Çok çeşitli meslek gruplarının hızla yayılması ve büyümesi neticesinde meslek etiği kavramı gibi farklı birçok kavram düşünülmeye başlandı. Çünkü bu tarz mesleki birlikler iş birliğine dayalı çalışma sistemleridir ve karşılıklı iletişim oldukça önemli. Böylesi iletişime ve iş birliğine dayalı çalışma ortamları içinde ise farklı etik kuralların olması elzem bir hal almıştır. Peki böylesine önem verilen ve üzerine düşünülen meslek etiği nedir ve meslek etiği ilkeleri nelerdir, gelin beraber inceleyelim.
Büyük göç faaliyetleri, Aydınlanma devri, sanayileşme gibi farklı birçok tarihsel süreçler neticesinde iş kavramı oldukça değişmiştir. Tarihin tarıma dayalı devirlerinde toprağı işleme ve yönetme becerisine göre ayrışan işler bugün gelişen sanayi teknolojileri ve sosyo-kültürel yenilikler sebebiyle oldukça farklı. Sanayileşme sonrası süreçte işçi sınıfı gibi farklı birçok meslek grubu oluştu. Aynı zamanda kurumlarda yaşanan değişmeler sebebiyle memur kesimi, beyaz yakalılar ve benzeri çeşitli meslek grupları da ortaya çıkmıştır.
Etik ve Ahlak
“Meslek etiği nedir?” sorusundan önce etik kavramına bir göz atmakta fayda var. Çünkü etik, ahlak, yasa, norm gibi sosyolojik temelli kavramlar sıklıkla birbiri ile karıştırılıyor. Etik, en temel ifadesi ile bir toplumda yaşayan insanlar tarafında ya da kültür grupları tarafından ortaya konan davranış kurallarıdır. Burada temel nokta insanlar tarafından ortaya koyulması. Böylece yine insanlar tarafından oluşturulan topluluklardan olan aile, meslek grupları, şirket gibi yapılarda uyulması gereken kurallara da etik denir. Meslek etiği ifadesi, bu tanımlamanın en güzel örneklerinden biridir.
Etik kavramı sıklıkla ahlak kavramı ile karıştırılıyor. Ancak ahlak, bir kişinin kendi iç dünyası ve iradesi üzerine şekillenen karakteridir. Bir insanın iyi veya kötü olarak vasıflandırılmasına yol açar. Bu da tarih boyu değerlendirilmelere konu olan ahlak felsefesinin temel meselesi olmuştur.
Meslek Etiği Nedir?
Bu genel girişten sonra meslek etiği için; bir meslek grubuna dahil kişiler tarafından, karşılıklı hakların korunması ve daha nitelikli iş yapılmasını sağlamak adına konulan kurallar bütünüdür denilebilir. Bu kurallara uyulmaması durumunda ise bazı yaptırımlar bulunmaktadır. Yaptırımlardan bazıları şu şekilde ifade edilebilir:
- Uyarı ya da kınama alma,
- Geçici olarak meslekten uzaklaştırma,
- Meslek yerinde değişiklik yapmaya zorlama,
- Görevi kalıcı olarak sonlandırma.
Bu yaptırımlar her ne kadar çok sert gibi gözükse de meslek etiği özünde hakların korunması için ortaya atılmıştır. Örneğin; işçi ve işveren arasındaki ilişkide etik kurallar belirleyicidir. İşçi kafasına göre iş yapamayacağı gibi iş veren de canı istediği gibi iş veremez. Meslek etiğinin başka işlevleri de bulunmaktadır. Bunlar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Meslekte yetersiz olan çalışanları grup dışında bırakma,
- Meslek grubu içinde rekabeti düzenleme,
- Çalışma ortamı içinde doğru davranış kalıplarını belirleme ve bu sayede yeni başlayanlara rehberlik etme,
- Ortak davranış kalıpları sayesinde grup içi iletişimi düzenleme,
- Hizmet ideallerini koruma.
Meslek etiği tüm meslek grupları için söz konusudur. Bazı mesleki gruplarda özellikle ilkeler konusunda bazı küçük farklılıklar bulunsa da genel itibariyle bu ilkeler hepsinde aynıdır. Peki tüm meslek gruplarında bulunan ortak meslek etiği ilkeleri nelerdir?
Daha detaylı bilgi edinmek için Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin Meslek Yaşamı Üzerindeki Etkileri adlı çalışmayı inceleyebilirsiniz.
Meslek Etiği İlkeleri Nelerdir?
Meslek etiği gereğince bazı ilkeler belirlenmiştir. Tüm çalışanlardan bu etik ilkelerine uymalarını beklenir. Bazen yazılı bir şekilde belirtilse de çoğu zaman meslek etiğine ilişkin kurallar yazısız oluyor. Bahsi geçen etik ilkeler şu şekilde sıralanabilir:
- Doğruluk, güven tesis etmek adına konmuş bir ilke. Her bir çalışandan dürüstlük ve içtenlik beklenir. Bu sayede mesleki gruplar içinde kalıcı birliktelikler kuruluyor. Doğruluk ilkesi oldukça önemli. Çünkü çalışma esnasında yalana başvurulması tüm çalışma düzenini etkileyebilecek zararlara sebebiyet verebiliyor.
- Yasallık, çalışma sırasında yaşanabilecek tüm durumlarda yasalara bağlı kalmayı ifade eder. Devletlerin çalışma prensiplerine dair bazı yazılı kanunları bulunmaktadır. Bu yasalara uymak karşılıklı hakların korunması sağlıyor.
- Yeterlilik, meslek için gerekli olan donanıma sahip olma ve gelişmeleri yakından takip etmek anlamına gelir. Çalışanların sürekli gelişen yeniliklere uyum sağlaması ve kendilerini bu yeniliklere göre revize etmelesi bekleniyor.
- Güvenilirlik, esasında doğruluk ile yakından ilgili bir ilke. Çünkü kişiler arasında güven tesis edebilmenin ön şartı doğru olmaktır.
- Mesleğe bağlılık, işi yapan kişinin yaptığı mesleğe bağlı kalmasını ifade eder. Bu durum ise özünde o mesleğe sevgi ve saygı duymayı gerektirmektedir.
Meslek etiği ilkeleri daha da çoğaltılabilir. Ancak ne kadar çoğalsa da bu beş madde etrafında şekillenecektir. Çünkü sayılan tüm maddeler, meslek etiğini oluşturan temel maddelerdir.
Etik konusunda çok daha fazlasını öğrenmek istiyorsunuz Etik Nedir? Etik Felsefesi Nedir? yazımıza göz atmanızı öneririz.