Hayatın belli bir kısmında ya da yaşam boyu maruz kalınan travmaların çözümsüzlük ve yoğun çaresizlik hissiyle beraber yaşanması sonucunda kronikleşen korku, endişe ve panik hali kronik stres olarak açıklanır. Peki, geniş açılımıyla kronik stres nedir?
İnsan vücudunda stresin ortaya çıkabilmesi için insana doğrudan yapılmakta olan bir saldırının olması gerekmemektedir. Bitirme zamanının yaklaştığı ödevler, ekstrem sporlar, sınavlar ya da ağırlık kaldırılması gibi basit egzersizler veya iyi oluşumuzu tehdit etmekte olan zorlu hayat olayları stres tepkisinin tetiklenebilmesi için yeterli olan sebeplerdir.
Stresin fiziksel etkileri genelde uzun sürmez. Tehdit ya da tehlike durumu bittiğinde parasempatik sinir sistemi devreye girmektedir. Vücudun bütün sistemlerini dengelemeye, sakinleştirmeye ve vücudu rahatlatmaya yönelik sinyaller göndermektedir.
Kronik Stres Nasıl Oluşur?
Kronik stres nedir sorusu kadar nasıl oluşur sorusu da merak edilmektedir. Gözle görülmemekte olan bir tehlikenin bedeni ele geçirecek kadar yakında olabileceği olasılığı, bedenin stres seviyesini uzun zaman sürdürmesini, yani stresin kronik hale gelmesine yol açar. Özellikle böyle bir durumda uyku problemleri yaşanmakta, iştahta değişmeler olmakta, duygusal anlamda az tolerans gösterilmekte ve daha da yoğun duygusal tepkiler verilmektedir. Beklentilerin yükseklerde olduğu ve her an baskı altında hissettirilen çalışma koşulları, finansal sorunlar ya da ilişkilerde yaşanılan deneyimlerin neden olduğu stres, vücudun dayanıklılık kapasitesini zorlamaktadır. Böylece çeşitli semptomların ortaya çıkmasını hızlandırarak stresi kronikleştirmektedir.
Stres tepkisi, zorlu hayat olaylarına, bedenin tehlike olarak algılamakta olduğu risklere karşı savunma mekanizması görevi görmekte olan biyolojik tepkilerden birisidir. Stres tepkisinin oluşmasını adrenalin ve kortizol hormonları ortaya çıkarmaktadır. Vücutta stres hormonlarının yükselmesi sonucunda organlar, kaslar ve bütün sistemler harekete geçmektedir. Nefes alışverişleri ve kalp atışları hızlanmakta, kaslar normalden daha hızlı kasılmakta ve tüm duyular daha hassas bir hale gelmektedir. Kısaca bedende bulunan bütün sistemler, yüksek bir uyarılma ve uyanıklılıkla var gücüyle çalışmaktadır.
Kronik Stres Neden Ortaya Çıkmaktadır?
Kişinin karakter özellikleri, beden ve zihin ilişkisi ve benzeri psikolojik faktörler kişinin stresle başa çıkma tarzına dolayısıyla da fiziksel sağlığına etki etmektedir. Beden, yapısı gereği bir tehditle karşılaştığında kortizol ve adrenalin gibi stres hormonlarını salgılamaktadır.
Bu durumda fizyolojik hareketlenme başlamaktadır. Beden savaş ya da kaç tepkisi olarak tanımlanan otomatik ve hızlı bir seyir izlemektedir. Bu tepki işlevsellik açısından korumakta anacak işlevsizleştiğinde ruhsal ve fiziksel sağlığa, günlük ilişki düzeyine, iş hayatına ve daha pek çok yaşam alanına zarar vermektedir.
Kronik Stresin Neden Olduğu Semptomlar
Kronik yani uzun süreli olan stres bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır. Hastalıkların oluşmasında, vücut direncinin düşmesinde zemin oluşturmaktadır. Kronik stresin neden olduğu semptomlardan bazıları: Baş ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı, sindirim problemleri, sese karşı hassasiyet, sindirim problemleri, uyku problemleri, yeme problemleri, eklem ağrıları, halsizlik, kalp rahatsızlıkları, huzursuzluk, gerginlik, çökkünlük, kaygı, isteksizlik, motivasyon kaybı, saldırganlık, sinirlilik unutkanlık, kararsızlık olarak sıralanmaktadır.
Kronik Stresin Belirtileri
Stresin kronik hale gelmesi, yani bedenin hiç dinlenmeden devamlı tetikte olması, sinirlerin sürekli uyarılması, kaslarda olan yoğun kasılmalar, stres hormonlarının salgılanması bedenin bütün sistemlerini olumsuz etkilemektedir bu da hastalık semptomlarının oluşmasına zemin hazırlamaktadır.
Kronik stresin en fazla görülmekte olan psikolojik ve fiziksel belirtileri şöyledir:
- Ciddi boyutlara varmakta olan asabiyet ve her zaman sinirli olma hali,
- Sürekli görülmekte olan yorgunluk,
- Konsantrasyon ve yoğun dikkat eksikliği,
- Migren atakları ve baş ağrıları,
- Uyku problemleri,
- İştah artma ya da azalması,
- Sindirim zorlukları ve sindirim sistemi rahatsızlığı,
- Zihni meşgul eden dağınık düşünceler,
- Yoğun bir çaresizlik hissi,
- Özgüven eksikliği,
- Cinsel isteksizlik,
- Çaresizlik hissi,
- Kontrolü kaybetmiş gibi hissetme,
- Gerginlik,
- Daha kolay hasta olma ve enfeksiyon kapmadır.
Eğer stresinizi azaltmanın yolları hakkında detaylı bilgi edinmek istiyorsanız Stres Yönetimi adlı çalışmayı inceleyebilirsiniz.
Kronik Stresle Baş Etme Yolları
Günlük yaşamda stresi azaltmanın bir yolu bulunduğu zaman, stresin kronikleşmesi de engellenebilir. Bu stresin beden sağlığında oluşturduğu yıpratıcı etkilerle başa çıkmanın önemli bir çözümüdür. Ancak stres kaynaklarının büyük bir bölümü, kontrol edilemeyen durumların sonucu olduğundan stres faktörünü azaltmak çok önemlidir. Stresin kronik strese dönüşmemesi için yaşam tarzında bazı değişiklikler yapılmalıdır.
Kronik Stres ve Belirtilerinin Farkında Olmak
Kronik stresin belirtileri kişiye göre değişmektedir. Kişiler kendi stres tepkilerinin farkında olmalıdırlar. Beden duyumsamaları konusunda çok dikkatli hareket etmelidirler. Stres tepkilerini yönetme konusunda kararlı olmak önemlidir.
Sosyal Çevreden Destek
Sevilen insanlardan, aileden, partnerden ve yakın arkadaşlardan alınacak olan duygusal destek stres semptomlarıyla baş etme konusunda gerekli olan motivasyonu sağlamaktadır. Eyleme geçmek için gereken niyet ve istek konusunda duygusal destek sağlanmalıdır.
Stres Seviyesini Arttıran Tetikleyiciler
Her zaman stresi tetikleyen olaylardan ya da durumlardan kaçınılamaz. Bununla birlikte bazı tetikçilerin farkında olmak, başa çıkma mekanizmaları geliştirilmesi konusunda yarar sağlanabilir.
Düzenli Olarak Egzersiz Yapılmalıdır
Fiziksel Aktivite, ruh sağlığını düzenlemekte olan ve stresi azaltan kimyasallardan olan serotonin, endorfin, dopamin üretimini arttırmaktadır. Koşu, bisiklet, yürüyüş gibi bedene ve yaşam tarzına uygun egzersizler yapılmalıdır. Bu şekilde kronik stres oluşumu engellenmektedir.
Farkındalık Pratiklerini Yaşamınıza Dahil Etmek
Nefes pratikleri ve meditasyon gibi farkındalık egzersizleri yapılmalıdır. Böylece beden ve çevre ile farkındalık kazanılmaktadır. Düşünceler organize edilmeli ve duygular gözlemlenmelidir. Tüm bunlar strese neden olan bireysel faktörlerin azaltılmasına faydalı olmaktadır.
Uyku Kalitesini İyileştirme
Çok az uyumak ya da kalitesiz uyku alışkanlığı stres seviyensin artmasına katkı olabilir. Her gece en az 7saat uyumalısınız. Uyumak ve uyanmak için düzenli saatler belirlenmelidir. Yatmadan önce kafein tüketilmemelidir. Yine yatmadan önce yemek yenmemelidir ve fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır. Uyumadan önce kitap okunmalı, sakin müzikler dinlenmelidir. Ilık bir duş da alınabilir. Tüm bunlar gevşemenizi ve rahatlamanızı sağlayacaktır.
Eğer stresin olumsuz etkilerinden biri hakkında bilgi edinmek isterseniz Uçuk Neden Çıkar? Uçuk Nasıl Bulaşır? yazımıza göz atabilirsiniz.
