Dünya üzerinde birçok virüs çeşidi bulunmaktadır. Söz konusu virüslerin hayatta kalması için bir konak hücreye ihtiyacı vardır. Bu virüslerden bazıları hücreyi enfekte edip, büyük zararlar verebilir. Peki, böyle bir durumda hücre kendini korumak için ne yapar?
Bu içeriğimizde hücre savunma mekanizmasından biri olan interferonlardan bahsedeceğiz. “İnterferon nedir? İnterferon tedavisi nedir?” gibi sorulara yanıt bulabileceksiniz. Hazırsanız, başlıyoruz!
İnterferon Nedir?
İnterferonlar; virüslerin, bakterilerin, parazitlerin veya tümör hücrelerinin varlığına tepki olarak üretilen, salgılanan proteinlerdir. Ayrıca interferonlar, glikoprotein yapısında olan maddelerdir ve böylece virüsle karşılaşılan canlı hücreler tarafından da sentezlenebilirler. Onları, ilk defa 1957 yılında Alick Isaacs ve Jean Lindenmann bulmuşlardır.
1960’lı yıllarda ise laboratuvar çalışmalarında bu maddelerin hayvanlarda kanserin oluşumunu engellediği görülmüştür. Günümüzde de kanser tedavisinde önemli bir yere sahiptir. En önemli etkisi de virüslerin çoğalmasını önlemesidir. Çünkü virüsler vücuda girdikten 12-48 saat içinde çoğalırlar ve en yüksek sayıya ulaşırlar. Böyle bir sayı artışından sonra da virüsler tarafından enfekte olan konak hücreler, interferon üretmeye başlar. Bu sayede virüslerin artışı durdurulur.
Her canlı kendisine özgü interferon üretimi sağlamaktadır. Böylece kanser dışında Hepatit B ve C, AIDS gibi birçok hastalıkta önemli bir yere sahiptir. Günümüzde de birçok hastalıkta tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Ancak tedavisinden önce interferon çeşitlerinin neler olduğuyla alakalı bir inceleme yapalım.
İnterferon Çeşitleri
Bağışıklığın düzenlenmesinde ve özellikle tümör hücrelerine karşı korumada etkili olan interferonlar, dört çeşittir. Her çeşidin salındığı hücreler farklıdır. İnterferon çeşitlerinin neler olduğunu ve nasıl salındığını ise aşağıdaki şekilde görebilirsiniz.
- İFN Alfa: Çeşitli akyuvarlardan salınır. Antiviral ve tümör hücrelerine karşı etkilidir.
- İFN Beta: Fibroblastlar, epitel hücreleri ve makrofajlardan salınmaktadır. Virüslere karşı büyük bir etkisi vardır.
- İFN GAMA: T-lenfositlerden salınımı gerçekleşir. Bağışıklığın düzenlenmesinde etkin bir rol oynar.
- İFN Tau: Trophoblast hücreleri tarafından salınmaktadır.
İnterferon, belirli bir türe özgü olduğu için insan tedavisinde yine insan hücrelerinden elde edilerek üretilir. Günümüzde İFN (İFN Alfa) genetik mühendisleri tarafından bir bakteri üzerinden üretimi yapılır.
İnterferon Tedavisi Nedir?
İnterferon, vücut tarafından virüslere karşı üretilen doğal bir madde olarak karşımıza çıkar. Bu madde sayesinde virüsler tarafından enfekte olan hücrelerle olmayanlar ayırt edilir. Ardından enfekte olan hücreler, tahrip edilir. Bahsi geçen işlem sırasında da gripte olduğu gibi kas ve eklem ağrılarının görülmesi olasıdır.
İnterferon tedavisi, bir enjeksiyon ile uygulanır. Ancak ilk dozun hemşire tarafından uygulanması gerekir. İFN alfa’nın %80’den fazlası emilir. Ayrıca plazma düzeyleri ve doz da birbiriyle ilişkilidir. Daha sonra ise yavaş yavaş etkiler görülmeye başlar. Yaklaşık olarak 4-8 saat içinde pik yapar ve 18-30 saat arasında da bazal değere döner.
İnterferonların Yapısı ve İşlevi
İnterferonlar, hücrelerdeki sinyali başlatmak için bir reseptörün iki adet kopyasını birleştirir. İFN Gama, bir dimerik proteindir ve iç içe geçen iki özdeş zincirden oluşur. İki kopya da İFN Gamanın her iki tarafına da bağlanır. Ancak İFN alfa ise bir zincirden oluşmaktadır. İki farklı reseptör zinciri, proteinin farklı kısımlarına bağlanır.
Alfa interferonlar, bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde son derece etkilidir. Gama interferon da bu aşamada savunma için rol oynar. Anormal büyümeyi kontrol altına alırlar ve normal hücresel büyüme seviyelerinin günlük bakımında önemli bir yere sahiptir. Ancak hücreden hücreye birçok mesajla birleştirildiğinde farklı sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu da bazı hastalıklarda interferon kullanımını zorlaştırmaktadır.
İnterferonların Tedavi Amacıyla Kullanıldığı Hastalıklar
İnterferonlar, insan vücudu açısından önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle birçok hastalıkta da interferon tedavisine ihtiyaç vardır. Özellikle Covid-19 ile birlikte hayatımızda sıkça duyduğumuz interferon tedavisi, aşağıdaki hastalıklarda uygulanır.
- Hepatit B ve C
- Saçaklı hücre lösemisi
- AIDS-ilişkili kaposi sarkoma
- Kronik miyokositler lösemi
- Maiiling melanom
- Folliüler non-hodgking lenfoma
- Kondiloma aküminita
- Behçet hastalığı
- Renal hücreli kanser
- Multiple miyeloma
- Kriyoglobulinemi
- Karsinoid tümör
İnterferonların Yan Etkileri Nelerdir?
Her tedavide olduğu gibi İnterferonların da yan etkileri bulunur. Bunlar, küçük yan etkiler olabileceği gibi büyük de olabilir. Peki, interferonların yan etkileri nelerdir? Aşağıda sıralayacağımız maddelerde bu konuyu görebilirsiniz.
- Ateş
- Baş ağrısı
- Titreme
- Kas ağrıları
- İshal
- Yorgunluk
- Kusma
- Mide bulantısı
- Karın ağrısı
- Eklem ağrısı
- Baş dönmesi
- Sırt ağrısı
- Anoreksi
- Kalp atış hızında artış
- Düşük beyaz kan hücresi sayımı
- Düşük kırmızı kan hücresi sayımı
- Karaciğer enzimlerinde artış
- Deri döküntüleri
- Ödem
- Öksürük
- Zorlu nefes
- Alerjik reaksiyon
- Trigliseritlerde artış
- Saç dökülmesi/ incelmesi
- Anksiyete
- Libido azalması
- Konsantrasyon güçlüğü
- Kulak çınlaması
- İşitmede azalma
- Uyku bozukluğu
- Enfeksiyonlara duyarlılıkta artış yaşanması
- Vaskülit
- Anemi
- Psikoz
Özellikle covid-19’un hayatımıza girmesiyle ilgilenmeye başladığımız interferonlar, bağışıklık açısından oldukça önemlidir. Günümüze kadar ilerleyen bilimde birçok hastalıkta tedavi yöntemi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Bilim sayesinde insanoğlunun birçok zorlu hastalıkla baş edebilmesi açısından interferonlar, etkili bir yere sahiptir. “İnterferon nedir?” konusunda sizlere sunabileceğimiz bilgiler şimdilik bu kadar.
Sağlık alanındaki diğer gelişmeleri de öğrenmek için bizleri Sağlık kategorimizden takip edebilirsiniz.