Ülkemizde 1923 yılında cumhuriyet ilan edilmiş ve yıkıma uğramış topraklarımızı canlandırmıştır. Türk halkının hayatını devam ettirdiği topraklarda sömürgeci devletlerin hakimiyet kurmaması için ilan edilen cumhuriyet birçok hak ve özgürlüğü de beraberinde getirmiştir. Peki, cumhuriyetin getirdiği hak ve özgürlükler nelerdir? Aşağıda bunlara detaylı bir şekilde değindik.
Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk halkının özgürce yaşayabilmesi için hayatını milletine adamayı görev edinmiştir. Bu görevinin doğrultusunda da 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyetin ilanını duyurmuştur. Bu ilan ile beraber farklı haklar, özgürlükler ve yenilikler de halk tarafından tanınmaya başlamıştır.
Cumhuriyetin Getirdiği Haklar Nelerdir?
Cumhuriyetin ilanı ile beraber temel haklara Türk milleti erişebilmeye başlamıştır. Cumhuriyetin getirdiği hakları şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Yaşama hakkı
- Sağlık hakkı
- Eğitim hakkı
- Kadınlar için seçme ve seçilme hakkı
- Özel hayatın gizliliği hakkı
- Dilekçe hakkı
Yaşama hakkı, en temel ve önemli haklar arasında sayılabilir. Hiçbir şekilde sınırlandırılamaz ve engel olunamaz. Yaşama hakkı ile önceden herhangi yetkili bir kişinin tek sözü ile sonlandırılabilen insan hayatı koruma altına alınmıştır.
Cumhuriyetin ilan edilmesiyle beraber bütün vatandaşlar, hangi statü grubunda yer alırsa alsın, sağlık hizmetlerinden faydalanma ve sağlıklı bir ortamda hayatına devam etme hakkına sahip olmuştur.
Tüm vatandaşların eşit koşullar altında eğitim almasını sağlayan haklar cumhuriyetin ilanı ile beraber duyurulmuştur. Bu hakkın verilmesi ile beraber öncesinde tek bir özel grubun sahip olduğu okuma ve yazma ayrıcalığı tüm millete tanınmıştır.
Kadınlar için seçme ve seçilme hakkı cumhuriyetin ilanı ile beraber duyurulmuştur. Ülkemiz kadınlara siyaset konusunda hak veren milletlerin başında gelmektedir. Fransa, İsviçre, İtalya gibi birçok ülkeden önce Türkiye’de kadınlar seçme ve seçilme hakkına sahip olmuşlardır.
Halkın özel hayatının güvence altına alınabilmesi ve nedensiz ihlalin engellenebilmesi için cumhuriyet döneminde özel hayatın gizliliği hakkı millete tanınmıştır. Anayasa ile beraber tüm vatandaşlar özel hayatlarına ve aile hayatlarına saygı gösterilmesini talep etme hakkına sahip olmuştur.
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte halka verilen dilekçe hakkı, herkesin isteklerini/ şikayetlerini yetkili kişilere ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne iletmesine olanak tanımıştır. Öncesinde halkın yönetim veya denetim mekanizmasında hiçbir söz hakkı bulunmuyorken, artık isteklerini aktarabilme imkanına sahip olunmuştur.
Cumhuriyetin Getirdiği Özgürlükler Nelerdir?
Cumhuriyetin ilan edilmesiyle birlikte Türk halkı temel özgürlüklere sahip olmaya başlamıştır. Cumhuriyetin getirdiği özgürlükler arasında şunların bulunduğu söylenilebilir:
- Düşünce, toplantı ve gösteri özgürlüğü
- Din ve vicdan özgürlüğü
- Konut dokunulmazlığı
- Basın özgürlüğü
Cumhuriyetin ilanı ile beraber insanlar hangi düşünceleri benimserlerse benimsesinler fikirlerini rahat bir şekilde ifade edilme özgürlüğüne sahip olmuştur. Bunun yanında insanların herhangi bir neden veya amaç doğrultusunda toplanıp yürüyüş yapmalarına imkan tanınmıştır. Anayasanın 25. maddesi ile birlikte her farklı düşüncenin bir arada bulunabildiği özgür ülkenin temelleri atılmıştır.
Din ve vicdan özgürlüğü, tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sahip oldukları inanç ile ilgili özgür olduğunu ve dini inanç konusunda hiçbir zorlamanın insanlara uygulanamayacağını ifade eder. Bu özgürlüğün en temel güvencesi, tüm inançlar ile arasında eşit uzaklık bulunan laik bir yönetim sistemidir.
Cumhuriyetin ilanının öncesinde gerekli olarak kabul edildiği takdirde izin alınmadan insanların konutlarına girilebiliyor veya alıkoyulabiliyordu. Cumhuriyetin sağladığı en büyük kazanımlardan biri de konut dokunulmazlığı ile beraber konuta izin alınmadan girilmemesini yasalar doğrultusunda güvenceye almak oldu.
Basın özgürlüğü cumhuriyetin sağladığı en önemli ve temel özgürlüklerden birisi oldu. Çünkü öncesinde basın özgürlüğü olmadığı için herhangi bir şey hakkında bilgi sahibi olmak oldukça zordu. Cumhuriyet ile beraber her vatandaş medya ve basın araçları ile fikir ve görüşlerini aktarabilme, yayabilme imkanına sahip oldu.
Cumhuriyetin Getirdiği Yenilikler
Cumhuriyet ile beraber ülkemizde birçok alanda yenilikler meydana geldi. Bu cumhuriyetin getirdiği yeniliklerin en önemlileri şu şekilde sıralanabilir:
- Sanayi, ulaşım, sağlık ve eğitim alanlarında gelişmeler yaşanabilmesi için çalışmalar başlatıldı.
- Yeni köprüler, okullar, yollar, fabrikalar, hastaneler inşa edildi.
- Zaman, ağırlık ve uzunluk ölçüleri yenilendi. Kilogram, metre gibi ölçü birimleri kullanılmaya başlandı.
- Arap alfabesi kaldırıldı. Bugün kullandığımız Latin alfabesi yerine getirildi.
- Soyadı kanunu kabul edildi.
Cumhuriyetin ilanı ile beraber gelen haklar, özgürlükler ve yenilikler bu kadarla sınırlı kalmamıştır. Sayısız hak, özgürlük ve yenilik halka tanınmış ve ülkenin çok kısa bir sürede kalkınması sağlanmıştır.
Cumhuriyet döneminde yaşanan demokratikleşme hareketlerine dair detaylar için Cumhuriyet Dönemi Demokratikleşme Hareketleri içeriğimizi inceleyebilirsiniz.