Plasebo etkisini daha önce hiç duydunuz mu? Tıp dünyasında oldukça yaygın olan bu durum, temelinde çok basit bir dayanaktan oluşur. Sözün özü plasebo etkisi, olmayan bir tedavinin işe yaramasıdır diyebiliriz. Peki plasebo etkisi nedir tam olarak? Nerelerde kullanılır?
Tıpta çözümü olmayan pek çok hastalığa karşı kullanılan Plasebo etkisi, hastalar üzerinde denendiğinde büyük bir başarı yakalamıştır. Psikolojinin, fiziksel hastalıklarımızda ya da gündelik hayatımızda olan etkisini gösteren bu durum sayesinde, insan zihninin gücü bir kez daha gözler önüne gelmiştir.
Plasebo Etkisi Nedir?
Plasebo kelimesi Latince kökenlidir ve “Hoşnut edeceğim” anlamına gelir. Etkisi ise işte bu anlamdan doğmuştur. Hasta için verilen ilaç, farmakolojik olarak tedavi ile ilişkili değildir. Ancak hasta, iyileştiğini hisseder.
Plasebo etkisi, en basit haliyle insanın kendisine iyi geleceğini zannederek kullandığı bir ilaç ya da tedavinin, hiçbir tesir etmeyen bir tedavi ile işe yaramasını öngören bir teori. Günümüzde yaşlılarda en çok gözlemlenen hastalık hastalığı psikolojisini atlatamama durumunun önüne geçmek adına uygulanır. Bir örnekle açıklamak gerekirse; yaşlı bir kişinin hastalığının tedavisi için ilaca ihtiyacı olduğunu ve ilaç dışında iddia ettiği hastalığının tedavi edilmediğini varsayalım. Böyle bir durumda doktor kontrolünde kişiye ilaç yerine geçebilecek ve hastanın onu ilaç olarak zannedebileceği bir durum yaratılır. Kişi de aldığı bu tedavinin, zannettiği hastalığa çözüm olacağını düşünerek iyileşme gösterir.
Plasebo Etkisinin Hastaların Ruh Halleri Üzerindeki Etkileri
Plasebo etkisinin hastaların ruh haline farklı yansımaları olduğu görülebilir. Acıyı dindirme ya da semptomları hafifletme üzerinde etkili olduğuna dair çeşitli görüşler vardır. Bunun yanında bu etkinin hastalığı tedavi ettiğine ya da edeceğine yönelik bir işlev bulunmaz. Yalnızca hasta, psikolojik yönden tatmin olur ve şikayetlerinin azaldığını hisseder. Plasebo etkisinin hastaların ruh hali üzerindeki etkileri genelde şöyledir:
- Hasta şikayetlerinin azaldığını fark eder.
- Kendisini daha iyi hissetmeye başlar.
- Ağrı ya da acı gibi semptomlar azalı.
- Hasta kendisini mutlu, zinde ve enerjik hisseder.
- İyileştiğine inancı artar.
Plasebo etkisinin hastalar üzerindeki etkilerine dair uzman görüşlerini araştırmak isterseniz; Plasebo Etkisi: Kuramsal Yaklaşımlar ve Fizyolojik, Nörolojik ve Psikolojik Bozuklukların Tedavisindeki Rolü çalışmasını inceleyebilirsiniz.
Düşünce Gücü ile Tedavi
Turin Üniversitesi’nde Fabrizio Benedetti tarafından gerçekleştirilen bir deney olayı çok daha farklı seviyelere getirmiştir. Deneklere acı hissedebilecekleri küçük miktarda elektro şok uygulayan Fabrizio sonrasında acıyı azaltabilecek bir morfin sürdüğünü söylüyor. Aslında deneklerine uyguladığı şey sadece tuzlu su olmuştu. Sonrasında hastaların aynı bölgelerine acı hissi uyandırmak için tekrar elektrik verdiğinde hiçbir hastanın acı hissetmediği ortaya çıkıyor. Düşünce gücü ile tedavi edilmek aslında o kadar da zor olmadığını gösteriyor.
Plasebo Kullanım Alanları
Plasebo etkisini yaratmak için hastalara farmakolojik olarak etkisi olmayan bir ilaç verilir. Sonrasında bu ilacın hastayı iyi hissettirmesi ve ağrılarını hafifletmesi beklenir. Etkiyi yaratmak için verilen ilaçlar ağız, burun ya da enjeksiyon yolu ile hastaya uygulanabilir.
Plasebo tedavi yöntemi, aslında fiziksel olarak bir tedavi değildir. Kısacası tedaviye yönelik bir gücü bulunmaz. Ancak hastanın ilacın işe yarayacağını düşünmesi kendini daha iyi hissetmesine yol açar. Bu durum bilimsel olarak ifade edilemeyen, insanların kendi kendilerini iyileştirme gücüne yönelik bir yöntemdir. Genel olarak tıbbi olarak kurtulma şansı az olan ya da ciddi bir sağlık sorunu bulunmayan hastalara uygulanır. Özellikle kanser tedavisi gören hastalar için güçlü bir moral kaynağı olduğu ve iyileşme azmini arttırdığı bilinmektedir.
Plasebo Nasıl İşe Yarar?
İnsan beyninin karmaşık yapısı, vücut dengemizi sağlayan pek çok faktör ve birbirini etkileyen binlerce grift sistemin birbirleri ile olan bağlantısı henüz tıbbın bile açıklayamadığı durumlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Mevcut teknoloji ile henüz keşfedilmemiş pek çok unsur tıpta ‘açıklanamayan/sebebi bilinmeyen’ olarak tanımlanmaktadır. Plasebonun bu çok bilinmeyenli denklem üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkisini de doğru ölçümlemek de günümüz koşullarında mümkün olmayabilir.
Plasebo ile tedavi olunan her durumda ortada bir hastalık olmadığını iddia edemeyiz. Plasebo beyinde gerçek tepkilere sebep olarak iyileşme oluşmasını da sağlayabilir. Bir tedavinin işe yarayacağına inandığımızda, bedenimizde pek çok nokta harekete geçerek beyin hücrelerimizi, hormon üretimimizi ve bağışıklığımızı olumlu yönde etkileyebilir. Plasebo ile yaşadığımız değişim ile ağrılarımız, enfeksiyon hastalıklarımız ve psikolojik bozukluklarımız üzerinde iyileşmeler görülebilir.
Nosebo Etkisi Nedir?
Plasebo etkisine az da olsa aşinayız. Peki nosebo etkisini duydunuz mu? Nosebo etkisi, plaseboda olan durumun tam tersidir. Bir şeyin bize zarar vereceğini düşünürsek, bu konu hakkında olumsuz duygular hissetmeye başlar ve zamanla gerçekten zarar görebiliriz. Örneğin, aldığınız bir ağrı kesicinin yan etkilerinden biri mide bulantısı olabilir. Bunu öğrendikten kısa bir süre sonra mideniz bulanmaya başlarsa, işte bu nosebo etkisidir.
