Pazardan ya da manavdan vitamin ihtiyacınız olduğunu düşünerek 1 kilo meyve alırsınız. Eve geldiğinizde poşetin içindeki meyveler iştahınızı yalnızca anlık olarak kabartmış olur, bunun üzerine bir tanesini yıkayıp yersiniz. Daha sonra meyvelerin olağan dayanma süresini arttırmak adına onları buzdolabına koyar, kapağını kapatırsınız. Peki ya sonra ne olur? Meyveleri kaderine terk edersiniz. Günler sonrasında buzdolabında bir köşeye atılmış meyvelerin keskin kokusu sizi rahatsız edene kadar ne yaptığınızın farkına dahi varmazsınız. Aslında tam olarak ne yaptığınızın farkına varmanızı sağlayacak uyarıcı bu değildir maalesef. Çünkü vereceğiniz en üst düzey tepki “Tüh! Unutmuşum” olur. Oysa ki demeniz gereken “Tüh! Gıdayı tüketmedim, israf ettim.” olmalıydı çünkü yapılan eylem unutmak değil israf etmek. Gıda israfına sebep olan davranışlar silsilesi öngörülenden çok daha büyük tehlikelere yol açmaktadır.
Tüketim ve besin alışkanlıklarımızı, bağımlılık kıstasında değerlendirmemiz mümkün. “Bir Semptom Olarak: Doyumsuzluk” başlıklı yazıda, metalaşmış besin alışkanlıklarının yol açtığı problemlere alternatif bir bakış açısından bakabilirsiniz.
Global Ölçekte Ne Kadar Gıdayı İsraf Ediyoruz?
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından sunulan rapor acı bir gerçeği gün yüzüne çıkardı. Rapora göre Dünya çapında üretilen mahsullerinin 3’te 1’ini oluşturan 4 milyar ton gıdanın hasat aşamalarında çiftçi, fabrikadaki üretim bantlarında işçi ya da satıldıktan sonra tüketici tarafından israf ve kayıp ediliyor. Gelişmiş ülkeler bazında değerlendirildiğinde her yıl ortalama 1.3 milyar ton yiyecek evlerde israf ediliyor. Marketten satın alınan evsel atık olarak nitelendirilen yiyeceklerin %15’ini tahıl ve baklagiller oluşturuyorken, %35’ini meyve ve sebzeler oluşturmaktadır. Bu miktar tüm Sahra Altı Afrika bölgesinde üretilen yiyecek miktarına denktir.
Dünya çapında her gün 8 kişiden biri aç uyumakta ve 20.000’den fazla sayıdaki çocuk açlık ve yetersiz beslenme sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Yapılan araştırmalara göre global ölçekte israf edilen gıdaların 4’te 1’i dahi kurtarılabilse, dünyadaki 840 milyon aç insanın doymasına yetecek yiyecek miktarı sağlanabilir. Bu sayısal veriler yiyeceklerin israf edilmemesi konusunda ne kadar hassas davranılması gerektiğini acı bir şekilde yüzümüze vurmaktadır.
Gıda İsrafı Neden Oluyor?
Gıda israfının en temel nedeni insanların aldığı ürünleri belli bir plana tabii tutarak tüketmemesidir. İhtiyaçtan fazlası gıdanın öylece satın alınıp buzdolabında bir köşede beklemesiyle bozulması ya da son kullanma tarihlerinin geçmesi ile hazin son çöp konteynerları oluyor. Buna bağlı olarak gerekenden fazla yemek pişirilmesi de gıda israfına neden olan sebepler arasında yer almaktadır. Tüketiciye ulaşmadan önce üretim ve endüstriyel işleme safhalarında meydana gelen kayıplarda bu israfa çanak tutmaktadır. Otel, restorant ve cafe gibi işletmelerin müşterilerine sunduğu açık büfe hizmeti bu israfın turizmsel anlamdaki nedenleri arasındadır.
Gıda israfı konusu ile yakından ilintili olan ” Tüketim Çılgınlığı ve Lüks Tüketim Anlayışı ” yazısında, tüketim alışkanlıklarımızın yol açtığı sorunlara detaylı şekilde bakabilirsiniz.
Dünya’da Gıda İsrafını Önleme
Gıda üretimi ve adil dağıtımı, artan insan nüfusuyla birlikte küresel bir soruna dönüşmüştür. İstatistiklere göre 2050 yılında yaklaşık olarak beslenecek insan sayısı 9.1 milyar olacağı öngörülüyor. Gıda israfını önleyerek doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı azaltmak, dünya yaşam standardının daha uzun ve daha iyi olmasını sağlayacaktır. Bu durumda küresel bir şekilde koordineli hareket ederek mevcut soruna kalıcı çözümler üretmemiz gerekmektedir. Peki dünya olarak israfı önlemek için neler yapabiliriz?
Dünya çapında gıda israfı probleminin çözümüne tek bir kuruluş yetmeyeceğinden tüm kurumların ve tüzel kişiliklerin bir arada yürüttüğü SAVE FOOD girişimi başlatılmıştır. SAVE FOOD kampanyası FAO öncülüğünde yürütülen gıda israfını minimalize etmeyi hedefleyen ve gıda temini konusunda sıkıntı çeken ülkelere yoğunlaşmayı ilke edinen bir çalışmadır.
Türkiye’de Gıda İsrafı
Türkiye bazındaki gıda israfı ise araştırmalarda orta seviyelerde görülüyor. Üretim sonrası mahsullerin %5’i israf ediliyor. Türkiye’de israf edilen yiyecekler konusunda başı ekmek çekiyor. Yapılan araştırmaya göre Türkiye’de her yıl ortalama 2.1 milyar ekmek çöpe gidiyor. Bunu engellemek adına birçok şehirde çalışma yapıldı. Örneğin, İzmir’de afiş çalışmaları, Çankırı’da bayat ekmeği değerlendirme adına yemek kursları İstanbul, Ankara, Konya, Sakarya, Denizli, Uşak gibi şehirlerde de ekmek israfını önlemek adına birçok kampanya yapıldı. Bu sayede ulusal anlamda ekmek israfı konusunda epey yol kat edildi.
Ekmek Türkiye’de gıda israfının en çok yapıldığı yiyecektir. Bu konu ile ilgili Ankara düzeyinde yapılmış olan “Ankara İlinde Ekmek Fırınlarının Üretim Yapısı ve Ekmek İsrafı ” isimli çalışmaya göz atabilirsiniz.