“Farklı anlamlar ifade edebilen endüksiyon teriminin felsefe ile bağlantısı nedir?” sorusunun yanıtı pek çok kişi tarafından merak edilir. Diğer adı ile tümevarım olan endüksiyon, bir argümanın öncüllerinin bir sonucu desteklediği ancak bunu sağlamadığı özel bir akıl yürütme biçimidir. Bu konu, analitik felsefede birkaç nedenden dolayı önemlidir ve mantık, epistemoloji, bilim felsefesi dahil olmak üzere çeşitli felsefi alt alanlarda tartışılır. İçeriğimizde, “Endüksiyon nedir?” konusuna yakından bakıyoruz.
Endüksiyonun Felsefe ile İlişkisi Nedir?
Filozofların ilgilendiği tümevarım türü, sayısal endüksiyon olarak bilinir. Sayısal endüksiyon (veya basitçe tümevarım), güçlü endüksiyon ve zayıf endüksiyon olmak üzere iki türe ayrılır.
- Güçlü Tümevarım: Güçlü tümevarımın formülü “A1, bir B1’dir – A2, bir B2’dir; A, bir B’dir, bu nedenle, tüm A’lar B’dir” şeklinde ilerler.
‘Gözlemlenen her kuzgunun siyah olması nedeniyle tüm kuzgunların siyah olması’ güçlü bir tümevarım örneğidir.
- Zayıf Tümevarım: Zayıf tümevarımın formülü ise “A1, bir B1’dir – A2, bir B2’dir; A, bir B’dir, bu nedenle, bir sonraki A bir B olacaktır” şeklinde ilerler.
‘Gözlemlenen her kuzgunun siyah olması nedeniyle, bir sonraki görülecek olan kuzgunun siyah olması’ zayıf tümevarıma bir örnek teşkil eder.
Matematiksel Endüksiyon ve Felsefi Endüksiyon Arasındaki Farklar
Felsefedeki endüksiyon matematiksel endüksiyon ile karıştırılmamalıdır.
- Felsefi tümevarım ampirik gerçeklerle ilgiliyken, matematiksel tümervarım matematiksel gerçeklerle ilgilidir.
- Spesifik olarak matematiksel endüksiyon, matematikçilerin sonsuz sayıda matematiksel nesne hakkında iddialarda bulunmak için kullandıkları bir alandır.
Matematiksel tümevarım felsefi olandan farklıdır çünkü ‘yinelemeli tanım’ denen şeye dayandığından, sonuçlarının doğruluğunu garanti eder.
“Felsefede uygunluk nedir?” yazımız da ilginizi çekebilir.
Akıl Yürütme Yöntemleri İçerisinde Tümevarım
Akıl yürütme, sonuçlar çıkarmak veya açıklamalar oluşturmak için mevcut bilgileri kullanma sürecidir. Üç akıl yürütme yöntemi:
- Tümdengelim,
- Tümevarım (endüksiyon),
- Abdüktif yaklaşımlarıdır.
Tümevarımsal muhakeme sınırlı gözlemlerle başlar, birikmiş kanıtların ışığında olası ancak kesin olmayan genelleştirilmiş bir sonuca doğru ilerler. Yani bu akıl yürütme özelden genele doğru hareket eder. Geçmişten beri çoğu bilimsel araştırma endüktif yöntemlerle yürütülür.
- Kanıt toplamak
- Kalıp aramak
- Görüleni açıklamak için bir hipotez veya teori oluşturmak
Bu yöntemler, en yaygın kullanılanlar arasındadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Endüktif Çıkarım Ne Demek?
Endüktif çıkarım, gözlemlenen modeli veya ilişkiyi gelecekteki diğer örneklere veya başka bir yerde meydana gelen örneklere genişleterek, sonlu bir geçmiş gözlemler kümesinden elde edilen bir genellemeye dayanır.
Mantık Analojisi Nedir?
Mantıksal bir analoji, mantık eğitimi almamış birine verilen bir argümanın geçersizliğini göstermek için kullanışlıdır. Çoğu zaman mantıksal bir benzetme, retorik olarak günlük yaşamda bir geçersizlik gösterisinden daha etkilidir.
Dedüksiyon Felsefede Ne Anlama Gelir?
Dedüksiyonlu akıl yürütme, tümdengelimli çıkarımlar yapmanın zihinsel sürecidir. Bir çıkarım, sonucu mantıksal olarak öncüllerinden çıkıyorsa tümdengelimsel olarak geçerlidir, yani öncüllerin doğru olması ve sonucun yanlış olması imkansızdır.