İnce Memed Özet, Karakterleri ve Özellikleri

Yaşar Kemal’in 1955 yılında kaleme aldığı unutulmaz eseri İnce Memed, yayınlandığı dönemden bu yana edebiyatımızın mihenk taşlarından biri olmuştur. Yazarına “Varlık Roman Armağanı” ödülünü kazandıran eser, Cumhuriyet gazetesinde bölümler şeklinde yayınlandı. Dört ciltlik bir hikâyeden oluşan İnce Memed özet olarak anlatıldığında bile aktarılmak istenen mesajlar okuyucusuna neredeyse tam anlamıyla ulaşır. Bu güzel eserin temelini:

• Başkaldırı,
• Eşkıyalık,
• Kahramanlık oluşturmaktadır.

Anlatılmak istenen hikâye de bu ögeler etrafında şekillenir. Eser, yayınlandığı dönemden bu yana büyük bir üne kavuşmuş ve mutlaka okutulması gereken Türk romanları listesinde yer almıştır. Kurgu, karakter tasviri ve anlatım biçimi açısından zamana meydan okuyan eser, bize başkaldırının ve hakkı savunmanın uzun ve yer yer trajik hikayesini aktarır. 

İnce Memed Özet

Yaşar Kemal’in ustalıkla kaleme almış olduğu eseri, Yapı Kredi Yayınları öncülüğünde okuyucusuyla buluşur. Toplumsal gerçekçilik bakışıyla yazılan hikâyede, sosyal ögeler fazlasıyla yer alır. Kısaca tanımlamak gerektiğinde bir çeşit eşkıya ve başkaldırı hikayesi denilebilir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında geçtiği için dönemin sosyo-politik yapısına dair mesajlar, sembolik biçimde hikâyede yer bulur. 

Anadolu halkının pek yabancı olmadığı bir konuyu işleyen Yaşar Kemal, bunu yaparken ilahi bakış açısını kullanır. Her şeyi bilen ve gören bir zihinle aktardığı olayları, etraflıca tasvir eder. Anlatıcı bu noktada olayların dışında durur, kişilerin psikolojik yönlerine kadar dokunsa bile olaya müdahale etmez. Üçüncü tekil kişi ağzından, sade ve akıcı biçimde yöreye özgü kelimeler kullanılarak anlatılır. 

İnce Memed Torosların Eteğinde Geçiyor

Türk edebiyatı klasiklerinden olan eser, Toroslar ve Çukurova etrafında geçen bir nevi kahramanlık hikayesine odaklanır. Toros Dağlarından Akdeniz’e uzanan Dikenliözü bölgesinde beş köy bulunur. Bu beş köyün sahibi de Abdi Ağa olarak bilinen karakterdir. 

Abdi Ağa’nın sahibi olduğu bu köylerden biri de Değirmenoluk ismiyle anılır. Değirmenoluk, diğer köylerden oldukça farklıdır. Kendisine ait kanunları ve töreleri bulunan bölgede, kimse dışarı çıkamaz ve dışarıdan kimse de köye gelemez.Kitabın anlatmış olduğu asıl mesajlar, burada yaşayan İnce Memed adındaki başkarakter üzerinden verilir.

Memed Ağa’ya Başkaldırıyor

İnce Memed 1 özet, karakterlerin yaşamı üzerinden başlar. Memed, Değirmenoluk’ta annesiyle birlikte yaşayan 11 yaşındaki bir çocuktur. Karakterimiz, bir süredir Abdi Ağa’nın tarlasını sürmektedir ve bir gün bu durumdan çok sıkılır. Yaptığı işi bırakarak fevri bir hareketle Kesme köyüne gider ve orada Süleyman’ın yanına sığınır. Bu durum, aslında açık biçimde Abdi Ağa’ya başkaldırı anlamına gelir. Romanda asıl anlatılmak istenen konu da burada saklıdır; köylü ve ağa çatışması.

Oğlu eve gelmeyen Döne ana, telaşlanarak Abdi Ağa’nın yanına gider. Günlerce dağ, bayır aradığı çocuğunu bulamaz. Abdi ağa da aynı şekilde delikanlıyı arar. Ancak çocuk köyden kaçtığı için oldukça sinirlidir ve köyün kurallarının tamamen çiğnenmesi hoşuna gitmez. Memed ise Süleyman’ın keçilerini güderek kış aylarını Kesme’de geçirir. Annesini ve köyünü fazlasıyla özleyen karakter, aldığı kararın arkasında durarak dönmemeye karar verir. 

Bir gün keçileri otlatırken köyün yakınlarına gelen başkarakter, köyden bir arkadaşı tarafından tanınır. Arkadaşı bu haberi vakit kaybetmeden Abdi Ağa’ya yetiştirir ve köyün ağası da Memed’i alarak annesine teslim eder.

Kahramanımız Geri Dönüyor

Ağa’nın tarlalarında tekrardan çalışmaya başlayan karakterimiz ve annesi için kış ayı zorlu geçer. Abdi Ağa, tarlalarından elde ettiği mahsullerin üçte birini köylüye dağıtıp, üçte ikisini kendisine alır. O kış ise köyünden kaçan delikanlıya kızgın olduğu için mahsullerin dörtte üçüne el koyar. Kış ortasında yiyeceği biten köy halkına ekstra buğday dağıtan Abdi Ağa, başkarakterimize ve annesine hiçbir şey dağıtmaz. Böylelikle Döne ana, ellerinde bulunan tek ineği Ağa’ya satmak zorunda kalır.

On sekiz yaşına bastıktan sonra Memed, bir gün arkadaşıyla birlikte kasabaya iner. Burada yaşayan insanların başında bir ağa bulunmadığını öğrendiklerinde çok etkilenirler. Bu noktadan sonra hikâye biraz daha hareketli şekilde ilerler. Küçüklüğünden beri Hatice’yi seven Memed, Abdi Ağa tarafından cezalandırılır. Ağa, Hatice’yi kendi yeğeniyle nişanlar. Haberi alan Memed, sevdiği kızı köyden kaçırır ve birlikte bir mağaraya sığınırlar. 

Suçsuz Bir Anne Ağa Tarafından Dövülüyor

Hatice’nin annesi, kızının delikanlıyla kaçtığını nişanlısına bildirir. Nişanlısı ise vakit kaybetmeden karakterimizin evine giderek annesi Döne’yi saçından sürükleyerek çıkarır ve Abdi Ağa’nın yanına getirir. Abdi Ağa burada, herhangi bir suçu olmayan Döne anayı döverek ayakları altında çiğner. Adamlarını toplatan ağa, İnce Memed’in peşine düşer. Topal Ali, ustalıkla kaçakların izini sürer ve onları bulur. Başkarakterimiz ve ağanın adamları arasında çatışma çıkar ve bu çatışma sırasında ağanın yeğeni ölür. 

Yeniden Kesme köyüne kaçan karakterimiz, Süleyman’ın yanına bir defa daha sığınır. Süleyman, delikanlıyı Deli Durdu adındaki eşkıyanın yanına verir. Deli Durdu ’nun çetesine katılan Memed, burada çok sayıda silaha ve mermiye sahip olur. Bu sırada Abdi Ağa, başkarakterimizi kışkırtmak için Topal Ali’den, Hatice’nin öldüğüne dair yalan haber vermesini ister. Topal Ali bu isteği kabul etmeyince ağa tarafından köyden kovulur ve Hatice de hapse girer.

İnce Memed Çeteye Katılıyor

Deli Durdu ‘nun çetesinde yaşamına devam eden delikanlı, burada silah kullanmak konusunda iyice ustalaşır ve bir gün Asım Çavuş ile jandarmalar tarafından çete kıstırıldığında, Memed ve Cabbar çıkan çatışmadan sağ kurtulmayı başarırlar. Saçıkara aşiretinin ağası olan Kerimoğlu’nun çadırına sığınmayı başarırlar. Kerimoğlu, çadırına sığınan delikanlılara temiz çamaşır verir, karınlarını doyurur ve yaralarını tedavi eder. 

Deli Durdu, bu durumdan istifade ederek Kerimoğlu’nu soymaya kalkışır. Tüm parasını ve altınlarını aldıktan sonra Kerimoğlu’nu tüm ailesinin karşısında soymaya zorlayan Deli Durdu’nun yaptıkları delikanlılara çok fazla gelir. Böylelikle aralarında bir çatışma başlar ve bu olaydan sonra çeteden ayrılırlar.

Hatice Hapiste Bekleyişine Devam Ediyor

Tüm bu olaylar yaşanırken Hatice dokuz aydır hapis yatmaktadır. Hapiste, Iraz adında bir kadınla tanışır. Iraz, yirmi yaşında dul kalan, tarlalarda çift süren ve tek oğlu Rıza’yı tek başına büyüten bir kadındır. Rıza büyüdüğünde hakkı olan tarlayı amcasından geri almak için uğraşır ancak amcası Ali tarafından öldürülür. 

Hatice’nin annesi bir gün ziyarete geldiğinde, Memed’in artık nam salmış bir aşkıya olduğunu ve vurularak öldürüldüğünü söyler. Hatice ise eşkıyalar hakkında sık sık bu tarz haberlerin çıktığını belirterek annesinin dediklerine inanmaz.

Memed gerçekten de yaşıyordur. Bir gece köye geldiğinde ise annesinin öldüğünü ve Hatice’nin hapiste olduğunu öğrenir. Abdi Ağa’yı aradığında da köyü terk etmiş olduğunu anlar. Evini basarak kim varsa öldürmek ister ancak bunu yapamaz. Öncesinde yaptıklarından pişman olan Topal Ali’yi de alarak ağanın izini sürmeye başlar. 

Memed, Abdi Ağa’yı Arıyor

Aktozlu köyünde, muhtarın evinde kaldığı öğrenilen Abdi Ağa’yı bulan çete, köyü basar ve evi ateşe verir. Alevler tüm evi sarsa da yaşlı bir kadın tarafından yorgana sarılan ağa kurtulur. Çete bu durumun farkına varmaz ve Değirmenoluk köyüne geri döner. Köye döndüğünde tarlaları halka dağıtır ve artık ağadan korkmamaları gerektiğini, yetiştirdikleri mahsulleri kimseye vermemelerini söyler. Bir süre etrafta bayram havası olsa da Abdi Ağa’nın ölmediği öğrenildikten sonra herkes ortadan kaybolur. 

Abdi ağa, Memed ve çetesinden intikam almak için toprak delisi, beslediği eşkıyaları köylülerin üzerine salan ve topraklarını ellerinden alan Ali Safa Bey’in yanına giderek yardım ister. Ali Safa Bey ise ancak köylünün topraklarını kendisine verirse yardım edeceğini söyler. Abdi ağa teklifi kabul ettikten sonra Ali Safa Bey, Kalaycı Osman adındaki bir eşkiyaya baş karakterimizin üzerine salar ancak delikanlı onu vurur. 

Bu olaydan sonra ise Memed, arkadaşı Cabbar’ın karşı çıkmalarına rağmen kılık değiştirerek hapishaneye, Hatice’yi görmeye gider. Gardiyana ise Hatice’nin kardeşi olduğunu söyler. Onu görünce konuşamayan sevdiğine, bir para çıkını bırakarak evine döner. O gece Iraz ve Hatice, gelecek hakkında konuşarak hayaller kurmaya başlarlar. 

Memed Hatice’yi Kurtarıyor

Hatice’nin Kozan Hapishanesi’ne götürüleceği haberini alan Topal Ali, bunu delikanlıya yetiştirir. Böylelikle Memed, Kozan yolunda pusuya yatar. Hatice ve Iraz’ın yolculuk ettiği arabayı pusuya düşürerek jandarmaları bacağından vurur ve kızları alarak Alidağı’na kaçar. Bu noktadan sonra jandarma tarafından her yerde aranırlar. Tüm köylüye tek tek sorulsa da bulunamazlar ve mağarada saklanmaya devam ederler.

Asım Çavuş, aylarını onları aramakla geçirir. Abdi ağa ise delikanlının ölüm haberini beklemektedir. Kış çok zor geçer. Mağaraya yiyecekleri Topal Ali getirir ve birçok kez donma tehlikesi atlatırlar. Bir gün delikanlı, Kara İbrahim tarafından pusuya düşürerek yaralanır. 

Asım Çavuş’un emrinde olan jandarmalarla çarpışır ve bir çoban tarafından yeri tespit edilir. Bu sırada Hatice hamiledir. Yerleri bulunduktan sonra çıkan çatışma esnasında doğum yapar. Bir oğlu olan delikanlı, Hatice’yi daha fazla kötü durumda bırakmamak için tüfeğini bırakır ancak Asım Çavuş onları tutuklamaz.

Kahramanlarımız Yakalanıyor

Köylüler tarafından gönderilen para, yiyecek ve mermi ile bir süre yaşasalar da bir gün Yüzbaşı Faruk ve emrindeki jandarmalar tarafından yakalanırlar. Tekrar bir çatışma çıkar ve bu çatışma sırasında Hatice vurularak yaşamını yitirir. Iraz ise oğullarını alarak Antep’e kaçar. 

Eşkıyalarla ilgili beklenen af çıktıktan sonra Cabbar’dan bu haberi öğrenir. Tüfeğini bırakarak teslim olmayı düşünse de köylülerin tekrardan Abdi ağanın yönetimi altına girmesini vicdanı kaldırmaz. Topal Ali’nin yardımıyla Abdi ağayı saklandığı yerde bulur. Abdi ağayı öldürdükten sonra ise atını dağlara sürerek ortadan kaybolur. O günden sonra hiç kimse İnce Memed’den haber alamaz.

İnce Memed özet olarak anlatıldığında eser böylelikle sona erer. Yayınlanan diğer ciltler, ilk kitap kadar ilgi görmese de eser değerinden hiçbir şey kaybetmeden günümüze kadar gelmiştir. Köylü-ağa çatışmasının ustalıkla anlatıldığı romanda, devrimlerin, kanunların ve baskıcı yönetimlerin kişiler üzerindeki etkisi net bir biçimde görülür.

Yaşar Kemal’in ilk ve en ünlü romanı olan bu seri pek çok dile çevrilmiştir. Anadolu insanının cahilliğini ve geride kalmışlığını anlatmak isteyen ve bunu başarılı bir biçimde yerine getiren eser, içerisinde yer alan politik ve sosyal eleştiriler sebebiyle tüm dünyanın ilgisini çekti ve büyük bir yankı uyandırdı. Eser yayınlandıktan sonra yazar, “askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif” suçu sebebiyle ceza aldı. Bu durum da kitabın dördüncü basımından sonra, 1981 yılında toplatılmaya başlanmasına sebep oldu. 

İnce Memed Karakterleri ve Özellikleri

Fazlasıyla uzun olan bu romanda çok sayıda karakterle karşılaşırız. Kısa bölümlerde yer alan ve daha sonrasında bir daha görmediğimiz karakterlerin bile olay akışına katkısı bulunur. Hikâyede yer alan önemli karakterler şu şekilde sıralanabilir:

• İnce Memed: Romanın asıl kişisidir. Babasını küçük yaşta kaybetmiş ve annesi ile yaşayan bir delikanlıdır. Güçlü, korkusuz ve dürüst bir insan olarak bilinir. İdeali ise Abdi ağanın hüküm sürdüğü köylerdeki adaletsiz yaşamın son bulmasıdır. Bunun için hikâye boyunca pek çok mücadele verir. Roman onun etrafında şekillenir ve hikâye boyunca pek çok olay başına gelir. Her olayda bir şekilde kendisini kurtarmayı başarır ve sonunda köyü de Abdi ağadan kurtararak kayıplara karışır. 
• Hatice: Kahramanımızın sevdiği kızdır. Abdi ağa tarafından zorla nişanlansa da delikanlıyla 

kaçar. Bu olay sonrasında tutuklandığında hapse atılır. Tekrar delikanlı tarafından kurtarıldıktan sonra ondan bir oğlu olur ve yüzbaşı ile yapılan çatışma sırasında ölür.

• Abdi Ağa: Dikenliözü bölgesinde yer alan beş köyün sahibidir. Kötü, bencil ve zalim bir adamdır. Delikanlı köyden kaçtığından beri ona karşı kin besler ve aralarındaki düşmanlık gittikçe büyür. Hatice ve delikanlının kaçtığını öğrendikten sonra Döne anayı döverek öldürür. Sonrasında ise köyü terk eder ve Memed’den intikam almaya çalışır. Roman boyunca olaylar Abdi ağa ve başkarakter üzerinden ilerler. En sonunda ise İnce Memed tarafından öldürülür. 
• Iraz: Hatice’nin hapishanede tanıştığı arkadaşıdır. Çok küçük yaşta dul kalmış ve hayatı zorluklarla geçmiş bir kadındır. Ellerinden zorla aldıkları tarlayı geri almak için çabalayan oğlu öldürüldüğünde hapse girer. Burada Hatice ile tanışır ve delikanlı sayesinde o da hapisten kurtulur. Hatice öldükten sonra onun oğlunu alarak Antep’e götürür.
• Döne: İnce Memed’in annesidir. Sıkıntılı ve zor bir yaşamı vardır. Oğlu, Hatice’yi kaçırdıktan sonra Abdi ağa tarafından dövülerek öldürülür. 

Diğer Karakterler

Roman içinde daha çok karakterle karşılaşmak mümkün. Bu karakterler aşağıda ki gibidir.

• Deli Durdu: Süleyman tarafından, delikanlının verildiği çetedir. Kahramanımız bu çete içerisinde silah kullanmayı öğrenir ve nam salmış bir eşkıya olur. Delikanlının sığındığı bir çadırı soymaya kalktığında çetesi tarafından vurulur.
• Topal Ali: İz sürmekte ustadır. Hatice ve kahramanımızın kaçtığı sırada izini sürmek için ağaya yardım eder. İlk başlarda Abdi ağanın tarafında olsa da daha sonrasında yaptıklarından pişman olur ve delikanlıyla birlikte hareket etmeye başlar. Romanın devamında iyi ve yardımcı bir insan konumuna gelir. 
• Cabbar: Kahramanımızın yer aldığı çeteden arkadaşıdır. Bir süre onunla hareket etmiştir. Hükümet af çıkardıktan sonra teslim olarak mütevazı bir yaşam sürer. 
• Kesme Köyünden Süleyman: Kahramanımızın ilk köyden kaçışında ve daha sonrasında sığındığı kişidir. Delikanlıyı Deli Durdu’nun çetesine verir. 
• Ali Safa Bey: Toprak delisi bir adamdır. Abdi ağaya intikam almak için yardım etse de Memed tarafından vurularak öldürülür.

Roman karakterleri ve olay örgülerine etkileri bu şekildedir. Her biri birbirine benzer yönleriyle ele alınır ve köy yaşamındaki ağa, eşkıya tipini temsil ederler. Her bir karakter, temsil ettiği konumu ve tipi tam olarak okuyucuya yansıtır. 

Her bir karakter, görünümü ve kişisel özellikleri ile köy temasına uygun hareket ederler. Kişiler, kendi töreleri ve kuralları olan bir köyde yaşadıklarından dolayı dışarı kapalılardır. Bu sebeple yalnızca kendi aralarında geçen olaylara şahit oluruz. Aynı zamanda konuşma tarzları ve düşünceleri kırsal yaşama uyum sağlar niteliktedir.

Türk Edebiyatının bir diğer klasiği 9. Hariciye Koğuşu özet yazımıza da göz atabilirsiniz.