Sibernetik, çeşitli sistemlerle bağlantılı olan ve çok sayıda çalışma alanını etkileyen bir bilim dalıdır. Adını Yunanca kybernétes, yani “dümenci” sözcüğünden almaktadır. Bazı yerlerde güdüm bilimi olarak da geçtiği bilinir. Sibernetiğin mekanik, biyolojik ve fiziksel sistemlerin yanında sosyal ve düşünsel sistemleri de ele aldığı görülmektedir. Gerek inceleme alanı içerisine giren sistemler gerekse alanla ilgili kavramlar, günümüzün şekillenmesinde etkili olmuştur. Daha fazlası için “Sibernetik Kurucusu Kimdir? Sibernetik Nedir?” sorularının cevabı için içeriğimizi okumaya devam edebilir, konuya dair merak ettiklerinizi öğrenmeye başlayabilirsiniz.
Bugünkü dünyanın teknoloji çağ olarak anılmasında, sibernetiğin etkileri göz ardı edilmemelidir. Çünkü bu bilim dalı sayesinde bilişim teknolojileri, silah sistemleri, çeşitli iletişim teknolojileri ve insansız robotik sistemler gibi önemli çalışmaların temeli atılmıştır.
Sibernetik Nedir?
Sibernetik kurucusu kimdir sorusuna geçmeden önce bu kavramı açıklamalıyız. Sibernetik, canlı veya cansız olması fark etmeksizin tüm karmaşık sistemlerin yönetilmesi ve denetlenmesiyle ilgilenen bir bilim dalıdır. Mekanik, biyolojik, fiziksel, sosyal ve düşünsel sistemleri konu almakta; sistemlerin yapıları, limitleri ve imkanlarının araştırılmasında ön ayak olmaktadır. Bilindiği üzere sibernetik, disiplinlerarası bir yaklaşımdır. Dolayısıyla felsefe, sosyoloji, psikoloji, oyun teorisi, sistem teorisi, algısal kontrol teorisi ve mimarlık gibi önemli çalışma alanlarını etkilemiştir. İlgili alanlarla bağlantılı olan bilişsellik, sosyal kontrol, öğrenme, belirme, iletişim, tesir ve verimlilik gibi kavramları ise cihaz veya organizma bağlamında soyutlayarak incelemiştir.
Sibernetik bilimine göre canlı veya cansız sistemlerin birer amacı vardır ve bu amaçlar teknoloji kullanılarak analiz edilmelidir. Zira sibernetik uzmanları, inceledikleri yapay veya biyolojik sistemlerin insani müdahaleye gerek duymadıklarını ve dış dünyaya göre kendilerini yenileyerek görevlerini yerine getirdiklerini açıklamaktadır. Bu durumu fark etmeleriyle birlikte sibernetik biliminin kurucuları ve uzmanları, bugünkü teknolojilerin kurulmasına ön ayak olacak bir bilim dalının oluşmasını sağlayarak geleceğe doğrudan müdahalede bulunabilmişlerdir. Sibernetiğin çok geniş kapsamlı olmasının esas nedeni de budur.
Sibernetik Biliminin Tarihsel Gelişimi
Sibernetik, kökeni 12.yüzyıla kadar uzanan bir bilim dalıdır. Her millet, kendi yetiştirdiği bilim insanlarını övmek adına sibernetiğin kurucusunu farklı kabul etse de tek bir doğru cevap vardır. Fizikçi, mucit, alim, mühendis, robot ve matris ustası olarak anılan El Cezeri, önemli çalışmalarıyla bu alanın kurucusu kabul edilmektedir. Fakat sibernetik bilimi ancak 19.yüzyıla gelindiğinde ismini almayı başarmıştır. Şimdi konuyu iki farklı dönemde ele alalım.
Sibernetik ve Ebü’l-İz El Cezeri
12.yüzyılda sibernetik bilimin temelini atan Ebü’l-İz El Cezeri, bu disiplinin kurucusudur. Bilim insanının hayatı incelendiğinde yalnızca sibernetiğin kurucusu değil, aynı zamanda ilk robot çalışmalarına imza attığı da görülmektedir. Öyle ki kendisi Leonardo da Vinci’ye dahi ilham kaynağı olmuştur. Cizre’de doğup büyüyen ve fizik ile mekanik alanlarında kendini geliştiren El Cezeri’nin “Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap” adlı eseri sayesinde sibernetik ve robotik bilimlerinin kurucusu olduğu anlaşılmaktadır. Kitabın içerisinde 50’den fazla cihazın kullanım esaslarını kendi çizimleriyle anlattığı görülmektedir. Bilinen son kopyalarından 5 tanesi ise ülkemizdeki Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.
Modern Sibernetik Dönemi
Modern sibernatik dönemi, El Cezeri’den yüzyıllar sonra bilimin yeniden gündeme gelmesini sağlayan çalışmalarla birlikte başlamıştır. Fransız matematikçi ve fizikçi André-Marie Ampère, 1834 yılında sibernetik terimini ilk kez kullanmış ve literatüre geçmesini sağlamıştır. Bu, “essai sur la philosophie” adlı yönetim bilimleri kitabında yer alan bir bilgidir.
Terimin günümüzdeki anlamını kazanmasında ise Amerikalı matematikçi ve felsefeci Norbert Wiener etkili olmuştur. Wiener’ın sibernetik terimini bulmaya çalışırken dönemin kabul edilen matematik, biyoloji, psikoloji veya felsefe gibi bilimlerinin aksine yeni bir disiplin kurma isteğinin olduğu görülmektedir. Ünlü bilim insanı, yönetim sanatı anlamına da gelen sibernetik terimini ilk kez “Sibernetik: Ya da Hayvan ve Makinede Kontrol ve İletişim” kitabıyla kamuoyuna duyurmuştur. Böylece tüm dünyada sibernetik adlandırılması disiplin için kabul edilmiş ve gittikçe yaygınlaşmıştır. Modern sibernetiğin kurucularından kabul edilen Wiener’e göre bu alan, insan ve hayvanlardaki iletişim ve kontrolü konu edinmektedir.
Sibernetik Ne İşe Yarar?
Sibernetik, karmaşık sistemleri araştıran bir bilim dalıdır. Dolayısıyla ne işe yaradığı ve modern teknolojileri nasıl etkilediği tam olarak anlaşılamamaktadır. Bu nedenle, sibernetiğin amaçlarına ve faydalarına değinilmelidir. Sibernetik bilimi;
- Bilgisayar sistemlerinin öz denetimli olacak şekilde geliştirilmesinde kullanılır.
- Geliştirilen bilgisayar sistemleri, robotik kodlamanın oluşumu ve gelişiminde etkilidir.
- Felsefe, sosyoloji, psikoloji, oyun teorisi, sistem teorisi, algısal kontrol teorisi ve mimarlık gibi çalışma alanları başta olmak üzere çok sayıda bilimsel gelişime ön ayak olmuştur.
Sibernetik Biliminin Kullanım Alanları
Sibernetik, çok sayıda bilimle iç içe geçmiş ve önemli teorilerini etkilemiştir. Bu nedenle kullanım alanları oldukça çeşitlidir ve sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Zira sibernetiğin disiplinlerarası bir çözüm sürecinin başrolü olduğu ve bilim dalları arasında köprü görevi gördüğü söylenmektedir. Başlıca kullanım alanları ise fabrika otomasyonları, imalat işlemlerinde verimlilik, savunma sanayi, endüstri robotları ve uzay araçlarının rota işlemleridir. Felsefe, sosyoloji, psikoloji ve mimarlık gibi teoriler üzerinden şekillenen bilimleri de etkilemeyi başarmıştır.
Tüm bu konularla ilgili bilgileri daha iyi kavrayabilmek istiyorsanız Bilim Okuryazarlığı Nedir? Neden Önemlidir? Yazımıza göz atabilirsiniz.