Hepimiz hayatımızda bir kere de olsa perspektif terimi ile karşılaşmışızdır. Günlük yaşantımızda bile karşımıza çıkan bu sözcüğün anlamına az çok aşina olabilirsiniz. Ancak detaylı bir araştırma yaptığınızda daha fazla terimin var olduğunu göreceksiniz. Kafa karıştırıcı gibi görünen bu terimleri anlamak aslında oldukça kolaydır. Bu yazımızda sizlere “Perspektif ne demek?” sorusunun cevabını kapsamlı bir şekilde sunduk. Perspektif çeşitlerini ve kavramlarını ise en basit yoldan ele alarak açıkladık.
Perspektif Nedir?
Perspektif, üç boyutlu görünümlü nesnelerin iki boyutlu bir yüzeye aktarılması için uygulanan bir çizim tekniğidir. Perspektif çizim yapılırken, esas olarak nesnenin gözlemciye olan uzaklığı ve pozisyonu değerlendirilir. Bu çizim tekniği sayesinde, biçim ve orantı açısından gözlemcide üç boyutlu bir gerçeklik izlenimi oluşur.
Perspektif denilince akla ilk olarak sanat dalında kullanılan bir teknik olduğu gelmektedir. Ancak bu teknik mimarlık, mühendislik, haritalama, uzay bilimleri ve fotoğrafçılık dahil daha pek çok alanda kullanılmaktadır. Resimde perspektif tekniğinin kullanılmaması ya da yanlış kullanımı durumunda, çizilen resim ya da yapılan iş profesyonelliğini kaybederek orantısız bir görünüme sahip olabilir. Bu nedenle tekniğin doğru kullanımı oldukça önemlidir.
Bir perspektif kuralı olarak, yakındaki nesneler uzaktakine göre daha büyük ve ayrıntılı gözükürler.
Perspektif Çeşitleri Nelerdir?
Bir nesnenin perspektif görümünü çizmek için birçok yöntem bulunur. Perspektograf adı verilen taslak aletleri, belirli bir teknik uygulanarak yapılan perspektif çizimlerini kolaylaştırmak amacıyla tasarlanmıştır. Perspektif makinesi olarak da bilinen bu aletler yüzyıllar önce tasarlanmış olup, günümüzde modern versiyonları kullanılmaktadır.
Perspektif çeşitlerini temel olarak iki şekilde ele alabiliriz. Bunlar;
- Çizgi perspektifi: Paralel çizgilerin sonsuzda birleşmesi yani küçülmesine denir.
- Renk perspektifi: Işık değiştikçe ve cisimler gözlemciden uzaklaştıkça renklerin değişime uğraması durumudur.
Perspektif Tanımları
Perspektifte ufuk çizgisi, ufuk düzlemi, üç boyut, iz düşüm, bakış uzaklığı, bakış yüksekliği, resim düzlemi, kaçış noktası gibi kavramlar bulunur. Bu kavramları size kısaca şöyle açıklayabiliriz:
- Ufuk Çizgisi (Zemin Çizgisi): Gök ile yerin uzakta kesiştiği gibi görünen yatay düzlemdir.
- Ufuk Düzlemi: Ayakta duran bir insanın göz hizasındaki zeminden 160 santimetre yukarıda, zemin düzlemine paralel olan düzleme verilen addır.
- Üç Boyut: Cisimlerin uzunluk, genişlik ve derinlik bakımından elle tutulabilir durumda olmasıdır.
- İz Düşüm: Bir nesnenin, bir ışık kaynağından çıkan ışınlarla düzlem üzerinde oluşturduğu görüntüye denir.
- Görme Noktası (Esas Nokta): Gözlemcinin bakış noktasından çıkan ışınların, ufuk çizgisi üzerindeki kesişme noktasına denir.
- Bakış Uzaklığı: Bakış noktasının, perspektifi çizilecek olan nesneye uzaklığına denir.
- Bakış Yüksekliği: Ufuk yüksekliği olarak bakış noktasının yer düzleminden göz hizasına kadar olan yüksekliğine denir.
- Resim Düzlemi: Üç boyutlu nesnenin iki boyutlu görüntüsünün resmedileceği düzleme denir.
- Kaçış (Kaybolma) Noktası: Bakış noktasından, yani gözden, uzaklaşarak sonsuza doğru giden ve gerçekte birbirine paralel olmasına rağmen resim düzleminde kapanarak birleşiyor görüntüsü oluşturan doğruların kesişme noktasına denir.
Perspektif çizimlerde bu kavramları bilmek, tekniği doğru kullanmak açısından oldukça önem arz eder.
Diğer Perspektif Çeşitleri
Birçok perspektif çizimi çeşitlerinden en yaygınları tek noktalı, iki noktalı ve üç noktalı perspektiftir. Bu kategorilerin isimleri, perspektif çizimlerdeki kaybolma (kaçış) noktalarının sayısını temsil etmektedir.
Hava Perspektifi
Atmosferik perspektif olarak da bilinen hava perspektifi, uzaktaki nesnelerin atmosferik faktörler nedeniyle daha açık tonlarda görünmesi temeline dayanmaktadır. Yani uzaktaki nesneler gözlemciye daha az görünür. Gözlemci ile nesne arasındaki mesafe arttıkça, nesne ile arka planı arasındaki renk kontrastı ve nesne detayları azalır. Ayrıca nesnenin renkleri daha doygunlaşır ve arka plan rengine dönüşür.
Hava perspektifi bir ya da daha fazla kaçış noktası ile birleştirilebilir ancak buna bağlı değildir.
Tek Noktalı Perspektif
Bir çizim, ufuk çizgisinde yalnızca tek bir kaçış noktası içeriyorsa tek noktalı perspektife sahiptir. Bu perspektif tipi genellikle direkt olarak gözlemciyle karşı karşıya geldiği için yol, koridor, tren yolu veya bina resimleri için kullanılır. Gözlemcinin bakış çizgisi ya da doğrudan dikey çizgilerle paralel olan nesneler tek noktalı perspektif olarak tanımlanabilir. Bu paralel çizgiler kaybolma noktasında birleşirler.
İki Noktalı Perspektif
Bir çizim, ufuk noktasında iki kaçış noktası içeriyorsa iki noktalı perspektife sahiptir. Bu kaçış noktaları bir resimde ufuk boyunca isteğe göre yerleştirilebilir. İki noktalı perspektif, aynı nesneyi tek noktalı perspektif olarak çizmek için kullanılabilir. Döndürülmüş bir evin köşelerine ya da uzakta küçülen ikiye bölünmüş yollara bakmak örnek olarak verilebilir. Bir nokta bir grup paralel çizgiyi temsil eder, ikincisi ise diğerlerini temsil eder. Bir köşeden bakıldığında, evin bir duvarı bir kaçış noktasında kaybolurken diğer duvar tam tersi kaçış noktasında kaybolur.
Üç Noktalı Perspektif
Üç noktalı perspektif genellikle aşağı ya da yukarıdan görülen binalar için kullanılır. Önceki her duvar için var olan iki ayrı kaçış noktasına ek olarak, şimdi de duvarların dikey çizgilerinin kaybolma noktasını belirleyen bir tane daha var. Yukardan bakılan bir nesne için bu üçüncü kaybolma noktası aşağıda, yerdedir. Aşağıdan bakılan bir nesne içinse, eğer gözlemci uzun bir binadan yukarı bakıyorsa, üçüncü kaybolma noktası yüksekte boşluktadır.
Perspektif Bakmak Ne Demek?
Perspektif, kelime anlamı olarak “görünge, bakış açısı” anlamına gelir. Çeşitli alanlarda kullanılan bu terimle günlük yaşantımızda da sık sık karşılaşabiliriz. Perspektif bakmak, bir kişinin kendi kişisel deneyim ve görüşlerine dayalı olarak olayları, nesneleri ve mekanları yorumlamasıdır. Perspektifin cümle içinde şu şekilde kullanıldığını görebilirsiniz:
- O bir Marksist perspektifinden yazıyor.
- Yeni müdürümüz işe yeni bir perspektif getirdi.
- Tarihi bir perspektif, bu sorunu anlamamıza yardımcı olabilir.
Eğer bir görüş belirtirken veya yorum yaparken kendi düşüncelerimizi göz önünde bulunduruyorsak, olaya kendi perspektifimizden bakmış oluruz.
Dünyaya farklı bir perspektiften bakmak isterseniz Normatif Nedir, Normatif Bakış Açısı Nedir? başlıklı yazımızı ziyaret edebilirsiniz.