Sosyal hayatın daha canlı olmasının başlıca etkeni, iletişimdir. Bireyler küçük yaşlardan itibaren birbirlerini daha iyi anlamak için diyalog içerisinde bulunurlar. Bu noktada bazı iletişim problemleri ortaya çıkabilir. Çocuklarının düşüncelerini birbirleriyle yeterince paylaşamamasının farkına varan ebeveynler “Fonolojik bozukluk nedir?” sorusunu sorarak kapsamlı bir yanıt ararlar.
Çocuklarda konuşma ve ses bozukluğu olarak varsayılan fonolojik bozukluk, ses yeteneğinin bir kısmının yeterince gelişmemiş olması olarak görülür. Konuşma sırasında ihtiyaç duyulan kelimelerin tam olarak üretilmemesi, sağlıklı bir iletişimi olumsuz olarak etkileyen faktördür. Farklı şekillerde adlandırılan bu rahatsızlık erken yaşlarda fark edildiğinde tedavi altına alınabilir. Alanında uzman bir psikolog ile görüşülerek problem tamamen ortadan kaldırılabilir.
Fonolojik Bozukluk Nedir?
Fonoloji; bir dilde kullanılan konuşma seslerini ve birleşen seslerin bütünüyle ilgili kuralları inceler. Genel anlamda bakıldığında ise iletişimin temelini ele alan bir bilim dalı olarak görülür. Ses tonu ve beden dilinin yanı sıra, üretilen kelimelerin de doğru telaffuz edilmesi sağlıklı bir iletişim kurmak için oldukça önemlidir. Ancak küçük yaşlarda konuşmakta güçlük çekilmesi çeşitli problemleri de beraberinde getirir.
Fonolojik bozukluk, çocuklarda görülen ve konuşma sırasında yaşanan problemler olarak adlandırılır. Üretilen sözcüklerin yanlış yapılandırılmasıyla oluşan bu sorun, iletişimin zayıflamasına neden olur. Bireyin konuşurken bazı sesleri güçlükle ifade etmesine neden olan artikülasyon bozuklukla ortak noktaları vardır. Ancak sözcüğün yanlış oluşturulmasından değil, ses dağarcığında bu keliminin var olmamasından doğan bir problemdir.
Artikülasyon Nedir?
“Artikülasyon nedir ve nasıl ortaya çıkar?” sorusu pek çok kişinin merak ettiği konular arasında yer alır. Diğer adıyla ‘sesletim’ konuşmada yer alan organların düzenli ve birbirinin ardı sıra yaptığı hareketlerle sesleri üretmesidir. Çeşitli motor hareketlerini içerir. Çocuğun birtakım sesleri üretmeye çalışırken bu konuda güçlük çekerek harfleri yanlış çıkarmasına denir. Seslerin doğru oluşturulmamasının temel nedenidir.
Artikülasyon bozukluklarında kişi konuştuğu dile ait bazı sesleri doğru üretemez. Yapılan sözcük hatalarında iletişimde bulunulan kişilerin anlaşılması zorlaşır. Bu bozukluk, yanlış öğrenmelerden dolayı ya da konuşma şekillenirken artikülatör adlı bölgede anatomik – fizyolojik yetersizliklerden dolayı oluşabilir. Bu sağlıksal sorunlar dilde, küçük dilde, dişte ve dudaklardaki yapısal farklılıklardan dolayı olabilir. Damak yarıklarındaki anormallikler, işitme engeli, nörolojik kaynaklı problemler veya oral kas sisteminin işlevini yerine getirememesi sonucunda da ortaya çıkabilir.
Fonolojik Bozuklukların Belirtileri Nelerdir?
Fonolojik bozukluğa sahip kişilerde bazı konuşma seslerinin düşürüldüğü, yer değiştirildiği ya da sözcük öbeklerinin karıştığı hatalı konuşmaların gerçekleştiği görülür. Örneğin kamyon yerine ‘’kaymon’’ gibi yanlış kullanımlara rastlanılır. Diğer yandan söylenen sözcüklerin içerisindeki seslerin sıralanmasında ve seçilmesinde hatalar oluşur. Bu durumda fonolojik bozuklukların çeşitli belirtileri bulunur:
- Fonolojik rahatsızlığı olan çocukların sesleri birbiriyle uyumsuz bir şekilde kullanması,
- Vurgu ve tonlamanın yanlış yerlerde yapılması,
- ‘Ç ı, s, r, t, z’ gibi harflerin uygun yaş düzeylerinde söylenememesi,
- Kelimelerde baştaki veya sondaki harflerin atlanarak okunması,
- Bazı harflerin üretilmemesine bağlı olarak peltekleşmenin görülmesi.
Tüm bu belirtiler fonolojik problem yaşandığının göstergesi olarak görülür. Oluşan eksiklikten dolayı evde, okulda veya yaşamın diğer yönlerinde de bu durum çocuğun hayatını olumsuz etkiler. İletişim halinde oldukları bireyler bu rahatsızlığa sahip kişilerin konuşmalarını anlamakta zorlanır.
Fonokolojik Farkındalık Nedir?
Çocuklarının iletişim kurma becerilerinde görülen problemler hakkında bilgi almak isteyen ebeveynler “Fonokolojik farkındalık nedir?” konusuna yönelirler. Fonolojik farkındalık, Allor tarafından cümlelerin kelimelerden ve hecelerden oluştuğunun farkına varabilme becerisi olarak belirtilir. Sözcüklerin temelinde olan bu farkındalığın farklı görev aşamalarıyla daha küçük parçalara ayrılması gözlenir. Bu kapsamda fonolojik farkındalık becerileri üç alt dalda incelenir:
- Basit Düzey: Cümlelerin kelime öbeklerine bölerek ilerleyeceğinin farkına varma
- Orta Düzey: Sözcükleri hecelerine doğru bir şekilde bölebilme
- Üst Düzey: Kelimelerdeki çeşitli harfleri değiştirerek yeni sözcükler elde edebilme
Fonolojik gelişim ise yetişkin bireylerde görülen fonotik konuşma özelliklerini edinmedir. Böyle durumlarda her çocuğun gelişim açısı bakımından birbirleri arasında farklılıklar bulunur. Fonokolojik farkındalığa sahip olan bireyler okuma yazma konusunda gelişir. Diğer yaşıtlarına göre büyük bir avantaj elde eder. Bu genel sav kapsamında okula başlamadan önce ölçülen becerinin ileriki zamanları da etkilediği görülür.
Fonolojik bozukluk belirtilerinizin olduğunu düşünüyorsanız ve nasıl düzeltebileceğinizi merak ediyorsanız İletişim Becerileri Nelerdir? Nasıl Geliştirilir? adlı çalışmamız tam size göre!!! Detaylar ve bilgi için göz atabilirsiniz.
Fonolojik Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
Sesbilgisel olarak adlandırılan bozukluklar, yaşın ilerlemesiyle birlikte kontrol altına alınıyor olsa da tamamen tedavi edilmesi oldukça önemlidir. Özellikle çocukluk çağında bu sorunun farkına varılması ve çözüm yollarına ulaşılması psikolojik ve fiziksel açıdan büyük önem taşır. Diğer konuşma problemlerine benzer olarak, psikolojik bir rahatsızlık olarak görülen fonolojik bozukluk tedavisi kapsamında ilaç tercih edilmez. Çeşitli terapiler ve alanında uzmanlar tarafından farklı yöntemler uygulanır.
Fonolojik bozukluğu olan çocuklarda hastalığın seyrine göre farklı boyutlarda tedavi yöntemleri uygulanır. Basit vakalarda genellikle düzenli egzersizlerle birlikte diksiyon dersleri tercih edilir. Ancak daha ileri düzeyde yaşanan sorunlarda dil ve konuşma terapisti tarafından testler yapılarak rahatsızlığın sonucu değerlendirilme altına alınır.
Yapılan tetkiklere göre kişinin yanlış kullandığı sesler ve ürettiği harfler tespit edilerek buna yönelik tedavi başlatılır. Peki bu sorunların giderilmesi için neler yapılabilir?
- Düzenli bir şekilde egzersizler yapılmalı.
- Doğru diksiyon eğitimi alınmalı.
- Mutlaka doktor gözetiminde olunmalı.
- Gerektiği takdirde psikolojik danışmandan yardım alınmalı.
Zamanla geçmeyen fonolojik bozukluğun tedavisinde kesinlikle uzman bir psikoloğun gözetiminde tedaviler uygulanmalıdır. Tüm bu seçenekler dikkate alınarak seslerin üretilemediği fonolojik bozukluklar kontrol altına alınabilir. Bireyin nörolojik-fizyolojik varlığının dışında ailenin desteğine, problemin şiddetine ve çocuğun yaşına bağlı olarak süreçte farklılıklar yaşanabilir. Ancak genel kapsamda erken yaşta farkına varılan konuşma problemlerinde yüksek derecede olumlu sonuçlar elde edilebilir.