Fenol Nedir? Ne İşe Yarar?

Fenol, aromatik halkası içinde yer alan bir karbon atomuna bağlı bir hidroksil (-OH) grubu ile karakterize olan organik bileşik ailesidir. Günümüzde, fenolün kullanıldığı alan oldukça fazladır. Peki, medikal, hijyen ürünleri ve daha birçok alanda kullanılan fenol nedir? Ne işe yarar? Fenolün formülü; C₆H₅OH’tır. Fenol terimi, karbolik asit veya benzenol olarak da bilinen ve en basit üye olan monohidroksinbenzen’e verilen addır. Şimdi bu kimyasal içerenle ilgili daha detaylı bilgilere de göz atalım.

Fenol Nedir?

Fenoller, daha güçlü hidrojen bağları oluşturması ile alkollerden ayrılırlar. Ayrıca, suda alkollerden daha iyi çözünürler ve kaynama noktaları da alkole göre yüksektir. Fenollerin özelliklerini şöyle sayabiliriz:

• Oda sıcaklığında beyaz katılar ya da renksiz sıvılar halinde oluşmaktadırlar
• Oldukça kostik ve toksik olabilirler
• Fenollerin kaynama noktası 182 derecedir
• Molekül ağırlığı 94’tür
• Fenol suda yüzde 9,3 lük bir çözelti verir.
• Fenol kristalleri nemli ortamda sıvı damlacıklara dönüşmesini sağlayacak kadar havadan su buharı çekebilirler.

Fenoller, esterler vermek üzere asitler ile reaksiyona girerler. Diğer alkollerde de olduğu gibi fenoller de oksidasyona uğrarlar. Ancak, alifatik alkollerden farklı ürünler verirler.

Fenol Nerelerde Kullanılır?

Fenol adı verilen bileşikler birçok alanda farklı işlevlerde kullanılmaktadır. Bu alanları şu şekilde sıralayabiliriz.

• Düşük konsantrasyonlarda ağız gargaralarında ve ev temizlik maddelerinde dezenfektan olarak kullanılır.
• Geçmişte cerrahi antiseptik olarak kullanılmıştır.
• N-heksilresorsinol gibi az toksik fenoller, öksürük damlaları ve diğer antiseptik uygulamalar için kullanılır.
• Butile hidroksitolüen (BHT) daha düşük bir toksisiteye sahiptir ve gıdalarda kullanılmakta olan bir antioksidandır.
• Fenol endüstride, pikrik asit gibi patlayıcılar, plastikler ve aspirin gibi ilaçların yapımında başlangıç malzeme olarak kullanılır.
• Yaygın bir fenol olan hidrokinon, fotografik banyo bileşeni olarak kullanılır. Açıkta bulunan bromür kristallerini siyah metalik gümüşe indirger.
• İkame fenoller, boya endüstrisinde yoğun renkli azo boyaları yapmak için kullanılır.
• Fenol karışımlarından özellikle krezol, kreozot gibi ahşap koruyucularda bileşen olarak kullanılmaktadır.

Bu bilgilere ek olarak fenollerin oldukça toksik maddeler olduğunu da ekleyebiliriz. Konsantre halde mukoza zarının ve cildin şiddetli ancak ağrı hissetmeden yanmasına neden olur.

Doğada Bulunan Fenoller Nelerdir?

Fenoller doğada oldukça yaygındır. Fenollere örnek olarak sayabileceklerimiz şunlardır:

• Çoğu proteinde bulunan tirozin
• Adrenal medulla tarafından üretilen uyarıcı hormon epinefrin (adrenalin)
• Beyinde nörotransmitter olan serotonin
• Zehirli sarmaşık tarafından salınan hayvanların onları yemesini önleyen üroşiol
• Kekikten izole edilen timol
• Karanfilin izole edilmesi ile elde edilen öjenol

Fenol, sentetik olarak da elde edilebilmektedir. Bunun için, klorobenzenin hidrolizi ya da izopropilbenzen oksidasyonu yolu ile benzenden üretilmektedir. Bunun haricinde reçineler, fenol üretiminin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.

Fenol Zararları Nelerdir?

Fenol; saf haldeyken, renksiz açık pembe, buruk bir kokuya sahip, tatlı bir katıdır. “Fenol, asit mi?“ sorusunun cevabını verecek olursak, alifatik alkollerden ve sudan çok daha asidik olduklarını söyleyebiliriz. Bu maddeye maruz kalındığı takdirde bir takım zararlara neden olmaktadır. Maruziyet sonucu ortaya çıkan fenol zararları şunlardır:

• Gözlerde, ciltte, burunda, boğazda ve sinir sisteminde tahrişe neden olabilir.
• Semptomlar arasında kilo kaybı, halsizlik, kas ağrıları ve bitkinlik bulunmaktadır.
• Fenole şiddetli maruz kalınması halinde, böbrek veya karaciğer hasarına, cilt yanıklarına, kasılmalara, titremeye ve seğirmeye neden olabilir.

Maruz kalma sonucu ortaya çıkan hasar seviyesi süreye, doza ve yapılan işe göre değişebilmektedir.

Sadece fenol buharına maruz kalan kişiler, ikincil kontaminasyon riskleri oluşturmazlar. Cildi veya giysileri sıvı fenol ile kirlenmiş kişiler, ikincil olarak personeli gazdan çıkan buhar yolu ile ya da doğrudan temasla kirletebilir. Fenol, buruk bir kokuya sahip, rahatsız edici derecede tatlı ve oldukça aşındırıcı bir kimyasaldır. Fenol, her türlü maruziyet yolunda kolaylıkla emilir. Fenol maruziyeti, sistematik etkilere neden olabilir.

Fenol Tedavisi

Fenol tedavisi, kıl dönmesi tedavisinde kullanılan ameliyatsız bir yöntemdir. Fenol tedavisi esasında bu kimyasal maddenin cilt altındaki kıl ve diğer iltihap alanlarının eritilmesi ve yara iyileşmesine dayanır. Yani, tedavide ameliyat ile çıkarılan sinüs dokuları fenol ile eritiliyor.

Fenol tedavisi, ameliyat olmak istemeyen ve yeni başlamış birkaç sinüs ağzı olan kişilere uygulanır. Büyük boyutta kıl dönmesi olan ve evvelinde apse atakları geçirmiş olan hastalarda cerrahi işlemin boyutunu küçültmek amacıyla kullanılır.

İşlem, lokal anestezi ile poliklinik şartlarında yapılır. İşlem süresi, ortalama 15 dakika kadardır. İşlem sonrası, çıkarılan kılların boşluğuna doldurulan fenol kendiliğinden eriyip kaybolur. İlk kontrol 15 gün sonra yapılmaktadır. Tam temizleme sağlanamadıysa tekrar seans uygulanabilir.

Fenol tedavisinin başarı oranı %70 olarak bilinmektedir. Nüks oranları ise %5 ila %25 arasındadır. İşlem sonrası bölgenin temiz tutulması ve kıllardan arındırılması nüksetme riskini azaltacaktır.

Bir başka tedavi yöntemini daha öğrenmek için İnterferon Nedir? İnterferon Tedavisi Nedir? yazımızı da ziyaret edebilirsiniz.

Fenol Kırmızısı Nedir?

Fenol kırmızısı, genellikle hücre testlerinde kullanılan bir pH indikatörüdür. Normal koşullarda kararlı ve kırmızı renkte bir kristal halinde bulunur. Suda çözünürlüğü 0,77 gr/lt iken etanolde 2,9 gr/lt’dir. Zayıf bir asit olup pKa’sı 20 derecede 8’dir.

Çoğu bilim adamı fenol kırmızısı indikatörünü, doku kültürlerinin sağlığını kolayca denetlemek amaı ile kullanır. Canlı dokular nötre yakın pH’a sahiptir. Fenol kırmızısı, canlı dokulara eklendiğinde doku, pembe- kırmızı renk alır. Ölü hücrelerin bulunduğu dokularda artık maddeler bulunur. Bu da pH’ın değişmesine neden olur. Bu durumda indikatör renk değiştirecektir.