Karlofça Antlaşması, Osmanlı’nın yenilgiye uğraması sebebiyle yapılan antlaşma olarak bilinir. II. Viyana Kuşatması sonrasında Avrupalı Hristiyanlar bir araya gelerek Osmanlı’ya karşı birleşmişlerdir. Bu güçlü ittifak karşısında yenilgiye uğrayan Osmanlı, anlaşma yapmak zorunda kalmıştır. Dolayısıyla Karlofça Antlaşması Osmanlı diplomasisine etkisi, tarih sayfalarında önemli bir basamak olarak karşımıza çıkar.
İngiltere ve Hollanda’nın arabulucu olması ile Avusturya, Lehistan, Venedik ve Osmanlı İmparatorluğu arasında anlaşma yapılmıştır. Karlofça Antlaşması, 1699 yılında Begrad’ın yakınında bulunan Karlofça kasabında taraflarca kabul edilmiş ve imzalanmıştır.
Karlofça Antlaşması Maddeleri
Karlofça Antlaşması Osmanlı diplomasisine etkisi nasıl oldu, anlatabilmemiz için öncelikle antlaşma maddelerine bakmamız gerekir. Karlofça Antlaşması’nın maddeleri arasında Lehistan’a Padolya ve Ukrayna’nın verilmesi yer almaktadır. Bu antlaşmaya göre Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik’in himayesine verilmiştir. Yine bu antlaşmada yer alan yirmi maddeye göre Banat ve Temeşvar dışarıda bırakılarak Macaristan topraklarının Avusturya’ya bırakılmasına karar verilmiştir. Bu antlaşmanın 25 yıl sürmesi kararlaştırılmıştır.
Antlaşmaya katılması beklenen Rusya ile uzun vadeli bir anlaşmaya varılamamıştır. Çünkü Rusya, Osmanlı ile uzun vadeli bir ateşkes yapmak istememiştir.
Karlofça Antlaşması Önemi
Karlofça Antlaşması’nda yer alan hükümlere göre o zamana kadar Osmanlı topraklarında yaşayan ama Ortodokslardan ayrı bir mezhepte barınamayan Katolik Hristiyanlara kendi mezheplerini kurma hakkı verilmiştir. Antlaşmada böyle bir maddenin olması Osmanlı hükümetini olumsuz etkilemiştir. Bu durum Osmanlı Devleti’nin 17. yüzyılda Avrupalı devletlere karşı izlediği siyaset politikasına kötü bir şekilde etki etmiştir. Çünkü bu madde ile Osmanlı, iç işlerine karışılmasına izin vermiştir.
Karlofça Antlaşması’nın önemi söz konusunda olduğunda değinilmesi gereken bir diğer konu da Osmanlı’nın saldıran kimliğinden çıkıp savunan kimliğine büründüğünün kanıtı olması mevzudur.
Senelerce çok güçlü bir imaj çizen ve topraklarını genişletmeyi amaçlayan Osmanlı, ilk defa kendi topraklarını koruma derdine düşmüştür. Özetle Karlofça Antlaşması’nın Osmanlı Devleti açısından hezimetlerle dolu bir anlaşma olduğunu söylenebilir. Çöküş döneminin ilk sinyali olan Karlofça Antlaşması’nın olumsuz sonuçları günümüze kadar etki etmiştir.
Eğer “Karlofça Antlaşması Osmanlı siyasetinde ne gibi değişikliklere neden olmuştur?” sorusuna yanıt verecek olursak; hükümetin güçsüzlüğünü ilk defa kabul etmesi olmuştur, diyebiliriz. Çünkü bu antlaşma ile Osmanlı devleti Batı’da bulunan topraklarında ilk defa kayıp vermiştir. Aynı zamanda bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin yaptığı ilk müzakere antlaşmasıdır.
Osmanlı bundan önceki antlaşmalarda kendi istediğini kabul ettirmiştir ama bu antlaşmada müzakere edilerek karşı tarafın da istedikleri göz önünde bulundurulmuştur.
Karlofça Antlaşması’nın Osmanlı Diplomasisine Etkisi
Osmanlı ilk defa şahsen anlaşma yapmak isteyen taraf olmuştur. Tarihinde ilk defa diğer ülkelerle anlaşmayı istemiştir. Bu husus Osmanlı’nın zayıflığını kabul ettiği anlamına gelmektedir. Bu anlaşmayı talep eden taraf olması dahi Osmanlı’nın diplomaside değişikliğe gittiğinin göstergesidir. Karlofça Antlaşması’nın Osmanlı diplomasisinde etki ettiği diğer hususlar şu şekilde sıralanabilir:
- Osmanlı dış politikası, yaşanan bu hadiseler neticesinde değişiklik göstermek zorunda kalmıştır. Osmanlı Devleti kendi başına çok güçsüz kaldığını anlayıp kendine ittifak aramaya başlamıştır. Fransa’dan beklediği desteği alamayınca gözünü İngilizlere çevirerek İngilizlerle ittifak kurmaya çalışmıştır.
- Antlaşmaya imza atmasa bile müzakerelere katılan Rusya, Osmanlı ile geçici bir antlaşma imzalamaya ikna olmuştur. İki devlet arasında yapılan bu anlaşmaya göre Rusya artık İstanbul’da elçi bulundurma hakkı kazanmıştır. Bu anlaşmanın süresinin iki yıl olmasına karar verilmiştir. Osmanlı tarihinde ilk defa Rusya’ya elçi bulundurma hakkı verilmiştir. Bu durum Osmanlı’nın diplomasisine nasıl etki ettiğine dair en somut örnek olarak gösterilebilir.
- Osmanlı’nın müslüman coğrafyasındaki hakimiyeti sarsılmıştır. Avrupa devletlerinin bizden daha çok geliştiği kabul edilmiş ve yapılan ıslahatlar Avrupalılara göre yapılmaya başlanmıştır. Batılılaşma hareketleri ilk filizlerini vermeye başlamıştır.
Özetle Karlofça Antlaşması, 400 yıldır ayakta olan bir devletin yıkılacağının ilk sinyallerini vermiştir. Cihat anlayışıyla topraklarını genişletme arzusu yaşayan bir devletin ilk defa eski gücünü kaybettiğini kabullenişidir. Saldıran konumundan savunan konumuna ilk geçişinin resmi belgesi niteliğindedir.
Bu içerikten sonra Osmanlı tarihi hakkında farklı detayları merak ederseniz, dönemi anlatan filmleri izleyebilirsiniz. Nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız, Osmanlı İmparatorluğunu Anlatan En İyi Dönem Filmleri listemiz size rehber olabilir.