İlaç kullanımıyla ilgili son yıllarda artan bilinçli tüketim teşvikleri, tüm alışkanlıklarımızı gözden geçirmemize neden oldu. Özellikle antibiyotikler ve yanlış kullanımları hakkında çok fazla haber ya da bilgilendirmelerle karşılaşmış olabilirsiniz. Bunun yanında tıp sektörünün üzerine eğildiği ilaç türleri içinde en önemlilerinden biri antibiyotikler. Hal böyle olunca, pek çok insan tarafından antibiyotik yan etkileri merak edilmeye başlandı. Antibiyotikler ile ilgili başta yan etkiler olmak üzere aklımıza takılan sorulara cevap aramadan önce, bakalım antibiyotik neymiş?
Antibiyotik Nedir?
Antibiyotik, bakteriyel hastalıklarda tedavi amacıyla kullanılmakta olan ve bitkisel ya da hayvansal organizmaların çıkardığı maddedir. Bu maddeler, bakteri oluşumunu ve çoğalmasını önler. Antibiyotikler, doğru kullanıldığında hayat kurtarabilen güçlü ilaçlardır. Ancak antibiyotiklerin herhangi bir rahatsızlığı tedavi edebilmeleri için o hastalığın bakteri ya da parazit kaynaklı olması gerekir.
Antibiyotikleri hastalıklarla savaşan piyadeler olarak düşünün. Piyadeler, süvarilerle savaşamaz. Burada süvari benzetmesi yaptığımız hastalık kaynağını virüsler olarak düşünebilirsiniz. Yani antibiyotikler, yapıları gereği virüs kaynaklı hastalıkları tedavi edemezler. Bu anlamda grip, soğuk algınlığı, uçuk vb. rahatsızlıklar, antibiyotiklerin tedavi edemeyeceği türdendir.
Aslında vücudumuz bakterilerle savaşma gücüne sahiptir. Bakteriler çoğalmadan ve semptomlar ortaya çıkmadan önce, bağışıklık sistemi onları yok edebilir. Beyaz kan hücreleri, zararlı bakterilere saldırır ve bağışıklık sistemi genellikle enfeksiyonla başa çıkabilir. Ancak bazen bakteri sayısı, bağışıklık sisteminin baş edemeyeceği kadar artar. Ya da kanser gibi bir hastalığa bağlı olarak bağışıklık seviyesi düşebilir. Bu durumda antibiyotikler devreye girer. Bağışıklık sistemi adına bakterilerle savaşmaya başlar.
Doğal Antibiyotikler Nelerdir?
İlaç formunda tanıdığımız antibiyotikler, doğada kendi başına da bulunmaktadır. Örneğin küf mantarları, doğal antibiyotiklerdendir. Antibiyotikler bilimsel anlamda keşfedilmeden çok önce de adı konulmadan kullanılmışlardır. Osmanlı’nın küflü peyniri, bir hastalık önlemi olarak kullandığı kayıtlara geçmiştir. Ancak laboratuvar ortamında keşfedilmeleri XIX. yüzyılı bulmuştur. Bu anlamda keşfedilen ilk antibiyotik ise penisilindi.
Bakterilerle savaşacak bir şey arayan Alexander Fleming, penisilini keşfetmiştir. Onun penisilini keşfetmesi de laboratuvarda tesadüfen oluşan küf sayesinde olmuştu. Peki, antibiyotikler başka hangi doğal maddelerde bulunurlar? İşte antibiyotik etkisi gösteren bazı besinlerin bir listesi:
- Sarımsak
- Soğan
- Kekik Yağı
- Manuka Balı
- Ekinezya
Bu besinler oldukça güçlü doğal antibiyotiklerdendir. Ayrıca çeşitli modern antibiyotik türleri de mevcuttur. Bunlar ilaç olarak aldığımız antibiyotiklerdir. Bu tip antibiyotikleri hemen hemen her ülkede sadece reçete ile almak gerekir.
Antibiyotiklerin Yan Etkileri Neler?
Antibiyotiklerin reçete ile alınmasının bir nedeni de farklı türlere sahip olmasıdır. Piyasada tek tip bir antibiyotik yoktur. Antibiyotikler, savaştıkları bakterilerin türlerine göre çeşitlendirilmiştirler. Bu sebeple doktor kontrolünde kullanılmaları oldukça önemlidir.
Antibiyotiklere reçete ile ulaşmamızın bir diğer nedeni de yan etkileridir. Doktorunuz size antibiyotik tedavisi uygularken bu yan etkileri bildirecektir. Bu nedenle olası ciddi bir problemin önüne geçebilmek için antibiyotikler muhakkak doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Peki, antibiyotiklerin yan etkileri nelerdir? Eğer merak ediyorsanız, cevabı sizler için hazırladık. Bakalım, antibiyotik yan etkileri nelermiş?
Sindirim Problemleri
Sindirim ile ilgili sorunlar, antibiyotik almanın en sık bildirilen yan etkilerinden biridir. Sindirim sorunlarının belirtileri şunlardır:
- Mide bulantısı
- Hazımsızlık
- Kusma
- İshal
- Şişkinlik
- İştah kaybı
- Midede kramp veya ağrı
Genellikle bu belirtiler antibiyotik alımı durdurulduğunda kesilmektedir. Ancak eğer belirtiler şiddetini arttırırsa muhakkak doktorunuza danışmanız gerekir.
Mantar enfeksiyonları
Antibiyotikler zararlı bakterileri öldürmek için tasarlanmıştır. Ancak bazen zararlı bakterilerle savaşırken mantar enfeksiyonlarından koruyan iyi bakterileri de öldürürler. Bu durum antibiyotik alan bazı insanlarda mantar enfeksiyonu oluşmasına sebep olur. Mantar enfeksiyonları genellikle vajina, ağız ve boğazda oluşurlar.
Antibiyotik alan ve mantar enfeksiyonu olabileceğini düşünen kişiler en kısa zamanda doktorlarıyla konuşmalıdır.
Yaygın mantar enfeksiyonlarının belirtileri şunlardır:
- Vajinal kaşıntı, şişme ve ağrı
- İlişki sırasında ve işeme sırasında ağrı ve yanma hissi
- Anormal vajinal akıntı, genellikle rengi beyazdan griye dönen
- Ateş ve titreme
- Ağız ve boğazda beyaz, kalın bir tabaka
- Yemek yerken veya yutarken ağrı
- Boğazda, yanaklarda, ağzın çatısında veya dilde beyaz lekeler
- Tat kaybı
- Ağızda pamuksu bir his
Mantar enfeksiyonu ayrı bir tedaviyi gerektirdiği için bu ve benzeri belirtiler gösterenlerin tıbbi destek almaları gerekir.
Alerjik Reaksiyonlar
Yaklaşık 15 kişiden 1’inde antibiyotiklere, özellikle penisilin ve sefalosporinlere karşı alerjik reaksiyon geliştirdiği görülür. Çoğu durumda, alerjik reaksiyon hafif ila orta derecededir ve şu şekilde ortaya çıkabilir:
- Kabarık, kaşıntılı deri döküntüsü (ürtiker veya kurdeşen)
- Öksürme
- Hırıltı
- Nefes alma zorluklarına neden olabilen boğazda sıkışma
Bu hafif ila orta derecede alerjik reaksiyonlar, genellikle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Nadir durumlarda, bir antibiyotik, ciddi bir alerjik reaksiyona neden olabilir. Bu durumda yapılacak şey vakit kaybetmeden doktorunuzla görüşmek olmalıdır.
Işığa Duyarlılık
Antibiyotiklerin bir türü de tetrassiklinlerdir. Tetrasiklinler, cildinizi güneş ışığına ve yapay ışık kaynaklarına karşı hassas hale getirebilir. Bu ilaçları aldığınız dönem içerisinde uzun süre parlak ışığa maruz kalmamaya çalışın.
Şiddetli ağrılar
Çok nadir durumlarda, florokinolon türü antibiyotikler uzun süreli veya kalıcı yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler; eklemleri, kasları ve sinir sistemini etkileyen türdendir. Aşağıda verilenler türünden ciddi bir yan etki yaşarsanız, florokinolon tedavisini hemen bırakın ve doktorunuza görünün:
- Tendon, kas veya eklem ağrısı – genellikle diz, dirsek veya omuzda
- Karıncalanma, uyuşma veya iğne batması
- Kalp sorunları
Ayrıca florokinolon türü antibiyotikleri, kalp kapakçık sorunları riski taşıyan kişilerde ciddi yan etkilere neden olabilir.
İlaç Etkileşimleri
Bazı ilaçlar belirli antibiyotiklerle etkileşime girer. Bunlar, aşağıdakilere benzer türden ilaçlardır:
- Kan incelticiler
- Bazı doğum kontrol ilaçları
- Antasitler
- Antihistaminikler
- Multivitaminler ve bazı takviyeler (özellikle çinko, demir ve kalsiyum içeriği yüksek olanlar)
- Steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar
- Sedef ilaçları
- Romatoid artrit ilaçları
- Diüretikler
- Mantar önleyiciler
- Diyabet ilaçları
- Kas gevşeticiler
- Steroidler
- Parkinson hastalığı ilaçları
- Lityum
- Retinoidler ve A vitamini takviyeleri
- Statinler dahil kolesterol ilaçları
- Migren ilaçları
- Gut ilaçları
- Trisiklik antidepresanlar
İlaç etkileşimlerini ve olası ciddi yan etkileri önlemenin en iyi yolu antibiyotik türünden ilaçları her zaman doktor kontrolünde kullanmaktır.
Sağlık konularına dair farklı içerikleri okumak için Sağlık kategorimize göz atabilirsiniz.