Günümüz hızlı yaşamı içinde neredeyse tamamen kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalan birçok canlı ve doğal varlık bulunuyor. Özellikle de eksiklikleri gündelik yaşamımıza yansıdıkça farkına vardığımız bu kayıplar ve eksiklikler zaman zaman bizi bazı konularda düşünmeye ve önlem alma dürtüsüne itiyor. Temelde, doğa içinde varlığını sürdüren canlı cansız her nesnenin karşılıklı dengesini ifade eden kavramlar son dönemlerde hiç olmadığı kadar gündemimize girdi. Peki, ekoloji ve ekosistem nedir? Bu iki kavramın hayatımıza dair taşıdıkları önemi ve işleyişlerine dair detayları, yazımızda bulabilirsiniz.
Ekoloji Nedir?
Ekoloji, canlı olguların hem kendi cinsleri ile hem de çevreleri ile aralarında olan ilişkiyi araştıran bilim dalıdır. Ekosistem ise canlı ya da cansız olarak nitelendirilen bütün çevreye verilen isimdir.
Doğa, her şeyin bir denge içinde var olduğu ve karşılıklı bir alışveriş içerisinde bulunduğu sistemler bütününü, milyonlar içerisinde belirli formlara ve döngülere yerleştirmiştir. Doğanın kurduğu bu derin dengenin bağlı olduğu bazı imkanlar vardır. Bu imkanların azalması ya da tamamen yok olması, doğada var olan ya da var olmaya çalışan birçok zanlının yaşamını tehlikeye atar. Dolayısıyla ekoloji, bu yaşam döngüsünü sağlayan imkanlar bütünüdür demek yanlış bir tabir olmayacaktır.
Ekoloji, bu tanım doğrultusunda incelendiğinde anlaşılır ki; doğa içindeki canlıların birbirleri arasındaki denge ve çatışma unsurunu inceleyen ve bu durumun bozulmasına yol açan sebepleri tespit eden bir bilimdir. Ekolojinin temel aldığı canlı popülasyonu ve bu popülasyonun getirdiği ihtiyaçlar göz önüne alındığında doğal dengenin korunması ve sürdürülebilir olmasının anahtarı elde edilmiş olacaktır. Böylelikle doğal yaşamda canlı organizmaların payını doğru bir şekilde değerlendirdikten sonra bir üst sistem olan ekosisteme bakış sağlayabiliriz. Bu bakış ise bize gerçekçi bir karşılaştırma olanağı sağlayacak ve sonrasında da bütün olarak doğanın anlaşılması mümkün olabilecektir. Böylelikle doğaya karşı eylemlerimiz ve yaşam tarzımız daha doğru temeller üzerine oturacaktır.
Ekolojinin Kapsamı
Ekolojinin kapsamı, temelde canlı popülasyonunun tümel bir birimini ifade eder. Canlı organizmaların bütün yaşamsal fonksiyonları ve işlevleri, bu çatı evrenin olanakları içerisinde gelişmektedir. Dolayısıyla denebilir ki çatının gördüğü tahribatlar bütün bir canlı yaşam formunun hayati fonksiyonlarına etki eden zararı temsil edecektir. Ekolojinin ekosistemle bir arada anılmasının temel sebebi de tam olarak bu noktada yatmaktadır. Bütün öğeleri ile canlı popülasyonu ifade etmiyor dahi olsa ekosistem, canlı cansız her varlığın aynı potada eridiğinin bir ifadesidir. Dolayısıyla cansız olarak değerlendirip koruma altına almadığımız ya da tahrip ettiğimiz her olgunun, yaşamsal döngüyü bozuma uğratması kaçınılmazdır.
Ekoloji Bilimi
Ekoloji bilimi araştırma konusu, yöntemleri ve amaçlarında olan bazı temel özelliklerinin desteği ile birlikte diğer çevre bilimlerinden ve doğa bilimlerinden ayrılır. Bir bilim dalı olarak ekoloji, bütün canlılar ve canlılar adına ortak nitelendirilen ve canlıların üzerinde etki yaratabilen bütün temel prensipleri ve konuları ayrıntıları ile birlikte inceler. Aslında ekoloji bir canlının iç yapısını değil; hayatını, gelişimini ve bu gelişimin içerisinde geçtiği hayati ortamı ve diğer canlılar ile aralarında olan etkileşimi detaylı bir şekilde inceler.
Ekosistem Nedir?
Belirlenen belirli bir yer, mekân ya da çevrenin içerisinde yer alan canlıların ve onların etrafında olan cansız çevrenin karşılıklı etkileşimlerinden ortaya çıkan ve daimiliği olan ekolojik sistemlere verilen isimdir. Ekosistem aynı anlam içerisinde, besin ağını da nitelendirir ve şekillendirir. Dünyayı ve içerisinde yer alan bütün canlı ve cansız varlıkları kapsamak üzere küresel bir düzeni ifade eder.
Ekoloji, canlı olguların hem kendi cinsleri ile hem de çevreleri ile aralarında olan ilişkiyi araştıran bilim dalıdır. Ekosistem ise canlı ya da cansız olarak nitelendirilen bütün çevreye verilen isimdir. Ekosistem kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır; abiyotik faktörler ve biyotik faktörler.
- Abiyotik Faktörler: Su, hava, toprak, iklim gibi cansız nesneleri içine alan kısma verilen isim.
- Biyotik Faktörler: Üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar olarak içine kapsayan kısma verilen genel isim.
Ekolojik Denge Nedir?
Ekolojik bir sistem içerisinde yer alan bir olgu ya da duruma karşı yapay şekilde etki edilmediği durumda, genel olarak karakteristik özelliklerini koruyarak bu konuda süreklilik gösterme sürecine verilen isimdir. Ancak mutlak bir düzen ve canlı popülasyonun tam anlamıyla aynı pozisyonda kalması da beklenemez. Bu doğrudan evrim teorisinin açıkladığı bir doğal gelişim sürecidir. Doğal canlı popülasyonu; iklim, coğrafya, bitki popülasyonu ve daha milyonlarca sebeple sürekli olarak dönüşmek ve gelişmek hatta kimi zaman gerilemek durumundadır. Bu ekolojik dengenin temel unsurlarındandır. Ayrıca burada düşünen canlı türü olarak insanın, bu dönüşüm süreçleri üzerinde zor kullanma ya da kullanmama gibi tercihleri söz konusudur ki ekolojik dengeye doğal olmayan müdahaleler, doğal seleksiyonun en büyük düşmanıdır.
Ekoloji ve İklim Değişikliği
Ekolojik sistem içerisinde canlı popülasyonun kendi içinde bir miktar etki yarattığı ve iklim değişikliğine yol açtığı yadsınamaz. Ancak doğal popülasyon dışında insan faktörünün yarattığı yapay etki kendi başında ekolojik sistemin verdiğinden binlerce kat daha fazla zarar vermektedir.
Ekoloji ile iklim arasındaki ayrılmaz ilişki de bu noktada ortaya çıkar. Sistemlerin birbirini nasıl tetiklediğini anlamak açısından bu denklemi doğru yönde takip etmekte yarar vardır. Aynı anda okyanuslardaki ve atmosferdeki değişiklikler farklı noktalardan birbirlerini etkiler. Dahası bu popülasyonlar birbirinin hareketlerini tetikler. Bu etkileşime bağlı olarak ya da ayrı ayrı biyosfer üzerinde etki oluştururlar. İşte burada geçekleşen bozulmalar canlıların yaşamı üzerinde büyük etkiye sebep olur ve gelen yeni durumun ağırlığına bağlı olarak canlıların doğrudan ya da dolaylı olarak olumsuz etkilenmesi söz konusudur.
Küresel ısınmanın yıkıcı etkilerini en aza indirmek için ipuçlarını Küresel Isınmayı Azaltmak için Neler Yapılabilir? yazımızda bulabilirsiniz.
Sonuç
Sonuç olarak ekoloji ve ekosistem kavramlarının yerinde değerlendirilmesi ve gerekli aksiyonların alınması sonucunda doğa tahribatının önüne geçmek mümkün olabilir. Ekolojik dengenin korunması, türlerin yaşamı ve genel anlamda (insanları da kapsayan) hayatın sürdürülebilirliği bu iki kavramın doğru bir şekilde kavranıp uygulanmasıyla mümkün olabilecektir.
“Ekoloji ve ekosistem nedir?” sorularına yanıt aradığımız yazımızda canlı popülasyonunun korunması konusunu da bu iki kavramın ışığında değerlendirdik. Doğal yaşama katkı sağlayacak biçimde yaşamaya dikkat etmeyi unutmayın!