Metal, birbirinden farklı özelliklerde olan malzemelerin imalatında yaygın olarak kullanılır. Hayatımızın büyük bir bölümünde, metalden üretilmiş ürünlerle sıklıkla karşılaşırız. Bunun nedeni, ısı ve elektriği iyi iletmeleri ve kolaylıkla şekil alabilmeleridir. Fakat metal, kaliteli hammadde ihtiyacını karşılamasının yanında farklı element gruplarına ayrılmasıyla da dikkat çekmektedir. Metal, yarı metal ve ametal olarak gruplandırılan bu maddeler; periyodik tablonun sınıflandırılmasında ölçüt olarak kullanılır.
Bu yazımızda; metal, yarı metal ve ametallerin özellikleri ile ilgili detaylı bir bilgilendirme yapacağız. Kimyanın temel konularından olan metal, yarı metal ve ametaller için merak ettiklerinizi içeriğimizde bulabilirsiniz.
Metal Nedir?
Metal, iletkenlik özellikleri ve yapısı nedeniyle birçok alanda yaygın olarak kullanılan bir maddedir. Cıva hariç her bir metalin katı halde bulunduğu bilinir. Metallerin günlük hayatımızda sürekli karşımıza çıkan maddeler olmasının nedeni ise çeşitliliğinden kaynaklanmaktadır. Birçok kişinin bildiğinin aksine; demir, bakır, çinko, magnezyum, alüminyum, altın, gümüş, bor, platin gibi maddelerin her biri metaldir. Bu nedenle, periyodik tabloda yer alan elementler içerisinde, kimyasal özellikleri henüz bilinemeyen elementlerin haricindeki tüm maddeler, metal veya metal çeşitlerinden oluşur. Üstelik metal, geri dönüştürülebilir özellikleriyle de dikkat çeker. Bir metalin defalarca geri dönüştürülebildiği bilinir. Kısacası, hem sürdürülebilir bir malzeme olması hem de kullanım alanlarıyla en değerli elementlerin başında gelmektedir.
Metallerin Özellikleri
Hayatımızın önemli bir parçası olan metallerin öneminden bahsetmemizin ardından özelliklerinin ne olduğuna geçebiliriz. Metallerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Isı ve elektriği çok iyi iletir.
- Kolay şekil alır. Tel ve levha haline gelebilir.
- Yüzeyleri parlaktır.
- Cıva hariç oda sıcaklığında katı halde bulunur.
- Işığı yansıtabilir.
- Gri ve kırmızı renkli olabilir.
- Yoğunlukları nispeten fazladır.
- Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar. Fakat alaşım oluşturabilirler.
- Kristal yapılıdır.
- Sert veya yumuşak olabilir.
- Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
Yarı Metallerin Özellikleri
Hem metal hem de ametallere benzeyen yarı metaller, kristal bir yapıya sahiptir. Fiziksel özelliklerinin metallere, kimyasal özelliklerinin ise ametallere benzediği söylenir. Periyodik tablonun sağ tarafında yer alan ametaller, bilindiği kadarıyla 8 adettir. Bor, silisyum, arsenik ve tellür yarı metallere örnek olarak verilebilir. Şimdi yarı metallerin özelliklerini sıralayalım:
- Metallere göre daha az, ametallere göre ise daha çok iletkendir.
- Parlak veya mat olabilir.
- Kristal yapıdadır.
- Kolay şekil alır, işlenebilir.
- Tel ve levha halini alabilir.
- Oda sıcaklığında katıdır.
- Kırılgan değildir.
- Sıcaklık arttıkça iletkenliklerinin arttığı söylenir.
Ametallerin Özellikleri
Metal özelliği göstermeyen elementler, ametal olarak adlandırılır. Periyodik tablonun sağ tarafında yer alırlar ve toplam sayıları bilindiği üzere 17’dir. En fazla bilinen ametaller ise; azot, karbon, oksijen, kükürt, fosfor, selenyum, klor, iyot, soygazdır. Ametallerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
- Isı ve elektriği iyi iletmez.
- Yüzeyleri mattır.
- Tel ve levha halini almaz.
- Esnek değildir.
- Katı, sıvı veya gaz halde bulunabilir.
- Erime ve kaynama noktaları ile yoğunluklarının düşük olduğu bilinir.
- Bileşikleri pozitif veya negatif değerli olabilir.
- Kendi aralarında kovalent bağ oluşturabilirler.
- Doğada molekül halindedir.
- Çok küçüklerdir.
- Son yörüngelerinde 5, 6, 7 elektron olması nedeniyle elektron almaya isteklidir.
Metal, Yarı Metal ve Ametallerin Kullanım Alanları
Metal, daha önce de belirttiğimiz üzere hayatımızın her anında karşımıza çıkar. Özellikle kimya, ulaşım, elektrik, elektronik, sanayi, inşaat ve otomotiv sektörlerinde kullanıldığı bilinir. En fazla bilinen metal hammaddeli ürünler ise; telefon, televizyon, araba, bıçak, çekiç, para, bina dış cephesi ve boyadır. Ayrıca parlak görünümü nedeniyle takı yapımında da sıklıkla hammadde olarak tercih edilmektedir.
Yarı metaller, daha çok elektronik sektöründe kullanılır. Zehirleyici ve asidik bir yapıları vardır. Genellikle belirli karışımlara eklenebilecek özelliklere sahip olmaları nedeniyle net bir ürün söylemek zordur. Fakat projektör ve mercek yapımında kullanıldıkları yaygın olarak bilinmektedir.
Ametaller ise mikroplardan arındırma özellikleriyle ön plana çıkmaktadır. Temizlik ürünleri, dezenfektan, tuz ruhu, hidroklorik asit, yüzme havuzu temizliği, içme suyu arındırma, kir çözücü, leke çıkarıcı gibi amaçlarla kullanıldıkları bilinir.
Görüldüğü üzere her üç element türü de hayatımızın her alanında karşımıza çıkar ve kullanımımıza sunulur. Bizim dikkat etmemiz gereken nokta ise birçok kez geri dönüştürülebilir olan bu maddeleri sürdürülebilirlik açısından geri dönüştürmeye özen göstermek olmalıdır. Böylece ihtiyaçlarımızı karşılarken içerisinde yaşadığımız dünyaya zarar vermemiş oluruz.
Kimya konuları ilginizi çekiyorsa, sizler için bir tavsiye daha: Homojen Nedir?