Türkiye’den yurtdışına göç edenlerin sayısının gün geçtikçe arttığı görülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) istatistiklerine göre de, 2019 yılında Türkiye’den ayrılan kişi sayısı bir önceki yıla göre %2 oranında yükselmiştir. Sonuç olarak, 2019 yılında Türkiye’den göç edenlerin sayısı toplamda 330 bin 289 oldu. Böylece beyin göçünün olumsuz etkileri de kaçınılmaz olmuştur.
Ülkemizden ayrılarak, yurtdışında yaşamayı tercih eden Türk vatandaşlarının büyük bir bölümü 20 ile 34 yaş arasındaki iyi eğitimli kişilerden oluşuyor. Dolayısıyla, yurtdışına göçen akademisyen sayısında inanılmaz bir artış olduğunu da söyleyebiliriz. Yazımızda, Türkiye’de beyin göçü: beyin göçünün olumsuz etkileri üzerinde duracağız.
Beyin Göçü Nedir?
Beyin göçü, iyi eğitimli, sürekli düşünen, üretken kısacası nitelik sahibi kişilerin görev yapmak üzere başka ülkelere göç etmesi anlamına gelir. Nitelik sahibi kişiler, geniş kapsamlı çok sayıda meslek grubunu içine alabilir. Kimya, fizik, biyoloji ve tıp gibi uzmanlık dalları bilimsel alanlarda en çok göçü vermektedir. Sanatsal ve kültürel alanda ise, müzisyenlik, oyunculuk ve yazarlık en fazla beyin göçü veren meslekler arasındadır. Bu bağlamda beyin göçünün olumsuz etkileri elbette ki ülkemizi de ilgilendirecektir.
Beyin Göçünün Olumsuz Etkileri
Türkiye’de nitelikli iş gücünün iş sahasında yaşadığı sorunlar devam ettikçe beyin göçünün önünü kesmek oldukça zordur. Bu süreç devam ettikçe de beyin göçü Türkiye’de hem kısa vadede hem de uzun vadede olumsuz etkilere yol açacaktır.
Beyin göçünün olumsuz etkileri olarak şunlar sayılabilir:
- Alanında uzman kişilerin sayısında azalma yaşanır.
- İş gücüne sahip kişilerin ve öğrencilerin eksikliği, üretken kitlenin yok olmasına yol açar.
- Bilimsel ve kültürel alandaki çalışmalar sekteye uğrar.
- Yükseköğrenim için yapılan kamu yatırımlarının geri dönüşü asgari seviyeye iner.
- Ülkenin kalkınmasına ket vurulur, bilim geri kalır ve ülke gelişimi uzun sürer.
Türkiye’den başka ülkelere beyin göçünün önüne geçmek ve tersine göçü teşvik etmek için, iş olanakları ile ilgili kaygıların giderilmesi gerekmektedir. Ülkedeki istihdamın, daha nitelikli ve adil insanların yer almasını sağlayacak hale getirilmesi üzerine çalışılmalıdır.
Beyin Göçünün Nedenleri
Beyin göçü söz konusu olduğunda, nedenleri iki gruba ayırarak inceleyebiliriz. Bunlar;
- Olumsuz (itici) nedenler
- Olumlu (çekici) nedenler
olarak adlandırılabilir. İtici nedenler göç edilen ülkenin, yani bizim için Türkiye şartları, olurken çekici nedenler göç edilecek ülkenin şartlarını kapsamaktadır.
Beyin göçü için itici nedenler arasında şunları sayabiliriz:
- Maaşların, sosyal güvencelerinin ve primlerinin az olması
- Yüksek seviyelere ulaşan enflasyon ve işsizlik oranları
- Vatandaşların güvenliğini tehdit eden sorunlar (örneğin; terör ve savaş tehdidi)
- Kurum ve kuruluşlarda Neopotizm ve Mobbing uygulamaları
Beyin göçünün çekici nedenleri arasında ise şunlar vardır:
- Daha yüksek maaş
- Daha iyi çalışma şartları
- Mesleğini rahatça icra edebilme ve o alanda daha hızlı yükselme
- Daha fazla tatil yapabilme
- Erişilebilir iş piyasası
Nitelikli bireylerin göç etmeyi tercih ettikleri ülkeleri belirleyen başlıca unsur, çalıştıkları alanlar olmaktadır. Bu alanlarda hangi ülkelerin yetişmiş insan gücüne ihtiyaç duyulduğu önemli bir unsurdur. Bu nedenle de Türkiye’den göç edenlerin seçtiği ülkeler de farklılık göstermektedir.
Beyin Göçü Konulu Kitaplar
Ülkemizde beyin göçü ve beyin göçünün olumsuz etkileri ile ilgili yazılmış birçok kitap bulunmaktadır. Aşağıda bu türün en iyi örneklerini listeledik.
- Berrak Kurtuluş – Amerika Birleşik Devletlerine Türk Beyin Göçü
- Fatma Başaran – Türkiye’de Beyin Göçü Sorunu
- Mevlüdiye Şimşek – Beşeri Sermaye ve Beyin Göçü Kapsamında Türkiye
- Derya Kaplan – Hollanda’dan Türkiye’ye Beyin Göçü
Bunların dışında, pek çok akademi ve üniversitede, tez konusu olarak beyin göçü işlenmiştir. Beyin göçünün olumsuz etkileri, nedenleri ve alternatif çözüm önerileri birlikte ele alınmıştır.
Beyin göçü vermeyecek bir ülke olabilmemiz için neler yapılmalıdır? Gelin, İdeal Bir Toplum Hangi Özelliklere Sahip Olmalıdır? adlı yazımızı okuyarak bu konuda bir fikir edinelim.
Sıkça Sorulan Sorular
Türkiye beyin göçünde kaçıncı sırada?
Beyin göçü konusunda değerlendirmeye alınan 32 ülkeden 24.sü Türkiye’dir.
Türkiye en çok hangi ülkeye beyin göçü veriyor?
Türkiye’den beyin göçü yapan kişilerin %67’si Kuzey Amerika’ya gitmektedir.
Hangi ülke en fazla beyin göçü alır?
Çekici özellikleri sayesinde en fazla beyin göçünü alan ülke Norveç’tir.