Son dönemde dolar ve euro kurlarında gerçekleşen aşırı artış birçok kişinin “Devalüasyon nedir?” sorusunu sormasına neden oldu. Döviz kurlarında yaşanan artışın sonucunda ortaya çıkan ve cevaplanması gereken bu soru, özellikle de kurlarda meydana gelen artış ile daha sık sorulmaya başladı. Bunun sonucunda ise kişilerin en çok duyduğu ekonomik terim olan devalüasyon terimi araştırılmakta.
Kısaca anlatmak gerekirse, bir ülkenin para biriminin diğer ülkelerin dövizlerin karşı değer kaybetmesine devalüasyon adı veriliyor. Devalüasyon sonucunda ise ithal üretimdeki malların değeri artarken, yerli ürünlerin değeri ise aşağıya düşmüş oluyor.
Devalüasyon nedir konusunda daha terimsel konuşmamız gerekirse, bir ülkenin sabit kur sistemlerinde yer alan ödemelerinde açık vermesi ve dış satın alma gücünün hükümet tarafından alınan kararlar sonucu düşürülmesi devalüasyon olarak adlandırılır.
Devalüasyon Olursa Ne Olur?
Döviz kurlarında yaşanan artış ile birlikte birçok kişinin merak ettiği bir diğer konu ise devalüasyon artarsa ne olacağı. Daha önce de bahsedildiği gibi devalüasyonun artması sonucu, bir ülkenin para birimi diğer ülkelerin para birimine oranlar değer kaybediyor. Bunun sonucunda ise ithal edilen ürünlerdeki fiyatlar artarken, yerli ürünlerin değeri ise düşmektedir.
Devalüasyonun yaşanması durumunda iç ve dış satın alma güçlerinde dengeler değişir. Bu satın alma durumlarda artan fiyatlar, kurlardan dolayı ortaya çıkar ve kişilerin alım gücü azalır. Devalüasyonun etkileri artarken, ithalatın pahalılaşması görülür. Tüm bunlar yaşanırken, enflasyon değerleri de yükselir. Cari açık daha da azalır ve ülkenin ekonomisinde ciddi gerileme görülür. Bu durumların sonucunda faiz oranları da artış gösterir.
Devalüasyon Neden Yapılır?
Devalüasyonun yapılma nedenleri arasında ihracatı arttırmak yer alıyor. Merkez bankaları tarafından isteyerek yapılan devalüasyon ile ihracatta artış sağlanabiliyor. Ancak Türkiye gibi bazı ülkelerde ise devalüasyon kontrol dışı olarak meydana gelebiliyor. Buna da kontrol dışı devalüasyon adı verilmektedir.
Merkez bankaları tarafından yapılan kasıtlı devalüasyon sonucunda ülkenin resmi para biriminin yabancı ülke para birimleri karşısında değer kaybetmesi önlenebiliyor. Bu durumda ise piyasaya para sürme işlemi gerçekleştiriliyor. Bu yöntemdeki temel amaç ise yüksek olan para biriminin değerini düşürmek. Bu sayede ise yabancı para birimleri ile daha kolay işlemler yapılabiliyor.
Devalüasyon Durumunda Neler Yapılmalı?
Tüm dünyada devalüasyon durumlarında devlet tarafından vatandaşlara ekonomik destek sağlanmaktadır. Böylelikle devalüasyon döneminin etkilerinin en hafif şekilde geçirilmesi sağlanır. Ülkemizde gerçekleşen devalüasyon dönemlerinde ise yeterli öngörü gerçekleştirilemediği için böyle durumlarda gereken destek sağlanamaz.
Ülkemizde yaşanan devalüasyon krizinin ana sebebi resmi para birimine karşı gerçekleşen güvensizlik olarak açıklanmakta. Bu nedenle, devalüasyonun hükümet tarafından kasıtlı olarak gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Bu durumda asıl önemli olan konu ise hükümetin vatandaşlarına nasıl bir destek olacağı.
Türk Lirası Neden Değer Kaybediyor?
Bir ülkenin parasının değer kaybı yaşamasının nedenleri arasında diğer ülkelerin paralarının değerlenmesi yer alır. Örnek vermek gerekirse, doların diğer paralara karşı değer kazanması, Türk lirasına karşı değer kazanması anlamına da geliyor. Ancak bu, tek bir sebep olarak gösterilemez. Çünkü, bir para biriminin değer kaybetmesinde iç nedenler de önemli rol oynayabiliyor. Ülkemizde gerçekleşen para birinin değer kaybetmesi olayının da birçok farklı nedeni bulunmaktadır. İç nedenler, siyasi nedenler, ekonomik güçlükler ve dış politikalar bunlardan bazılarıdır.
Ülkemizde yer alan devalüasyon ve Türk lirasının değer kaybetmesinin nedenleri arasında Merkez Bankası’nın ve enflasyonun neden olduğu faiz indirimleri de yer alıyor. Bu durumların sonucunda enflasyonda düşüş olmayacağı anlaşıldı ancak Merkez Bankası faiz indirimlerini uygulamaya devam etti.
Eğer bu soruya daha detaylı bir yanıt arıyorsanız Türk Lirası Neden Değer Kaybetti? başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
Tarihte ve Günümüzde Devalüasyon
Eski Yunan ve Roma dönemlerinde gerçekleşen devalüasyonda paranın temsil ettiği maden miktarının değeri azaltılmaktaydı. 19. yüzyılda ise kâğıt para miktarının arttırılması, enflasyonun meydana gelmesine neden oldu. Böylelikle iç fiyatlarda artış ve para banknotlarının altına tahvil kabiliyetinin yok edilmesi para değerinde düşüş olmasına neden olmuştur.
Günümüzde yer alan devalüasyonda ise altın ya da madenler yerine resmi para birimlerinin değeri düşmekte. İç fiyatların yükselmesi sonucunda elde edilemeyen döviz gelirlerinden istenilen gelir elde edilemediği için bu yönteme başvurulmaktadır. Kısa bir şekilde söylemek gerekirse, ihracatın teşviki için yerli para birimi değeri bir yabancı para birimi değerine göre ayarlanmaktadır. Bu yöntemin başarılı olması için ise devalüasyon sürecinin sonunda iç fiyatların artışının önlenmesi gerekir.
