreye sokar. Bu plan SSCB’ye uyumlu ülkelerin yeniden inşasına yardım edecek olan Kominformun kurulmasını sağlar.
“Kominform neden kuruldu?” sorusunun diğer bir cevabı ise başta Avrupa olmak üzere dünya genelinde komünist hareketin koordinasyonunu gerçekleştirmektir. Bu sayede Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ile lağvedilen 3. Enternasyonal işlevini üstlenir.
Tarih ile ilgili araştırma yapmayı ve de kitaplar okumayı seviyorsanız, ilgi duyacağınızı düşündüğümüz Osmanlı Tarihini En İyi Anlatan Kitaplar adlı çalışmamıza göz atmanızda fayda var.
Comecon Nedir? Kominform Comecon Farkı Nedir?
Moskova’da gerçekleştirilen ekonomik konferans sonrasında 1949 yılının Ocak ayında SSCB, Bulgaristan, Çekoslovakya, Romanya, Macaristan ve Polonya tarafından yayımlanan ortak bildiri ile Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi olan Comecon kurulur. Bu birliğe daha sonra Arnavutluk, Demokratik Alman Cumhuriyeti (Doğu Almanya), Küba, Vietnam da dahil olur. Üye ülkelerin savaş sonrası ekonomilerini düzeltmek için kurulan Comecon görevleri arasında şunlar yer alır:
- Ekonomik gelişmeyi sağlayacak hammadde üretimi ile dağıtımını yönlendirmek
- Üye ülkelerin kendi aralarında ya da üye olmayan ülkelerle ticareti geliştirecek çalışmalar yapmak
- Üye ülkelerin ekonomik gelişmesi ve uzmanlaşma için işbirlikleri geliştirecek planlar hazırlamak
Comecon tarafından 1963 yılında Uluslararası Ekonomik İşbirliği Bankası kurulur. Bunu 1971 yılında Uluslararası Yatırım Bankası izler. 1980’de ortak paraya geçiş planı ise başarısızlıkla sonuçlanır.
Yugoslavya Kominform’dan Neden İhraç Edildi?
Kominform ilk kurulduğunda merkezi Belgrad şehridir. ülkenin kendine özgü komünist rejime sahip olması, SSCB’nin diğer komünist rejimler gibi uydusu haline getirememesi ve Tito’nun Balkan Federasyonu kurmayı istemesi Moskova’nın tepkisini çekti. Tam manasıyla kontrol edemedikleri için Moskova rejimi çareyi Yugoslavya’yı örgütten ihraç etmekte buldu. İhraçtan sonra merkez, Romanya’nın Bükreş şehri oldu.
Kominform hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler “Kominform nedir?” sorusuna cevap bulmak için yakın geçmişi araştırdıklarında soğuk savaş döneminde doğu bloku ülkeleri tarafından kurulan bu örgütün 1956 yılında lağvedildiğini öğrenir. Kominformun kuruluşundan 9 yıl sonra lağvedilmesine rağmen Comecon, 1991 yılında faaliyetine son vererek kapatılır.
SSCB’nin yıkılması ve doğu blokunun dağılmasıyla soğuk savaş dönemi sona erse de günümüzde Rusya ile ABD’nin ideolojik görüş ayrılıkları varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle çatışmalar hatta savaşlar yaşandığı için diğer devletler yeniden bir dünya savaşının yaşanması endişesini taşımaktadır.