Cumhuriyet ve demokrasi kelimeleri birbirine yakın iki kelime gibi gözükse de aslında birbirlerinden farklılardır. Tarihe ilgisi olan herkesin sıklıkla sorduğu sorulardan birisi de “Her cumhuriyet demokratik midir?” sorusudur. Bu sorunun cevabı “hayır” şeklindedir. Her cumhuriyet farklı yönetim tarzlarına sahip olabilir. Bazı cumhuriyetler demokrasi ile yönetilirken bazı cumhuriyetlerin yönetilme şekli daha farklıdır.
“Çoğulcu demokrasi nedir?” yazımız da ilginizi çekebilir.
Demokrasi ve Cumhuriyet Nedir?
Tarihle alakalı olanların bu konuda soracağı ilk soru “Demokrasi ve cumhuriyet nedir?” sorusudur. Demokrasi, kararların halk tarafından verildiği bir yönetim biçimidir. Demokrasilerde alınan her kararda halkın da payı vardır. Cumhuriyette halk, milletvekilleri seçer ve seçilen milletvekilleri belirli sürelerde halk adına kararlar verir.
Cumhuriyet ve Demokrasi Arasındaki Fark
Birbiriyle ilintili iki kavram olan cumhuriyet ve demokrasi farkı kısaca dile getirilirse şu cümleler söylenebilir. Dünyada gelmiş geçmiş var olan bütün devletlere baktığımızda, bu devletlerin hepsinin demokratik bir şekilde yürütüldüğünü söyleyemeyiz. Bazı devletlerde cumhuriyetle yönetilmemesine rağmen halkın demokratik bir şekilde yürütüldüğü görülebilir. Bazılarında ise cumhuriyet kavramı yer almasına rağmen anti-demokratik bir devlet yapısı olduğu gözlemlenebilir. Cumhuriyet ve demokrasi arasındaki fark maddeler hâlinde söylendiğinde şu hususlar öne çıkar:
- Demokrasi kelimesi Antik Yunanlar tarafından türetilmiştir. Halkın kendi iradesiyle yönetilen idare biçimine demokrasi denmiştir. Buradan demokrasinin, halkın kararlarıyla yönetilen bir devlet idare biçimi olduğunu anlıyoruz. Cumhuriyet ise bireylerin haklarının öne çıktığı bir yönetim biçimidir. Bu iki kavramın arasındaki en büyük fark budur.
- Cumhuriyet ile yönetilen devlette, halkın görevi sandık başında sona ererken, demokraside hiçbir zaman bitmez.
- Cumhuriyet sisteminde halkın oy birliği ile seçtiği kişiler devleti yönetirken demokraside halkla beraber yönetim gerçekleşir. Demokrasiyle yönetilen devlette, alınacak her kararda halkın düşüncesi de göz önünde bulundurulur.
Yukarıda bahsedilen farklar cumhuriyet ve demokrasinin en bariz farkları olarak nitelendirilir. Sıklıkla birbiri yerine kullanılan bu iki kavram, görüldüğü gibi aslında birbirinden farklı iki yönetim biçimidir. Bu farklarının yanı sıra iki yönetim biçiminin ortak noktaları da mevcuttur. Ortak paydada buluştukları konular olduğundan dolayı demokratik cumhuriyet kavramı ortaya çıkmıştır.
Demokratik Cumhuriyet Nedir?
Son zamanlarda sıkça kullanılan kalıplardan birisi de demokratik cumhuriyettir. Tarih kitaplarında da sıkça karşılaşılan bu kavram hakkında akla gelen ilk soru, “Demokratik cumhuriyet nedir?” sorusudur. Demokrasinin ve cumhuriyetin birleşimi sonucu türeyen demokratik cumhuriyet, bu iki yönetim biçiminin ilkelerinin birleştiği bir hükümet tarzıdır. Kısacası demokratik cumhuriyet, bahsi geçen iki farklı yönetim biçiminin ortak ilkeleriyle yönetmeye denir. Demokratik cumhuriyetin en önemli ilkesi iki yönetim biçiminden herhangi birinin baskın olmamasıdır. İki yönetimde de bulunan ortak ilkelerle yönetmeyi, iki farklı yönetim biçimini de temsil etmeyi ilke edinmiştir.
Resmi Olarak Demokratik Cumhuriyet ile Yönetilen Ülkeler
Demokratik cumhuriyet, demokrasi ve cumhuriyet arasındaki ilişki sonucunda doğmuştur. Günümüzde pek çok ülke bu sistem ile yönetilmektedir. Bu ülkelerden bazıları şunlardır;
- Kongo Demokratik Cumhuriyeti,
- Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti,
- Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti,
- Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti,
- Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti ve Laos Demokratik Halk Cumhuriyetidir.
Yukarıda bahsedilen ülkeler resmi anlamda demokratik cumhuriyet ile yönetilen ülkeler arasındadır.
Atatürk’ün Cumhuriyet Hakkındaki Görüşleri
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk, 1923 ve 1938 yılları arasında cumhurbaşkanlığı görevini yerine getirmiştir. İlk Cumhurbaşkanı olan Atatürk’ün cumhuriyet hakkındaki görüşleri ve sözleri şunlardır:
- “Çağdaş bir cumhuriyet kurmak demek, milletin insanca yaşamasını bilmesi, insanca yaşamanın neye bağlı olduğunu öğrenmesi demektir.” sözünün sahibi Atatürk’tür. Atatürk bu sözlle cumhuriyetin insanlığa yaşama sebebini öğreteceğini, insanlığın neye bağlı yaşaması gerektiğini cumhuriyet ile öğreneceğini anlatmak istemiştir.
- Atatürk “Türk milletinin tabiat ve adetlerine en uygun idare, Cumhuriyet idaresidir.” sözüyle Türk milletinin cumhuriyet yönetim biçimiyle yaşayabileceğini anlatmıştır. Türk milletinin yaşam biçimine, düşünce tarzına en uygun yönetimin cumhuriyet olduğunu ve milletin cumhuriyetle refaha ereceğini söylemiştir.
Atatürk cumhuriyetin bedava kazanılmadığını ve bu yönetimin zayıf olmadığını dile getirdiği birçok söz söylemiştir. Cumhuriyeti kazanmak için pek çok askerimizi kaybettiğimizi ve onu müdafaa etmek için canla başla çalışılması gerektiğini dile getirmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular
Bir Ülke Cumhuriyet Olduğu İçin Demokratik Mi Sayılır?
Bir ülkenin cumhuriyet olması, otomatik olarak onun demokratik olduğu anlamına gelmez. Bir cumhuriyet olmak, genellikle halkın seçtiği temsilcilerin yönetimde rol aldığı bir sistemdir. Ancak bu temsilcilerin ne ölçüde seçildiği, halkın karar sürecine ne ölçüde katıldığı gibi faktörler demokratik olup olmadığını belirler.
Demokrasi ve Cumhuriyetin Örnekleri Nelerdir?
Demokratik cumhuriyetler genellikle, halkın seçtiği temsilciler aracılığıyla yönetilen ve aynı zamanda halkın geniş ölçüde karar verme sürecine katıldığı ülkelerdir. Örneğin, ABD ve Almanya, demokratik cumhuriyetlerin örnekleridir. Öte yandan İran gibi ülkeler, halkın seçtiği temsilciler tarafından yönetilen cumhuriyetlerdir. Ancak genel olarak demokratik standartlardan yoksun oldukları düşünülür.
Demokratik Olmayan Bir Cumhuriyet Ne Demektir?
Bu tür sistemlerde insan haklarına saygı eksiktir. İfade, toplantı veya basın özgürlüğü gibi temel demokratik değerler baskı altındadır. Yöneticiler, halkın büyük kesimlerini temsil etmezler. Bu tür durumlar genellikle totaliter ve otoriter rejimlerde görülür.
Sıkça Sorulan Sorular
Bir Ülke Cumhuriyet Olduğu İçin Demokratik Mi Sayılır?
Bir ülkenin cumhuriyet olması, otomatik olarak onun demokratik olduğu anlamına gelmez. Bir cumhuriyet olmak, genellikle halkın seçtiği temsilcilerin yönetimde rol aldığı bir sistemdir. Ancak bu temsilcilerin ne ölçüde seçildiği, halkın karar sürecine ne ölçüde katıldığı gibi faktörler demokratik olup olmadığını belirler.
Demokrasi ve Cumhuriyetin Örnekleri Nelerdir?
Demokratik cumhuriyetler genellikle, halkın seçtiği temsilciler aracılığıyla yönetilen ve aynı zamanda halkın geniş ölçüde karar verme sürecine katıldığı ülkelerdir. Örneğin, ABD ve Almanya, demokratik cumhuriyetlerin örnekleridir. Öte yandan İran gibi ülkeler, halkın seçtiği temsilciler tarafından yönetilen cumhuriyetlerdir. Ancak genel olarak demokratik standartlardan yoksun oldukları düşünülür.
Demokratik Olmayan Bir Cumhuriyet Ne Demektir?
Bu tür sistemlerde insan haklarına saygı eksiktir. İfade, toplantı veya basın özgürlüğü gibi temel demokratik değerler baskı altındadır. Yöneticiler, halkın büyük kesimlerini temsil etmezler. Bu tür durumlar genellikle totaliter ve otoriter rejimlerde görülür.