Özgün düşünceler üretme, problemlere karşı çözümler bulma ve olmayanı keşfetme yeteneğine yaratıcılık denir. Bilişsel süreçleri içerisine alan bu beceri herkeste doğuştan vardır. Ortaya çıkan fikirler birbirinden farklı olsa da her insandaki aşamaları aynıdır. Peki, yaratıcılık süreçleri nelerdir?
Yaratıcılık süreçleri ilk olarak Alman fizikçi Hermann von Helmholtz’un araştırmalarında yer almıştır. Daha sonra psikolog Graham Wallas tarafından detay kazanarak 4 aşamaya bölünmüştür. Bu evreleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Hazırlık
- Kuluçka
- Aydınlanma
- Uygulama (Gerçekleştirme, Değerlendirme)
Girişimciliğin temelini oluşturan yaratıcı düşünce bir hizmet veya malın iyileştirilmesini sağlar. Aynı zamanda yeni icatların ortaya çıkmasına ve üretimdeki kalitenin gün be gün artmasına yardımcı olur.
Yaratıcılığın Aşamaları Nelerdir?
Bazen günlerce düşünerek bazen de saniyeler içerisinde akla gelen bir fikirle kendini belli eden yaratıcılığın arka planında 4 aşama bulunur. Bu süreçler belirli sıraya göre ilerler. Her kademe daha sonraki basamağın gerçekleşmesi için ön hazırlık niteliğini taşır.
Hazırlık Evresi
Başlangıç noktası olarak görünen bu evrede insan zihni bilgiler toplar. Hazırlık aşamasındaki veriler genellikle eski birikimimizin hatırlanmasından oluşur. Sebebi insanın bilmediği bir konuda yeni fikirler üretemeyecek olmasıdır. Eski bilinenlerin yetersiz olduğu noktalarda zihin yeni malumatlara ihtiyaç duyar. Bu verileri ise araştırmalar ve gözlemler yaparak tamamlar. Sadece kitaplardan okumak, videolar izlemekle sınırlı kalmayan bilgi toplama sürecinde seyahatleri, röportajları ve görüşmeleri kullanmak mümkündür.
Hazırlık evresinin en belirgin özelliği, yaşanan çevreden önemli ölçüde etkilenmesidir. Alınan eğitimler, yaşanan ortam, psiko-sosyal durum, deneyimler ve ekonomik etkenler bu aşamanın süresini değiştirir.
Kuluçka Evresi
Yaratıcılık aşamaları içerisindeki en önemli evredir. Kuluçka dönemi zihnin sürekli kurcalandığı, yeni bilgilerle eski verilerin harmanlandığı bir süreçtir. İnsan zihni bu süre zarfında farkında olmadan düşünmeye devam eder. Yemek yerken, otururken, uzanırken hatta mesai saatlerinde dahi beyin çalışmayı bırakmaz. Kafanın içinde adeta bir araştırma merkezi kurulur. Bütün bilgiler sorunun çözümü için tek tek incelenir. Ancak bu incelemeler bilinç düzeyinde değildir. Kuluçka evresinde bilinç pasif, bilinç dışı aktiftir.
Kuluçka evresinde insan zihni yapboz parçalarını bir araya getirmeye çalışan insanı andırır. Her yanlış düşüncede beyin farklı parça bularak yeniden işe koyulur. Eşleşme sağlandığındaysa fikir meydana gelmiş olur ve üçüncü aşamaya geçiş gerçekleşir.
Aydınlanma Evresi
Yeni düşüncenin ortaya çıktığı ve ‘’İşte, buldum.’’ dediğimiz evredir. Bilinç dışındaki veriler artık bilinç düzeyine gelir. Burada özgün bir düşünce halini alır. Yaratıcılık süreçleri içerisinde zihnin üretim yaptığı basamak olmasından dolayı oldukça önemlidir. Bu evrede bütün taşlar yerine oturmuştur.
Uygulama Evresi
Zihin bu evrede bulduğu fikri uygulamaya döker. Çalışma sonrasında istenen sonuç elde edilmemişse yeniden kuluçka aşamasına dönülür. Ancak problem çözüme kavuşmuşsa yaratıcılık süreci tamamlanmış olur.
Yaratıcı Düşünmeyi Geliştirmenin Yolları
İnsanlardaki yaratıcı düşünme becerisi duyuların eğitimi ile başlar. Bu duyular yaratıcılığın başlangıç aşaması olan hazırlık evresindeki bilgi edinme sürecinin tetikleyicileridir. Düşünce sistemini özgünleştirmek için özgür bir ortama sahip olmak da yaratıcılığı etkileyen faktörler arasında bulunur. Sürekli kalıp fikirlerin ön plana çıktığı, farklı düşüncelerin ayıplandığı muhitlerde yeni düşüncelerin ortaya çıkması zorlaşır. Bu nedenle yeni fikirler için özgür düşünmeye önem veren çevreler hazırlanmalıdır.
Merak Etmek
Özgün ve yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasındaki en etkili yol meraktan geçer. İlgi duyan insan araştırır ve konusuyla ilgili farklı yollar bulmaya çalışır. Sık sık soru sormayan insanlar orijinal düşüncelere daha uzaklardır. Düşünce gücünü kullanmadıkları için özgün fikirler üretmeyi seçmezler. Ancak sorgulayan, arka plandaki durumu görmek isteyen kişi araştırır. Sonuca ulaşmak için emek ve güç sarf eder.
Iraksak Düşünmek
Eldeki bilgilerle yeni veriler elde etmeye ıraksak düşünme denir. İnsan zihni biriktirdiği öğeleri kullanarak farklı düşünceler üretir. Alışılagelmişin dışında fikir çıkarımı yapmaksa yaratıcılığı arttıran faktörler arasındadır.
Beyin Fırtınası Yapmak
Sorunla ilgili anlamlı/anlamsız bütün fikirler beyin fırtınası için değerlidir. Yaratıcılığın gelişmesini sağlayan hiçbir düşünce saçma kabul edilmez. Bu yöntem ile daha fazla özgün fikir ortaya çıkmış olur ve insan zihni orijinal ürünler açığa çıkarır.
Etkin bir dinleyici olmanın püf noktalarını ve etkin bir dinleyici olabilmek için neler yapmanız gerektiğinizi yazımıza göz atarak öğrenebilirsiniz.
