İnsanlar bin yıllardır çeşitli ruhsal hastalıklar ya da geçici birtakım duygu durum değişimleri ile beraber evrilmişlerdir. Modern dünyanın insana sağladığı avantajlar çok da olsa ruhsal yönden yalnızlaşan, doğadan kopan, modern hayatın getirdiği çeşitli stres kaynaklarıyla mücadele etmeye çalışan insan ruhsal dünyasında daha sık problem yaşamaktadır. Depresyon benzeri belirtileri ile sıkça karşılaşılan fakat pek çok temel yönden depresyondan ayrılan “Anhedoni nedir ve nasıl tedavi edilir?” sorularına da bu yazımızla net cevaplar bulacağız.
Mutsuzluk ve hemen hiçbir şeyden keyif alamama durumu olarak tanımlanan anhedoni, Yunanca ‘anhedonia’ yani, ‘zevksiz’ kelimesi ile tanımlanmıştır. Anhedoni yaşayan kişiler içinde bulundukları durumu; önceden keyif alarak, zevkle, heyecan duyarak yaptıkları eylemlerden artık zevk alamamak olarak tarif ederler. Bu aktiviteler insanın en temel ihtiyaçlarının yanı sıra; cinsellik, hobiler, spor, müzik ve sosyal aktiviteler de olabilir.
Anhedoninin Belirtileri Nelerdir?
Anhedoni genel olarak iki türlü olarak yaşanabilmektedir. Fiziksel ve sosyal anhedoni olarak ayrılan bu iki duruma ait farklı belirtiler görülebilmektedir. Her ikisinin de dereceleri olduğundan belirtilerin tümünü ya da bazılarını yaşamanız mümkündür.
Fiziksel anhedonia belirtileri:
- Yiyeceklerin tatsız gelmesi,
- Sarılma ve el tutma gibi temaslardan rahatsızlık duyma,
- Cinsel zevki ve ilgiyi kaybetme,
- Her tür fiziksel duyumdan zevk alamama.
Sosyal anhedoni belirtileri:
- Yeni ilişkiler kurmaya isteğinin eksilmesi,
- Eski ilişkilerinden uzaklaşma,
- İnsanlarla iletişim kurma isteğinin azalması,
- Sosyalleşmenin stres verici hale gelmesi,
- Empati veya şefkat duymada sorunlar,
- İnsanlar hakkında olumsuz duygu ve düşünceler,
- Cinsel ya da duygusal olarak yakınlıktan kaçınma.
Kimler Anhedoni Olabilir?
Travmatik ya da stresli bir olay yaşamak, istismar ya ihmale maruz kalmak, beslenme bozukluğu, ağır hastalık, madde bağımlılığı, genetik yatkınlık, psikolojik ya da zihinsel anormallikler, yetersiz sosyoekonomik düzey ve yetersiz eğitim yanında anhedoniyi de getirebilir. Kendinizle ilgili şüpheleriniz varsa anhedoninin sıkça rastlanan şu belirtilerini de kontrol etmelisiniz:
- Sosyallikten kaçınma,
- Sık sık hastalanmak,
- Dinlemeyi sürdürememe, ilgisiz olma,
- Süregiden gerginlik hali,
- Paranoya hali,
- Neşeden uzaklaşma,
- Mutluymuş gibi sahte duygu gösterileri,
- Beslenmede belirgin değişiklikler,
- Aktivitelerden hiç zevk almama,
- Cinsel istek ve fiziksel yakınlığa ilgisizlik,
- Üzüntülü ve umutsuz ruh hali,
- Gülünecek durumlara bile tepkisizlik,
- Nedensiz korku, sinir hali,
- Bir toplulukta hiç yokmuş gibi davranmak,
- Yardım talebinde bulunmama,
- Duygu ve düşünceleri ifadede artan yetersizlik,
- Hislerini tanımlayamama,
- İntihar ve ölüme aşırı ilgi duyma.
Anhedoni Nasıl Teşhis Edilir?
Doğru bir teşhis için tüm belirtilerinizi net olarak doktorunuza iletmeniz gerekir. Bunun için de doktor randevunuza gitmeden önce iletmek istediklerinizi not almak faydalı olacaktır. Fiziksel muayene ve ruhsal dengenizi bozacak birtakım etkenler olup olmadığının belirlenmesi için tahliller yapılması gerekebilir. Anhedoninin tespiti ve doğru teşhis için doktorunuz ve psikoloğunuz beraber çalışarak sizi birtakım testlere tabi tutabilirler. Yapılacak test ve tetkikler sizin için en doğru tedavi yönteminin belirlenebilmesi için aydınlatıcı olacaktır.
Anhedoni Nasıl Tedavi Edilir?
Anhedoni, bireylerin yaşam kalitesini ciddi derecede düşüren bir rahatsızlık olması sebebiyle ivedilikle tedavi edilmelidir. Uzun ve zor da olsa tedavi süreci pek çok koldan desteklenerek sonuca ulaşılması hedeflenir. Anhedonia tedavisi için genel olarak bir ruh sağlığı uzmanı ile çalışmanız gerekir.
Doktorunuzun yönlendirmesi ile ilaçlar ya da başka tedavi yöntemleri kullanılabilir. Uygun bulunur ise çalışmanıza psikoterapi de eklenebilir. Vücudun endorfin ve serotonin dengesini sağlamak amacıyla çeşitli ilaç kullanımları tavsiye edilebilir. Bunun yanında tüm hayatınızda genel olarak tedavi edici unsurlar ön plana çıkarılarak; spor, alışveriş, eğlence gibi aktiviteler ile düzenli uyku ve sağlıklı beslenme kontrolleri yapılabilir.
Bazı durumlarda elektrokonvülsif terapi (ECT) de tedavi yöntemi olarak uygulanabilir. Kısaca beyne küçük elektrik akımları vermek olarak tanımlayabileceğimiz ECT tedavisi çoğunlukla diğer yöntemlerin işe yaramadığı durumlarda uygulanmaktadır.
Anhedoni Tedavisi Başarılı Olur mu?
Öncelikle bu tip bir rahatsızlığa sahip olmanın dünyanın sonu olmadığını kabul edip tedaviye açık olmanız önemlidir. Zihinsel yönden sağlıklı pek çok insan anhedoni yaşayabilir. Bunun için suçluluk duymak, bir daha iyileşemeyeceğini düşünmek, utanmak da hastalığın yan etkilerinden biri olabilir. Anhedoninin bir değil pek çok tedavi yöntemi olması ise büyük bir şanstır.
Konusunda uzman pek çok hekim bu rahatsızlığın tedavisini başarıyla uygulayabilmektedir. Tedavi sonucunda tekrar kendi olmak, tüm zevkleri ve neşeyi tekrar hissetmek mümkündür. Zorlu ve bitmeyecek bir rahatsızlık gibi görünse de geçici ve tedavi edilebilir olduğunu unutmamak önemlidir.
Eğer psikolojik rahatsızlıklar ve tedavileri hakkında bilgi edinmeye devam etmek istiyorsanız Depresyondan Nasıl Çıkılır? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.