İslam felsefesi ya da Müslüman felsefesi, İslam dünyasında ilk olarak 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır. İslam felsefecileri genel olarak Aristoteles ve Platon’un etkisi altında kalmıştır. Müslüman felsefeciler bu iki filozofun eserlerini yorumlamışlardır. Bu içeriğimizde yazbuz.com ailesi olarak İslam felsefesinin genel özellikleri ve bu felsefenin dünyadaki yerini sizler için ele alıyoruz.
Felsefe, İslam dünyasında dönemine göre daha çok hoşgörüyle karşılanmıştır. Bu bakımdan batı dünyasından bir adım önde hareket edilmiştir. Dinin, kişisel düşünceye özgürlük tanıması sayesinde filozoflar rahatça fikirlerini ifade etmiştir. Bu noktada gösterilen anlayış, dini esasların zedelenmemesi koşuluna bağlıydı. Aynı zamanda dini ve siyasi otoriteler bu süreçte filozoflara oldukça destek vermiştir. Böylelikle İslam coğrafyasında felsefe bir hayli gelişmiştir.
İslam Felsefesi Tarihi
İslam dünyası, modern manada felsefeyi Emevî bilginleri ve Yunan filozoflar aracılığıyla tanımıştır. Öğrenilen bilgiler sırlı olarak nitelendirilirdi. Fakat bu durum felsefenin yakından tanımasına engel olamadı. Emevîler döneminde sınırlı kaynaklarlar başlayan çalışmalar oldukça yavaş bir şekilde devam etti. Abbasiler döneminde ise çeviri süreçleri hız kazandı ve tanıma durumu son derece hızlandı.
İslam felsefesi, 832 senesinde kurulan Felsefe Akademisi anlamına gelen Dâru’l Hikme sayesinde çeşitli hizmetler ve görevleri yerine getirmiştir. Beşinci ve altıncı yüzyıllarda İskenderiye’de Aristoteles’in araştırmaları göz önüne alınarak çalışmalara dahil olunmuş ve uzlaştırmacı bir anlayış benimsenmiştir. İslam felsefesinin gelişmesine Arapça, Süryanice ve Yunanca bilen Hristiyanlar öncülük etmiştir. Aynı zamanda Sabi ve Yahudiler bu duruma destek olmuştur.
İslam Felsefesi Konusu ve Okulları
İnsanın kendisi tarih boyunca felsefenin konusu olmuştur. Bununla birlikte diğer kişiler ve kainatla olan ilişki ele alınmıştır. Aynı zamanda doğaüstü güçlerin yokluğu veya varlığı, İslam’ın temel kurallarına kesinlikle zarar vermeden işlenmiştir. Belirli açıklama ve izah etme yöntemleriyle İslami düşünce akımları gelişmiştir. Filozofların ve fikirlerin ışığında İslam felsefesi tarih boyunca birçok okul ve dala ayrılmıştır.
İslam dinindeki esasların akılla ele alınması ve incelenmesi çok önemlidir. Yapılan değerlendirmeler ve açıklamalar, felsefe sürecinde çok kıymetli olmaktadır. Felsefenin sistemli bir hale getirilmesi İlm-i Kelam olarak adlandırılır.
İslam felsefesi okulları şu şekilde sıralanabilir:
- Mürcie
- Cebriyye
- Müşebbihe
- Mu’tezile
- Eş’arîyye
- Selefîyye
- Mâtûridîyye
Bu okullara aynı zamanda İtikadi Mezhepler denmektedir. Ayrıca İslam felsefesi isim olarak tasavvuf felsefesi şeklinde kullanılmış olsa da bu durum genel olarak kabul görmemiştir.
Düşünceyi ve insanı merkeze koyan İslam filozofları oldukça etkili çalışmalar yapmıştır. Toplum üzerinde etkisi olan felsefeciler hiçbir zaman dine karşı şekilde hareket etmemiştir. Diğer filozofların eserleri ve yorumlarından etkilenen İslam filozofları yüksek düzeyde kabul görmüştür. Bu sayede kendilerini yalnızca felsefeyle sınırlandırmayan İslam felsefecileri, birçok alanda başarılı çalışmalara imza atmıştır. Akıl ve gözlemi ön planda tutan filozoflar, İslam felsefesi adına pek çok katkı yapmışlardır.
İslam felsefesinin problemleri üzerine yaptığımız çalışma için İslam Felsefesinin Problemleri Nelerdir? yazımızı inceleyebilirsiniz.