Fransız İhtilali ile Ortaya Çıkan Kavramlar ve Tanımları

1789’dan 1799’a kadar süren süreci kapsayan Fransız Devrimi, modern Avrupa tarihinin en önemli olaylarından biridir. Feodal devletin ortadan kaldırılmasının yanı sıra, Aydınlanma’nın temel değerlerinin ve fikirlerinin yayılmasını sağlamıştır. Aydınlanma fikirlerinin Fransız Devrimi’nin hedefleri olarak yayılması ve uygulanması, özellikle insan hakları ile ilgili dünya çapında etkiye neden olmuştur. Pek çok kavram ve ideoloji Fransız İhtilali ile geniş bir coğrafyayı etkilemiştir. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan kavramlar ve tanımlar nelermiş birlikte inceleyelim.

Fransız İhtilali’nin Dünyaya Etkileri

Fransız İhtilali dünya çapında sosyo-politik değişimlere neden olmuş ve modern demokrasi anlayışını kesin olarak etkilemiştir. Batı tarzı liberal demokratik bir anayasal devlet olarak günümüz Fransız cumhuriyeti, kendi imajını doğrudan Fransız Devrimi’nin başarılarına dayandırmaktadır.

Fransız İhtilali, soylular ve sıradan halk arasında ciddi farkların olduğu monarşi yerine daha adil bir sistemin doğmasına neden olmuştur. En temelde burjuvazinin daha fazla hakka erişmek için desteklediği ihtilal, zamanla daha geniş bir kesimin hak elde etmesi ile sonuçlanmıştır.

Fransız toplumunun bir ulusa dönüşmesi ve gelişmesi ile sonuçlanan Fransız İhtilali, diğer coğrafyalarda da benzer etkilerin uyanmasına neden olmuştur. Tarihçiler Fransız İhtilalinde önemli olan üç aşamayı birbirinden ayırmaktadır. İhtilalin sonraki etkilerini daha iyi anlamak için bu üç aşamayı bilmek de önemlidir. İhtilalin üç aşaması şunlardır:

• İlk aşama (1789-1791), sivil özgürlükler ve anayasal bir monarşinin kurulması için verilen mücadele ile şekillenen dönem.
• İkinci aşama (1792-1794), radikal demokratik niteliklere sahip bir cumhuriyetin kurulmasına giden süreç. Bu dönem, iç ve dış karşıtlıklar karşısında tüm “devrim düşmanlarının” peşine düşen devrimci bir hükümetin kurulmasına yol açtı.
• Üçüncü aşamada, 1795’ten 1799’a kadar olan dönemde, burjuva çıkarları tarafından ancak güçlükle belirlenen bir siyasi liderlik güç kazanmıştır. Bu liderlik gücünü, bir yanda toplumsal eşitlik için geliştirilen halk inisiyatifleri ile diğer yanda monarşist restorasyon çabaları ile elde edilmiştir.

Bu durumda, belirleyici düzen ve güç faktörü, giderek artan bir şekilde, Napolyon Bonapart‘ın yükselişini sağlamıştır. Devam eden dönemde, ihtilalin etkileri, Fransa’nın ötesine uzanan siyasi emellerini gerçekleştirmede sahip olduğu desteği yöneticilere sağlamıştır.

Fransız Devrimi’nin nedenleri ve sonuçlarını Fransız İhtilali (Devrimi) Nedenleri ve Sonuçları yazımız üzerinden öğrenebilirsiniz.

Fransız Devrimi’nin Sloganı: Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik

Tarihi bakış Fransız Devrimi’ni, modernite tarihini neredeyse diğerlerinden daha derinden şekillendiren kurucu bir olay olarak tanımlamaktadır. Bu devrim sadece Fransızlar için büyük bir öneme sahip değildir. 26 Ağustos 1789 İnsan ve Medeni Haklar Bildirgesi ile bu ilkeler Avrupa kıtasında yeniden teyit edilmiştir. Ayrıca Kuzey Amerika sömürgecilerinin bağımsızlık bildirgesinde ortaya konan ve şu anda dünya çapında yaygınlaştırılan ve talep edilen mutlakiyetçi monarşilere karşı konumlanmıştır.

Yazılı bir anayasaya ve buna karşılık gelen medeni hakların güvencelerine sahip devletler için Fransız İhtilali, farklı vurgulara sahip birkaç model üretmiştir. Özgürlük, eşitlik ve kardeşlik kavramlarını slogan olarak belirleyen ihtilalin etkileri de bu kavramlar etrafında şekillenmiştir.

Devrimci olayların çağdaşları, 14 Temmuz 1789’da gerçekleşen Bastille’in fırtınasından hemen sonra şöyle dediler: “Üç gün içinde üç yüzyıllık alanı geçtik.” Politik anlamda meydana gelen bu sert sıçrama ile sonraki yüzyıldaki siyasi olaylarda da söz sahibi olan halklar yaratmıştır.

Ekonomik açıdan, girişim özgürlüğü ve performans ilkesi, sınıf ayrıcalıklarının yanı sıra loncaların kaldırılmasını desteklemiştir. Kültürel olarak, Fransız Devrimi, kilise ve devlet arasındaki geleneksel ittifakın bozulmasına ön ayak olmuştur. Bu da laikliğin dini öğretilerin sınırlarını göstermesi bakımından geniş kapsamlı bir şekilde etkili olmasına yol açmıştır.

Fransa ve Avrupa kıtasının ötesinde, devrimci olaylar yeni devrimci hareketleri teşvik etmiştir. Hem kendilerini kısmen Fransa’daki gelişmelerle aynı fikirde görenler hem kısmen de onlara karşıt olarak görenler neredeyse eşit derece devrimden etkilenmişlerdir.

Aynı zamanda, özgürlük ve demokrasi sloganlarını kendi ihtiyaçlarına göre anlayan ve uygulamaya çalışan dezavantajlı sosyal sınıfların da devrimden etkilendikleri söylenebilir. Köleler, melezler veya Kızılderililer, Fransız ihtilalinin etkilerini kendi lehlerine kullanmaya başlamışlardır.

Fransız İhtilali’nin Ortaya Çıkardığı Kavramlar

Yukarıda bahsi geçen tüm bu etkilere ek olarak Fransız İhtilali, pek çok coğrafya ve ulus için belirli kavramların ve ideolojilerin öne çıkmasına neden olmuştur. Bu kavram ve ideolojilerden en önemli olanlar ise şunlardır:

• Eşitlik
• Özgürlük
• Adalet
• Laiklik
• Milliyetçilik
• Cumhuriyet
• Ulus-Devlet

Tüm bu kavram ve ideolojiler Fransız İhtilali ile birlikte geniş bir coğrafyada etkili olmaya başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna giden yolda da bu kavramların oldukça belirleyici olduğu söylenebilir. Monarşi ile yönetilen ülkelerin pek çok ihtilalin etkileriyle halkın egemenliği konusunda hareketlenmeye başlamıştır.

Fransız İhtilali ile Ortaya Çıkan Kavram ve İdeolojilerin Tanımları

Fransız İhtilali ile öne çıkan kavram ve ideolojilerin tanımları ise kısaca şöyledir:

Eşitlik

“Liberté égalité fraternité” yani “özgürlük, eşitlik, kardeşlik” Fransız Cumhuriyeti’nin resmi sloganıdır. Kamu binalarını süsleyen bu slogan Fransız İhtilali’nden ilham almaktadır. Buradaki eşitlik kavramı ise soylular ve diğerleri arasındaki politik farkın yok sayılması ile ilişkilidir. Hukuki olarak tüm yurttaşların eşit şartlara sahip olmasına vurgu yapan eşitlik kavramı, günümüz politikasında da oldukça etkilidir.

Özgürlük

İhtilalin bir diğer önemli kavramı olan özgürlük de neredeyse tüm dünyada ses getirmiş ve öne çıkmıştır. Monarşi ile yönetilen ülkelerde yaşayan herkesin devletin malı sayılmasına karşın Fransız İhtilali ile birlikte özgürlük kavramı tartışılmaya başlamıştır. İnsanların devletin malı olarak değil özgür yurttaşlar olarak kabul edilmesi özgürlük kavramı ile ilişkilidir.

Adalet

Monarşinin bir diğer olumsuz etkisi de ülkede yaşayan herkesin adil şartlara sahip olmamasıdır. İhtilal ile birlikte, soyluların doğuştan getirdiği ayrıcalıklı haklara sıradan halkın sahip olmadığı politik sistem yerine, herkesin adalete erişebildiği sistemin tohumları ekilmiştir.

Laiklik

Saray ve kilise arasındaki problemli ilişkinin ortaya çıkardığı sorunları bertaraf etmeyi düşünenler laiklik ideolojisinden beslenmiştir. Soyluların politik veya kültürel adımlarının dini dayanağı haline gelen kilise devrim öncesi gittikçe politikleşmiş bir haldeydi. Bu sebeple devlet işleriyle dinin ayrı ayrı değerlendirilmesini öngören laiklik öne çıkmıştır.

Milliyetçilik

Fransız İhtilali ile öne çıkan bir diğer kavram ise milliyetçiliktir. Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik akımı geniş bir coğrafyada etkili olmuştur. Ulus-devletlerin doğmasını da destekleyen bu kavram, devletin milli bilinç ve ilkelerle yönetilmesini önermektedir.

Cumhuriyet

Monarşinin olumsuz etkilerinin en net biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayan kavram ise cumhuriyettir. Belirli bir kesimin tüm halkı yönettiği sistem yerine halkın egemenliğini öneren cumhuriyet kavramı demokratik yönetimin de önünü açmıştır.

Ulus-Devlet

Fransız ihtilali ile ortaya çıkan fikirler deyince akla gelen bir diğer kavram da ulus-devlettir. Türkiye Cumhuriyet’inin kuruluşunda da etkili olan ulus-devlet kavramı, devletin milli ilkelerle yönetilmesine atıfta bulunmaktadır. Ulus-devlet sisteminde yurttaşları bir araya getiren en önemli kavramlardan biri milliyettir.