Günümüzde yaşam şartları ele alındığında, devlet memurluğunun da o kadar iyi bir meslek olmadığı düşünülebilir. Ancak bazı memurluklar oldukça yüksek maaşlara sahip oldukları için birçok insanın hayali haline gelirler. Bunlardan en önemlisi de müsteşarlık olarak biliniyordu. Ancak bilinirliği az olduğu için akıllarımızda çoğumuza yabancı gelen bir meslek grubu olarak yer alıyor. Bu yüzden “Müsteşar nedir ve nasıl olunur?” gibi sorulara bu yazımız içerisinde cevap vereceğiz.
Ülkemizde birçok insan belli başlı sebepler yüzünden özel sektörde çalışmak istememektedir. Bunların başında tatil günlerinin az olması, çalışma saatlerinin düzensiz olması ve maaş konusunda tam olarak güvence altında hissedilmemesi olabilir. Bundan dolayı devlet kurumlarındaki çalışma olanaklarına yönelim artmaktadır. Bu konuda da en çok rağbet gören meslek devlet memurluğu olarak karşımıza çıkar. Devlet memurluğunun bu kadar rağbet görmesi de tamamen yukarıda özel sektör için saydığımız olumsuz koşulları barındırmamasından kaynaklanmaktadır. Devlet memurluğu içinde öne çıkan meslek gruplarından biri olan müsteşarlık ise pek çoğumuzun yabancı olduğu bir meslektir.
Müsteşar Kime Denir?
Türk Dil Kurumu’na göre anlamı meslek tanımı hakkında yeteri bilgiyi vermektedir. Bu yüzden direkt olarak alıntı yapmamız gerekirse müsteşar, “Bakanlıklarda, elçiliklerde bakan veya büyükelçiden sonra gelen en büyük yönetici” olarak açıklanabilir. Kelimenin kendisi de kendisinden bilgi alınan, kendisine danışılan kimse anlamına geldiği için bu pozisyon isimlendirmesinde müsteşar kelimesi kullanılmıştır. Bir devlet memurluğu olan müsteşarlık bakanın yokluğunda bakanın sahip olduğu bütün imtiyazlara sahiptir. Memur statüsünde çalıştıklarından memurlar ile aynı özlük, tazminat, izin ve kıdem haklarına da sahip olurlar.
Müsteşarlar genelde siyasi mevki sahibi kişiler gibi görülse de aslında öyle değillerdir. Mevki sahibi olarak göreve başlayıp, mesleki bir mevki sahibi haline gelirler. Günümüzde herhangi bir müsteşar kadrosu bulunmamaktadır. 2018 senesinin 9 Temmuz günü yayınlanan Resmi Gazete’de 703 sayılı KHK’nın 41. maddesiyle 27 Eylül 1984 tarihli ve 3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanunun 47 maddesinden 43 tanesi tamamen kaldırılarak müsteşarlık makamı kaldırılmış. Şu an müsteşarlık makamının bütün görevleri Bakan Yardımcısı kişiler tarafından yerine getirilmektedir.
Müsteşar Görevleri Nelerdir?
Müsteşarların en yüksek memurluk derecesinde olduklarını söylemiştik. Yani görevli Bakan yerinde olmadığında kurumda bulunan en üst düzey yönetici müsteşar kişidir. Yaptıkları işler siyasi olarak tanımlanamaz. Sadece göreve getirilme süreçlerinde siyasi kişilerin etkisi bulunmaktadır. Bu yüzden siyasi seçimler sonucunda görevdeki müsteşarlarda da değişimler olur. Müsteşarların çalıştıkları kurumlar üzerinde sahip oldukları bazı görev ve sorumluluklar bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumlardaki kişilerin yasalar ve yönetmelikler çerçevesinde hareket ettiklerini denetlerler.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumun bütçe ve kaynakları ile ilgili raporları incelerler.
- Baskın denetimler yapabilirler.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumlardaki destek hizmetlerini takip ederler.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumlarla alakalı hukuki süreçlerde değerlendirici ve yönetici etkileri vardır.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumun basın ve halkla ilişkiler faaliyetlerini yönetirler.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumun yapı işleri ile ilgilenerek mekânsal planlamalarını yaparlar.
- Müsteşarlar çalıştıkları kurumdaki mesleki hizmetlerin etkinliklerini ve yeterliliklerini değerlendirirler.
Kısacası müsteşarlar, çalıştıkları kurumda ihtiyaç duyulan bilgileri ve öngörüleri kurumun en yetkilisine sunan çalışanlardır. Bu yüzden gerekli durumlarda denetleme ve emretme gibi görevleri de bulunur. Bakandan sonraki en yetkili kişi olduğu için aynı zamanda bakanın olmadığı durumlarda onun yetkileriyle de hareket edebilirler.
Nasıl Müsteşar Olunur?
Yukarıda da söylediğimiz gibi şu an için müsteşar olmak ilgili kanunlar yüzünden imkân dahilinde değildir. Ancak bu konuyla ilgili hükümler tekrar ilgili makam için kadro açılmasına izin verecek şekilde düzenlenebilir. Bu noktada nasıl müsteşar olunacağı ile ilgili sorulara cevap verebiliriz. Öncelikli olarak müsteşar olmak için herhangi bir özel okulda okumaya gerek yoktur. Öğrenim seviyesi olarak lisans mezunu olunması aranmaktadır. Lisans mezunu olma konusunda da bazı bölümler bu mesleğe giriş konusunda daha çok avantaj sağlayabilir. Siyasal bilgiler ya da iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin ilgili bölümlerinden mezun olmak bu bölümlere örnek verilebilir.
Müsteşar olmak için bakanlık tarafından tavsiye edilmeniz gerekmektedir. Yani herhangi bir sınava girmenize gerek yoktur. Bakan tarafından belirlenen kişi, yüksek mevkideki diğer kişiler tarafından da onaylandıktan sonra görevine başlayabilir. Bu belirleme işlemi de çoğu kurumda mülakat şeklinde gerçekleşmektedir. Genel olarak emekli bürokratlar arasından seçilirler. Bakanlık tarafından tavsiye edildiğiniz için ilgili bakan görevden alındıktan sonra genelde onun tavsiye ettiği müsteşar da görevden ayrılmaktadır.
Farklı meslek dallarına ilişkin bilgiler edinmeye devam etmek istiyorsanız Halkla İlişkiler Nedir? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.