Felsefe kavramlarından birisi olan fenomenoloji, Alman filozof Hegel tarafından ilk defa “Aklın Fenomenolojisi” isimli eserde kullanıldı. Kavrama göre, fiziksel olan dünya; her insan için aynı anlamı taşıyan, insanlardan bağımsız bir gerçeklik değildir. Başka bir söylemle fiziksel halde olan dünya görecelidir. Bu görecelilik insanların yüklediği anlama göre değişmektedir. Peki fenomenoloji nedir?
Fenomenoloji savunucuları olarak Edmund Husserl, Martin Haidegger, Alfred Schütz gibi isimleri sıralandırabiliriz. Schütz fenomolojisi dışında kalan isimlerin ortaya çıkarttığı işler, felsefe açısından önemli işlerdir.
Fenomenoloji Nedir? Fenomenoloji Örnekleri
Fenomenoloji kavramına pek çok örnek vermek mümkündür. Mesela fenomenoloji kavramına göre vida ya da anahtar gibi nesneler aslında var değildir, bu sayılanlar ancak farklı biçimlere sokulmuş ve farklı işlevsellikler kazandırılmış metallerdir. Hayatında hiç vida görmemiş bir insana bir vida gösterilirse, o insan kitaba genel anlamını yüklemeyecektir. Onun sadece bir metal parçası olduğunu düşünecektir. Vidanın o insana göre var olabilmesi için vidaya bir anlam yaratması ve vida için yorum yapabilme yeteneğini elinde bulundurması gerekir. Böylelikle fenomenoloji fiziksel dünya bütün insanlar için aynı gerçekliğe sahip yorumunu yapmaktadır.
Husserl ve Fenomenoloji
Fenomenoloji kavramı, Edmund Husserl tarafından geliştirmeye uğrayan, günlük yaşantıda sorgulamaksızın kabul edilen gerçekliğin insan bilinci tarafından nasıl bir inşa süreci geçirdiğini anlamak için çalışan felsefi akımdır. Fenomenoloji, bilincin sorgulanmayan, doğal bir görüyle kabul edilen bir süreci nasıl geçirdiğini sorgular. Yani dış dünyanın ancak içinde olduğumuz dünya hakkındaki bilinç ile anlamlı olabildiğini varsayan, bilincin nasıl işlediğini ve dünyanın yorumlama yolunu incelemeye çalışan felsefi bir yaklaşımdır.
Husserl, insan zihni dışında ve ötesinde fiziksen nesne varlığını reddetmemektedir. Fakat ona göre insan kendi akılları dışında kalan fiziksel nesnelere yalnızca duyuları sayesinde temas edebilmeleri yüzünden nesnelerin gerçek doğası ve anlamları hakkında bilgilerden hiçbir zaman emin olamazlar. Böylece Husserl’e göre toplumun yaşadığı dünya ve toplumun gerçekliği sadece insan varsayımı ya da yorumundan oluşabilir. Bu düşünce ile çıktığı yolda Husserl parantez alma ya da fenomenolojik indirme ismini verdiği bir fenomenolojik yöntem geliştirmiştir.
Fenomenoloji Paranteze Alma Örnekleri
Husserl için deneyimleme ile kazanılan bilgileri bir kenara atma süreci; paranteze alma ya da fenomenolojik indirgeme olarak adlandırılır. Husserrl, içinde bulunduğumuz dünyanın varlığının gerçekliği ile ilgili bir iddiayı reddeder. Bütün fenomenleri ve deneyimle kazanılan bütün bilgileri paranteze alır. Diğer bir deyişle, deneyimin insanlar üstünde oluşturduğu bir inancın olmadığını varsayar. Bu fenomenolojik araştırma, aklın bütün önyargı ve kabullerinin askıya alınma işlemi olarak özetlenebilir. Fenomenoloji; bilinci sorgulanmayan, doğal bir görüyle kabul eden ama bu kabulün nasıl bir süreçten geçtiğin sorgulamayan bir disiplindir. Ona göre önemli olan şey tamamen özdür. Sorgulama yoluyla nesnelerin özlerine ulaşmak mümkün hale gelir.
Heidegger Fenomenlojisi
Martin Haidegger, pek çok kaynak içerisinde varoluşçu felsefenin içine dahil ediliyor olsa bile, kendisi bu felsefeyi kesin bir dil ile reddetmiştir. Hatta varoluşçu felsefenin kurucusu olarak isim yapmış Jean Paul Sartre’nin Martin Haidegger’ı eleştirdiği birçok sayıda yazısı bulunmaktadır. Martin Haidegger çalışmalarını incelersek onun özellikle fenomenoloji akımından etkilendiğini söylemek yanlış olmaz. Bu etkileri “Düşünmek Ne Demektir” isimli kitabında görebilmekteyiz.
Fenomenoloji ve Varoluşçuluk
Varoluşçuluk incelendiği zaman aslında fenomenoloji ile birbirlerini temelden desteklediğini görmek çok zor değildir. Çünkü her ikisi de aynı noktadan başlayarak bir yolculuğa çıkmaktadır. Var oluşun temelinde sorgulama vardır. Bunun ana sebebi var olmakta oluşan ilk sorulardır. Birçok filozofa göre bir insan sorguladığı ve araştırmalar düzenlediği zaman doğru bilgiye ulaşabilir. Fenomenoloji de aslında bu temelden ilerleyerek varlığı sorgulama eylemi içerisine alır. Farklı olarak ise fenomenoloji varlığı, her insanın farklı sorgulayabileceğini ve farklı bir şekilde algılayabileceğini söyler. İşin özüne dönünce birbirlerini destekleyen iki ideolojinin var olduğunu söylemek yanlış olmaz. Fakat ayrı düştükleri noktalar da bulunmaktadır. Bu yüzden ikisinin de farklı yollara gittiğini görebilmekteyiz.
Farklı bir felsefe akımı öğrenmenizi sağlayabilecek bir yazı daha: Plüralizm Nedir? Plüralizm Kurucusu Kimdir?
Sıkça Sorulan Sorular
Fenomenolojik anlayış ne demek?
Fenomenolojik anlayışa göre kavramlar yeniden incelenmeli ve sorgulanmalıdır.
Fenomenolojik bakış açısı nedir?
Bu tarz bir bakış açısına sahip olmak istiyorsanız mutlak bilginin var olduğu düşüncesinden uzaklaşmanız gerekir. Fenomenolojik bakış açısına göre tek bir gerçek ya da doğru yoktur.
Fenomenoloji neyi reddeder?
Fenomenoloji, metafizik kavramını reddeder ve maddecilik anlayışını benimser.
